A research on the application of participatory rural appraisal approach

6.6. Musabey Köyü Kadın Grubu

Sol Sahil Sulama Birliği kadın çalışanlarından iktisat fakültesi mezunu ve projenin eğitim çalışmalarına katılmış bir kolaylaştırıcı tarafından başlatılan bu kadın grubu 19 Şubat 1999’da çalışmalarına başlamıştır. Grubda hepsi evli 30-55 yaş arası 9 kadın bulunmaktadır. İlk oturumda tartışılması istenilen konular önem düzeylerine göre şöyle sıralanmıştır:

1. Kadın hastalıkları (hamilelik, adet düzensizliği, menapoz vb.)

2. Genel sağlık (kansızlık, bel ve sırt ağrıları vb.)

3. Sinir hastalıkları

4. Mastitis (sığırlardaki meme iltihabı)

5. Sütlerin değerlendirilmesi

6. Beslenme

7. Aile içi ilişkiler (çocuk eğitimi)

8. Gıda muhafazası (konserve, reçel vb.)
Bu köyde büyük ölçüde hayvancılık olmadığı, bitkisel üretimde de kadınların yer almadıkları saptanmıştır. Köydeki ilk toplantı, muhtarın eşinin gayretleriyle onun evinde gerçekleştirilmiştir. Dokuz kişinin katıldığı ilk toplantıda tartışılması kararlaştırılan konular, ikinci oturumda yeni kişilerin katılması nedeniyle değişmiştir. Bu oturumda eklenen konular:

1. Köyde yaşanan sinek sorunu

2. Sokaklardaki çöpler

3. Sokak köpeklerinin toplanması

4. El işlerinin değerlendirilmesi

5. Köy-Tur’un yaydığı kötü kokular

6. Köyün ağaçlandırılması

Katılımcılar, bu toplantıların yararlı olabilmesi için tüm kadınların, ya da en azından her mahalleden iki kadının toplantılara katılması gerektiğine karar vermişlerdir.

Köy Hakkında Bilgiler

Menemen’e 6 km uzaklıkta, 120 haneli (115 hane tarımla uğraşmaktadır), 500 nüfuslu (260 kadın, 240 erkek) bir köydür. Her evde yaklaşık 1-2 büyükbaş hayvan bulunmakta, ancak daha yoğun olarak hayvancılıkla uğraşan işletme sayısı on civarındadır. Bunun altısı küçükbaş (koyun), beş adedi büyükbaş (süt sığırı) işletmesidir.

Köyde yetiştirilen ürünler pamuk, buğday, mısır, bostan, sebze, yem bitkisi ile meyve ağaçları ve bağ olarak sıralanmakta olup, ortalama işletme genişliği 80 dekardır.

Köydeki İşletme Büyüklükleri ve Sayıları:

Küçük işletme (30-50 dekara kadar olanlar) 60 adet, orta büyüklükteki işletmeler (50-100 dekara kadar olanlar) 45 adet, büyük işletme (100 da üzeri olanlar) 15 adettir.

Köyde, Sulama Birliği olup, çiftçiler tarımsal konularda en çok Muhtar ve Sulama Birliği başkanına ve iki ayrı üreticiye danışmaktadırlar. Köyde tarımsal üretimde karşılaşılan en önemli problemler, sulama suyunun kirliliği ve İlçe Tarım Müdürlüğü’ nün köye gelmemesi gösterilmiştir. Köyün eski muhtarları, saygı duyulan ve yeniliklerde önder olan kişiler olarak kabul edilmektedir.

Köyde, çocuklarla ile ilgili eğitim, sağlık vb. problemler olduğunda köydeki ilkokul ve Sağlık Ocağı uzmanlarına danışılmaktadır.

