A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

iaratov vilâyetinden «f^{lcn de V8r}'

cûndur (bu gibi Almanlar Çımkent ve L J f Aleksiyevski, Poltavs-

r>. m U*. a,.

dV Bunlardan bibisi, Kuşka yan _» , i kesif (kilometre mu

civarında sulanan y^^de *^hal‘^ f “"da 208 kişi) olduğu halde,

rabbama 247 kişi; Belç.kadaıse 189^^^ .^ ^ _b8lgderinde- rus göçmenlerinin çoğu ^u J^^{ar &} . , Bunlar küçük ırmak ve keh-

yerleştirilmişlerdir. Çoğu * * * foklarından aşağı taraflarında-

ıizîerin başında oturup, «W “ Vıarap olmasına sebep olmuşlar ve

^{da nefret ve}

düşmanlı! ^

Göçmelerin len gemılırken y« *_{ve ken}dileri de çöl-

Yerlestirihnesi zaptolunur, ev en ışg» ^ . |.jj_egasbolunan yer-

. ^? ' lete kovulurdu. Baran Webl£

ler Ruslar tarafından tamamen eki mez, ^s"“^ Yedisu Vilâyeti-

_aldığ, mahsule t

nin Kapal tümeninde 1⁵-⁰⁰® _toprak verildiği halde, bu mık-

için yüz desatmadan 22. desatina ekilebilmiş ve evvelce

tardan 1856 yılma kadaT ancak kadarını almak

Kazak-Kırgızlarm aldıkları mahsulaUn‘ ^ri. yedi Türk-

kabil olmuştur. Bu müstevli Ruslar jg 1 ^ Oluyorlardı.

l.re, K.z.k-K„₈rf... W. “1 büylditu _iî8.l "'«■»

1911 yılına kadar Cenubi -diyordu. Bunların hepsi,

toprak, bir buçuk milyon desatıne teşkil V _yolu ;_le alınmıştır,

yerli Türk çiftçilerinin ekili yerlerim ısg 1 ^ _{3Q 000 kadar} nüfus)'

Ancak 1910 yılmda Yed.suda 51 *_{q topra}k vahşicesine

Kazak ve Kırgızm evi y\ ²¹⁸ '^p\ kovulup sahraya atılmışlar; tarla

gasbolunmuş ve kendileri yerlerin en • _{k dar} aileden ibaret

^?ve otlakları her aileye 40 desatmadan vahşetlerin

rus göçmenlerine venlm.şU^Bu ^h _kendileri de itiraf

«tüyler ürpertici» ır şe _ Pispek tümeninde yerli aha-

.diyorU.*')- «Yedisu, H.lbuki R-

«r^35,5 ssrsK *^{38 k}t-

~~" 42) pereselengeskoye Delo v Turkestane. Otçet Senatpra Gra

ıoiO. s. 149, 164.

deki göçler için yapılıyordu; yakut bir toprak aç gözlülüğü neticesi idi- Zamanımızda Türkistana Rusya yolu ile gelen herkes, ilk bakışta buradaki ekimin çok iptidaî olduğuna zahip olur. Sulama usulünü asla hilmiyen Ruslar ve Avrupai Rusî Türkleri Türkistanda demir sapan yerine, ağaçtan yapılan «amaç», bel küreği, kazma kürek (ketmen) kullanılmasını iptidaîlik zannederler. Burada binlerce yıldanberi mükemmel bir. suretini bulan intensif ziraat usulünün kıymetini takdir edemez. Türkistana ilk gelen Rusların nazarı da böyle idi. Güya Türkistanlıların «cehalet» dolayısı ile ehemmiyet veremedikleri «baharı» ziraât usulünü ileri sürmüşler («baharı», Tanrının iyiliğine, yağmura kalmış ekim usulüdür), az yerden çok mahsul değil, çok mahsul altnak: için daha kolaylıkla çok yer ekmek lüzumunu «anlatmağa» çalışmışlardır. Sabık Fergane valisi Nalifkin, buna dair bir çok latifeler anlatır ve Rus istilâsının, Türkistanda intensif ekim usulünün sukutuna sebep olduğunu itiraf ederdi. Hakikaten bu böyledir. Rusların istilâsından önce, buralarda, hattâ Başkurdüstanda bile sulama usulüyle ziraat olmuştur (mensup olduğum köyün cenubunda Selevük ırmağı havzasında birçok eski arık izleri vardır, bunları bizzat gezip gÖrmüşümdür). Turgay vilâyeti Kırgız-Kazaklarında sulama usulüyle ekim, an’anevî bir kültüre bağlı olarak yaşamıştır. Kazakların ilk münevverlerinden yukarıda (s. 267) zikri geçen Tilev Seydalin, Kıpçaklardan Seyid-Kuî adında birisinin, (1770-1830) Turgay ve Ülkeyek ırmaklarının kolları üzerinde sulama usulüyle ziraat yaptığını, Khokanddan tohum getirttiğini, Turgay-Kabırga ırmağı üzerinde (Turgaydan 50 kilometre yukarıda) Karakuğa kalesini yapıp, ziraatte sulama usulü tatbik ettiğini; yine Teke ırmağı munsabında Sarıkun adlı yeTİerde ve Navruzurn ormanları sînırmda Navruzum-Karasu boyunda Caksıbay, Sankıbay adlı göller yanında böyle ziraat olduğunu zikretmektedir⁴³). Kazaklar sulama için kullanılan «çığır»m Alı^Çmar adında bir koruyucu ruhu olduğuna inanıp bu ruh şerefine kurbanlar kesip bayram ederler.


Ekim İşlerinde Türkistanlılar R uslardan Bir Şey Öğrenebildiler mi?
Bu hususta şöyle bir şiir de söylemişler: