Anadolu Üniversitesi

Bilimsel Yanıltma: Birisi araştırmada sahtekarlık, bilim hırsızlığı veya bilimsel topluluk tarafından saptanmış olan kabul gören araştırma yürütme ve raporlama pratiklerinden belirgin bir biçimde sapan öteki etik dışı davranışlarda bulunduğunda gerçekleşir.
Araştırma Sahtekarlığı: Bir araştırmacının yanlış veriler yarattığı/uydurduğu ya da araştırma prosedürü üzerine yanlış rapor verdiği etik dışı davranış türüdür.
İradi Onay İlkesi: Açıkça ve özgür biçimde katılmayı kabul etmediği sürece hiç kimse- nin araştırmaya katılmaması gerektiğini belirten etik ilkedir.
Bilgilendirerek Alınan Onay (Bilinçli Onay): Bir çalışma başlamadan önce çalışmanın çeşitli yönlerini katılımcılara açıklayan ve onların kendi iradeleriyle kabul etmelerini iste- yen, çoğunlukla yazılı bir bildirimdir.
Özel Nüfus: Yaşları, hapiste bulunmaları, potansiyel yaptırım veya fiziksel, zihinsel, duygusal ya da diğer becerilerin tamamına sahip olmaları nedeniyle bir çalışmaya katıl- mak için kendi iradeleriyle onay verme tam özgürlüğüne ya da bilincine sahip olmayan araştırma katılımcılarıdır. Araştırmacılar bu tür durumlarda “ehliyetsiz” insanları (çocuk- lar, zihinsel engelliler vs.) araştırmaya dahil etmeden önce yasal vasinin iznini almalı ve katılımcılara zarar vermeye karşı tüm etik ilkelere uymalıdırlar. Her ne sebeple olursa olsun katılımcıları araştırma bünyesinde yer almaya zorlamak etik dışıdır.
Etik bir halkla ilişkiler araştırması yürütmek zordur. Halkla ilişkiler araştırmacısı so- nuçta araştırmanın, verilerin ve bulguların sahibi olan müşteriye ya da örgüte hizmet eder. Eğer halkla ilişkiler araştırmasının amacı hedef kitlenin bilgilerini, duygularını, motivas- yonlarını ve davranışlarını doğru bir biçimde yansıtacak veriler toplamaksa, etik ve dürüst davranılmalıdır.
Etik, toplumlarda insanların doğru ve yanlış bulduklarıyla ilgilenir. Dolayısıyla kül- türel olarak farklılaşır. Örneğin Amerikalılar için etik olan bir şey, diğer toplumlarda etik sayılmayabilir. Ancak her toplumun, her mesleğin kendi etik kodları ve uygulamaları var- dır. Bu iş dünyası için de geçerlidir. Tıp, hukuk, muhasebe ve bankacılık sektörünün etik kuralları vardır. Etik kod, insanlarla gündelik etkileşimde bulunduğunuzda kabul edilebi- lir standartlar dizgesidir. İnsanların o işi yapabilmek için izin belgesi (ruhsat/lisans) sahibi olması gereken mesleklerde örneğin hukukta ya da tıpta, etik dışı davranışlar o kişinin meslekten ihracına kadar gidebilmektedir. Ancak bu biçimde düzenlenmiş meslekler, etik kodlarını güçlendirebilirler.
Halkla ilişkilerde etik kodları düzenleyen en eski metinlerden biri Amerikan Halkla İlişkiler Derneği’nin (PRSA) “Halkla İlişkiler Uygulamaları İçin Meslek Kodları” başlıklı metnidir. Bu metin 1950’de oluşturulmuş çeşitli düzenlemelerden sonra 2000 yılında en son düzenlemesi yapılmıştır. PRSA üyeleri bu kodlara göre işlerini doğru ve dürüst ola- rak yapmalı, müşterilerine ve kamuya yönelik sorumluluk duygusu taşımalıdırlar. Daha sonra Uluslararası İş İletişimcileri Derneği (IABC) “Profesyonel İletişimciler İçin Etik Kodlar”ı yayınlamıştır. İlk kez 1995’te yayınlanan kodlar 1996 yılında güncellenmiştir. IABC’nin üyeleri yasal, etik ve kültürel değer ve inançlara saygılı olarak çalışacakları taahhüdünde bulunmaktadırlar. IPRA’nın Atina Yasası, 1965 ve 1968’de yeniden dü- zenlenmiştir. Ayrıca bir diğer meslek örgütü olan Arthur W. Page’in kurduğu derneğin ilkeleri de şu şekildedir:

• 
  Doğruyu söylemek
  
• 
  Söylediğini eylemde kanıtlamak
  
• 
  Müşteriyi dinlemek
  
• 
  Yarını yönetmek
  
• 
  Halkla ilişkileri sanki şirketin başarısı yalnızca ona bağlıymış gibi yürütmek
  
• 
  Sakin, soğukkanlı, sabırlı ve iyi niyetli davranmak
  

Halkla ilişkiler araştırmacıları insanları anketler, kamuoyu yoklamaları, odak gruplar, katılımcı gözlem ve derinlemesine mülakat yoluyla incelerler. Halkla ilişkiler araştırmacı- ları araştırmaya katılanların “gönüllü” olmasını temin etmek durumundadır. Kanaatlerini öğrenmek için onlara nazik ve dürüst davranmalıdırlar.
Etik araştırma yapmanın bir parçası da, verilerin hangi yollardan toplandığına ilişkin- dir, özellikle e-mail yoluyla yapılan araştırmalarda katılımcıların kimliklerine ve verdiği bilgilere ilişkin güvenliği sağlamak oldukça zordur. İnternet üzerinden yapılan araştır- malarda böyle bir sakınca söz konusudur. Çünkü veriler elektronik ortamda kaydedilir. Eğer mülakatlarda da kayıt yapacaksak, katılımcılarımızı konuşmalarının kaydedileceği yönünde bilgilendirmemiz gerekmektedir. Eğer bu durumdan rahatsız olan katılımcı var- sa araştırmadan ayrılmasına izin verilmelidir.


Halkla ilişkilerde yönteme ilişkin eleştirel yaklaşımlar daha çok şimdiye kadar kullanılan yöntemlerin katı ve incelenen olay/durum/kişilere yönelik duyarsız ve mesafeli tavrına yöneliktir. Bu eleştiriler dahilinde nicel olandan çok nitel yöntemlere ağırlık verilmesi önerilir. Nitel yöntemler incelenen şeylere ilişkin daha derinlikli ve içeriden bir bilgi sun- ma olanağına sahiptir. Kullanılabilecek temel nitel araştırma teknikleri; örnek olay ça- lışmaları, derinlemesine mülakat, odak grup ve katılımcı gözlem olarak özetleyebiliriz. Aşağıda bunlar ayrıntılı bir biçimde açıklanmıştır: