A21 Avezbayev S

10 

---

2. Yer tuzishni loyihalash tushunchasi va uning yer 
tuzish tizimidagi rni 
Aholi sonining sib borishi oziq-ovqat mahsulotlariga va xalq 
iste'mol mollariga b lgan talabning doimiy oshib borishiga olib 
kcladi. Bu talabni qishloq x jaligi mahsulotlari ishlab chiqarishni 
muntazam k paytirib borish, ularning sifatini yaxshilash va 
turlarini k paytirish evaziga qondirish mumkin. Agar respub-
likamizda qishloq x jaligida asosiy ishlab chiqarish vositalari 
b lgan yer va suv resurslarining cheklanganligini hisobga olsak, 
qishloq x jalik mahsulotlarini muntazam k paytirib borishning 
yagona yoii — qishloq x jaligini intensiv rivojlantirish va uni 
industrial asosga tkazish b lib qoladi. 
Qishloq x jaligini intensivlash jarayonida yechiladigan asosiy 
masala — yerdan samarali foydalanishni tashkil qilish va tuproq 
unumdorligini doimiy oshirib borishdir. 
Yerdan samarali foydalanishni tashkil qilish, tuproq unum-
dorligini doimiy oshirib borish, dehqonchilik madaniyatini k ta-
rish, ilm-fan va texnika yutuqlaridan foydalanishga sharoit 
yaratish, yerni va atrof-muhitni q riqlash hozirgi vaqtda yer 
tuzishning asosiy vazifalari hisoblanadi. 
Vatanimiz yer resurslari minglab x jaliklar orasida taqsimlan-
gan b lib, ular bir-biridan tabiiy sharoiti bilan keskin farq qiladi-
gan hududlarda joylashgan. Har bir x jalik, hattoki har bir dala 
maydoni boshqasidan zining unumdorligi, fizik va kimyoviy 
xususiyatlari, tabiiy, iqtisodiy, ijtimoiy va ekologik sharoitlari bilan 
farq qiladi. 
Bunday sharoitda yer tuzish ishlarini faqat ilmiy asosda, 
hududning tabiiy, ijtimoiy va x jalikning iqtisodiy sharoitlarini 
hisobga olgan holda olib borish mumkin. 
Yer tuzish nazariyasini, uslubiyatlarini va iqtisodiy-ijtimoiy ne-
gizini rganadigan asosiy fan — yer tuzishni loyihalash fanidir. 
Yer tuzishni loyihalash fani tabiat va jamiyat rivojlanish qo-
nunlari asosida rivojlanib, fan va texnika yuuiqlari, doimiy sib 
boruvchi ishlab chiqarish talablari va ijtimoiy shart-sharoitlarni 
hisobga olgan holda, ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish 
munosabatlarining rivojlanish darajasiga mos tushadigan, ularning 
t xtovsiz rivojlanib borishiga, hamda tabiatni muhofaza qilishga 
zamin yaratadigan qilib yer maydonlarini tashkil etishning nazariy 
va uslubiy asoslarini ishlab chiqadi. 
11 

---

Har bir yangi texnika va ishlab chiqarish jarayoni texnologiyasi 
ioyiha asosida ishlanadi va hayotga tadbiq qilinadi. Hozirgi fan 
va texnika taraqqiyoti asrida oyalar va ilmiy fikrlar yangi 
texnikalarga, qishloq x jahk mashinalariga, ishlab chiqarishning 
il or texnoiogiyalariga aylanishigacha juda murakkab va qiyin 
bosqichiarni bosib tadi. Bu bosqichlar oyaning tu ilishi, uni 
tajriba y li bilan va ishlab chiqarish sharoitida tekshirish, iimiy 
xulosalar ishiab chiqish (yoki modellarni tayyorlash) va nihoyat 
loyihalarda k rsatilgan ishlarni hayotga tadbiq qilish, ya'ni ularni 
amalga oshirishni z ichiga oladi. Mana shu bir-biri bilan uzviy 
bo langan jarayonda loyiha asosiy rinni egallaydi. 
Loyiha — bu inshootlar, mexanizrnlar, binolar, il or 
texnoiogiyalar va boshqalarni yaratish, amalga oshirishning 
hisob-kitoblari, y ilari va chizmalari keltirilgan hujjatlar 
t plamidir. 
Yer va suv qishloq x jaiigida asosiy Lshlab chiqarish vosita-
lari b iishi bilan bir qatorda ulardan foydalanishning ziga xos 
tomonlari ham bor. Ishlab chiqariladigan mahsuiotning miqdori, 
sifati va tannarxi asosan qishloq x jalik korxonasidagi yerning 
maydoniga, unumdorligiga, yer turlari tarkibiga, shakliga, y l va 
tashqi aloqa manzillariga nisbatan joylashgan rniga bo luq. 
Shuning uchun ham, yer tuzish loyihalari qishloq x jalik korxo-
nalari hududiarining tashkil topishida, tartibga solinishida va 
takomiilashishida juda katta ahamiyatga ega.