Köyde, 1996 yılına dek her yıl el beceri kursları (dikiş, nakış vb.) açılmıştır, ancak son yıllarda talep yetersizliğinden dolayı kurs açılmamaktadır.
1. Oturum

3 Mart 1999 tarihinde kolaylaştırıcının evinde gerçekleştirilen üçüncü oturumda çalışmanın amaçları bir kez daha anlatılarak, katılımcıların bu konudaki düşünceleri belirlenmiştir.

Katılımcılara göre, köylerinde uygulanmaya çalışılan KKD yaklaşımının amaçları şunlardır:

• 
  Üye olmak diye birşey yok. Tek istenilen devamlılığın sağlanmasıdır. Katılımcıların birçoğu bunu bir kuruluşa üye olmak olarak değerlendirmekte, o nedenle de eşleri ile aralarında bir sorun çıkabileceği endişesi taşımaktadırlar. Fakat, eski katılımcılar bunu çok iyi açıklayarak yenileri ikna etmişlerdir.
  

• 
  Köyümüzün güzelleşmesi amaçlanmaktadır.
  
• 
  Kadınların ev ve köy ile ilgili sorunları tartışılacaktır.
  
• 
  Ev gezmelerinden, günlerden farkı yoktur.
  

• 
  Bu toplantılarda konuşurken birbirimizi dinlemek ve katılarak fikrimizi söylemek gerekiyor.
  

2. oturum

Karasinek Sorunu

10 Mart 1999 tarihinde gerçekleştirilen dördüncü oturumda, köyde yaşanan karasinek sorunu ele alınmıştır. Öncelikle bir matriks hazırlanarak karasineğin neden yayıldığı belirlenmiştir. Buna göre karasinek ,

• 
  Köyün dışındaki tahliye kanallarının açıkta bırakılması,
  
• 
  Evlerde ve bahçelerde hayvansal ve evsel atıkların açıkta bırakılması
  
• 
  Çöplerin köy sokaklarına rastgele atılması nedeniyle yaygınlaşmıştır.
  

Bu nedenler belirlendikten sonra çözüm olarak neler yapılabileceği tartışılmıştır. Sonuç olarak:

• 
  Tahliye kanallarının, sineklerin yumurtlama zamanından önce ilaçlanması,
  
• 
  Evlerde ve bahçelerde bulunan hayvansal ve evsel atıkların üzerinin kireçle örtülmesi,
  
• 
  Evsel atıkların köy sokaklarına bırakılmasına ya da çevreye rahatsızlık verecek yerlere dökülmesine engel olmak,
  
• 
  Köy sokaklarındaki çöplerin toplanması ve yerlerin ilaçlanması
  
• 
  Bu kararlara uymayanları tespit edip, Köy Muhtarlığına bildirilmesi gibi çözüm önerileri ortaya konmuştur.
  

Bu sorunun tartışılması sırasında ortaya evsel atıkların ayrıştırılarak geriye kazanılması düşünülmüştür. Bir sonraki oturumda konunun tartışılması kararlaştırılmıştır.
3. oturum

Evsel Atıkların Ayrıştırılması Oturumu

Bu oturumun başlangıcında, toplantıların köydeki diğer kadınlar tarafından nasıl karşılandığı görüşülmüştür. Günlerde ve diğer ev gezmelerinde bu toplantıların konuşulduğu ve merak edenlerin bu haftaki oturuma izleyici olarak katıldıkları ifade edilmiştir.

Katılımcılar, hem mutfak hem de evdeki çöplerin atılmasının kadınların işi olduğunu dolayısıyla evsel atıkların ayrıştırılmasının da kendileri tarafından yapılabileceğini ifade etmişlerdir. Evsel atıklar iki grupta toplanmıştır.

• 
  Plastik şişe ve cam şişelerin diğerlerinden ayrılması düşünülmüş, fakat, daha sonra bunların ne olacağı sorunu ortaya çıkmış ve bunu ancak muhtarlığın çözebileceğine karar verilmiştir.
  

• 
  Evlerdeki çok eski kitap ve gazetelerin toplanıp, değerlendirilmesi
  

Evsel atıklar konusu konuşulurken diğer önemli bir sorunun köy içinde dolaşan sahipsiz köpekler olduğu belirtildi. Söz konusu köpeklerin sel baskını sırasında köye geldikleri ve giderek çoğaldıkları ifade edildi. Mücadele konusunda iki ayrı çözüm önerisi getirildi. Bunlar;

• 
  Sahipli köpeklerle, sahipsizlerin ayrılması ve herkesin köpeğini evde tutması
  
• 
  Sokak köpekleri ve kedilerinin muhtarlık tarafından toplatılmasıdır.
  

Eylem Planı:

Toplantının sonunda konuşulan tüm konuların köy muhtarını yakından ilgilendirdiği, o nedenle bir sonraki oturuma Muhtarın davet edilmesi kararlaştırılmıştır.

Katılımcıların çoğu, toplantıya Muhtarın katılmasının eşleri tarafından olumsuz karşılanacağını ifade etmişlerdir. O nedenle muhtarın davet edileceği oturumun kimin evinde yapılacağı problemi ortaya çıkmıştır. Sonunda köy bekçisinin evinde yapılması kararlaştırılmıştır.
4. oturum

Köy Muhtarı ile Görüşme

Tüm bu endişelere rağmen kadınlar grubu tarafından belirlenen köyle ilgili sorunlar, hafta içinde yazılı olarak Muhtara verilmiş ve toplantıya davet edilmiştir. Toplantıya gelen muhtar, öncelikle kadınları bu çabalarından dolayı kutlamış ve sorunların kadınlar yardımıyla daha kolay çözüleceğini ifade etmiştir. Muhtar, kendisine iletilen sorunlarla ilgili olarak yaptıklarını şöyle özetlemiştir:

Sinek sorunu ile ilgili olarak, köyün dışındaki kanallar başta olmak üzere tüm sokakların ilaçlandığı belirtilmiştir. Ayrıca, evde hayvan besleyenlerin istemeleri halinde, onların da gübreliklerinin ilaçlanabileceği ifade edilmiştir.

Sahipsiz gezen köpekler için henüz birşey yapılamadığını, çünkü sahipli köpeklerin de bunların içine karıştığını ifade etmiştir. Ancak, en kısa zamanda bunların ayrılması için gerekenin yapılacağı belirtilmiştir.

Çöplerin, belli bir yerde toplanması, oradan da köy dışındaki çöplüklere atılması konusunun ilanlarla duyurulmasına rağmen halen bir sonuç alınamadığı belirtilmiştir. Bu ilanların son bir kez daha duyurulmasının ardından cezai işlem başlatılması kararlaştırılmıştır.

Evsel atıklardan cam şişeler için bir banka bulunabileceği, bunun için de köy katılımının sağlanması gerektiği ifade edilmiştir. Evlerdeki kağıt ve kitapların ilk etapta köy deposuna konulması daha sonra kağıt fabrikasına verilmesi kararlaştırılmıştır.

Bu açıklamalar katılımcıları çalışmalar açısından umutlandırmıştır. Toplantı, bir sonraki oturumun kadın hastalıkları konusunda olmasına karar verilerek sona ermiştir.
5. Oturum (Kadın Hastalıkları)

Bu hafta içerisinde, muhtarlığın sinek mücadelesindeki çabalarının arttığı ve ilaçlamaların sıklaştığı, köyde başıboş dolaşan köpek sayısında azalmalar olduğu, çöp konusunda da bir kez daha duyuru yapıldığı gözlenmiştir.

Bu oturuma grubun devamlı üyeleri mazeretleri dolayısıyla katılamadılar. Onların yerine konuya ilgi duyan kadınlar katılmıştır. Kolaylaştırıcı, kadın hastalıkları konusundaki şikayetlerini sorarak en belirgin problemleri saptamaya çalışmıştır. Ancak, katılımcılar problemlerin bizzat uzman doktor ile konuşulması gerektiği konusunda uzlaşmışlardır. Bir sonraki hafta proje koordinatörü Dr. B. Karaturhan, Karşıyaka 14 Nolu Ana-Çoçuk Sağlığı Eğitim Merkezi Başhekimi olan kadın-doğum uzmanı ile toplantıya katıldı.

Toplantıda öncelikle şikayetler belirlendi. Bu sorunlar sırayla ele alınarak öncelikle nedenleri tartışıldı. Daha sonra alınabilecek basit önlemler ve tedavi önerilerine geçildi.

Daha sonra, kadınların menopoza yakın neler yapması gerektiği üzerinde duruldu. Buna göre, menopoz dönemine yakın her kadının;

• 
  Düzenli muayene olması
  
• 
  Simir tahlili yaptırması
  
• 
  Momografi çektirmesi
  
• 
  Kan tahlili yaptırması gerektiği gibi öneriler yapıldı.
  

6. Oturum (Beslenme)

Oturumun başlangıcında beslenme konusundaki broşürler okundu ve konu tartışmaya açıldı. Halilbeyli örneği incelendi ve benzer bir matriks hazırlandı. Sonuçta, katılımcıların dengeli beslenme konusunda bilgi sahibi olduğu ancak uygulayamadıkları ortaya çıkmıştır. Kadınların çocukların beslenmesi konusunda dikkatli olduğu, kendilerinin ise çok fazla süt ve süt ürünleri, meyve-sebze tüketmedikleri ifade edilmiştir. Toplantı, bir sonraki oturumda beslenme konulu video-bandın izlenmesi kararlaştırılarak tamamlanmıştır. Ancak, daha sonraki oturumda yeterli katılım sağlanamadığı için video bant izlenememiştir. Katılımın düşük olmasının nedeni olarak da baharın gelmesiyle yoğunlaşan işlerde eşlere yardımcı olunması gösterilmiştir.

7. Oturum (Aile Planlaması)

Köyün ilkokulunda gerçekleştirilen bu oturuma sürekli katılımcıların yanısıra konuya ilgi duyan diğer kadınlar da katılmıştır. Aile planlama uzmanı doktorun katıldığı toplantıda aile planlaması konusundaki son yenilikler ve merak edilenler tartışılmıştır.

Toplantıda öncelikle köyde uygulanan aile planlama yöntemleri sıralanmıştır. Tartışmaların sonucunda köyde yaygın olarak spiral kullanıldığı saptanmıştır.

Spiral kullanımından dolayı bazı problemlerle karşılaşıldığı ifade edilmiştir. Bu problemler, adet süresini ve miktarını arttırması, anormal kanama ve kaşıntı yapması olarak sıralanmıştır. Daha sonra, aile planlama yöntemleri genel hatları ile anlatılmıştır.

Bu konuda yardıma ihtiyaç duyanların konu uzmanının çalıştığı Karşıyaka 14 Nolu Ana-Çocuk Sağlığı Eğitim Merkezinden ücretsiz yararlanabileceği belirtilerek toplantı tamamlanmıştır.

Musabey Köyü kadın grubunda daha sonraki oturumlarda işlerin yoğunluğu nedeniyle katılım sağlanamadığından toplantılara son verilmiştir. Toplantılara son verilmeden önce, daha önce eylem kararları olarak belirlenen köpeklerin toplatılması ve kaldırımların düzeltilmesi gerçekleştirilmiştir.

Kolaylaştırıcı bütün çabasına rağmen bu çalışmalarda artık daha fazla bir katkısı olamadığını belirtmiştir. Kadınların hayvancılık dışında tarımla uğraşmaması bu konuların ele alınmasını kısıtlamıştır. Kolaylaştırıcının köyden olması ve köyde yaşaması aşırı empatik olarak olaylara dışardan bakmayı güçleştirmiş olabilir.