Anadolu Üniversitesi

Odak Grup: Araştırmacılar, grup tartışmaları yoluyla ortak düşünce, görüş, ideoloji vb. gibi konuları daha rahat açıklığa kavuşturabilmektedirler. Deneyimler, iyi hazırlanmış grup tartışmasında birtakım kaygıların kırıldığını ve katılanların yaşamdaki duygu, dü- şünce ve eylemlerini belirleyen tutumlarını, daha rahat ortaya koyduklarını göstermiştir. Bu veri toplama tekniğinin mantığı, pek çok öznel anlamlandırmanın sosyal ortama bağlı olarak yansıdığından, bunların ancak grup tartışmaları yoluyla saptanabileceğidir. Bu yol- la kolektif görüş (tutum) ve ideolojilerin ortaya çıkarılmasında güçlük oluşturan engeller aşılabilmektedir.
Odak grubun mantığı, yarı yapılandırılmış grup mülâkatlarının, niteliksel yöntemler kullanılarak analiz edilmesine dayanır. Odak gruplar, katılımcıların tutumlarını, kanaat- lerini, davranışlarını, inançlarını ve önerilerini ortaya çıkarmayı amaçlar. Tipik bir odak grup 5-10 katılımcıdan oluşur. Moderatör adı verilen bir grup lideri tarafından kontrol edilen bir grup tartışması tekniğidir. Sorduğu sorularla grup üyeleri arasında bir uyum ve anlayış sağlamanın yollarını araştırır.
Odak grup, derinlemesine mülâkat gibi kontrol edilebilir bir yöntem değildir. Fakat bu nitel yöntemde doğrudan sorular sorabilir, sorunu ortaya çıkarabilir ve tanımladığınız so- runa yönelik fırsat ve çözümleri ortaya çıkarabilirsiniz. Odak gruplar oldukça çabuk/hızlı ve masrafsız bir yöntemle soru sormayı sağlar. Bu yöntem genellikle oldukça pahalı bir şekilde yürütülen anket gibi formel yöntemler kullanılmadan önce uygulanır. Derinleme- sine mülâkat, mülâkatı yapan kişiye, tek bir mülâkatla sorularının yanıtını almasına izin verir. Odak grup ise; herkesin bir diğerinin yanıtının ardından yeni bir şeyler söylemesine, tartışılan konuya ilişkin çok açılı bir bakış kazanılmasına olanak sağlar.
Odak grubun yedi basamağı vardır; önce odak grubun hangi türünün seçileceğine karar verilmelidir. Daha sonra ise konuyla ilgili personelin yetiştirilmesi (moderatör ve asistanlar), tartışma rehberinin yaratılması, katılımcıların seçilmesi, grubun toplanacağı odanın hazırlanması, grup paylaşımının yürütülmesi ve kaydedilmesi ve verilerin analiz edilmesi gerçekleştirilir.
Odak Grup Sorularının Hazırlanması: İyi hazırlanmış bir odak grup görüşme sorula- rının şu özelliklere sahip olması gerekir (Kruger ve Casey’den aktaran Yıldırım ve Şimşek, 2006: 197):

• 
  Sohbet tarzına uygun informel ya da günlük dil kullanımına uygun biçimde
  

hazırlanması

• 
  Katılımcıların kullandığı ve tanışık olduğu sözcük dağarcığını içermesi
  
• 
  Akademik ve teknik dilden arınmış olması
  
• 
  Sorulduğunda katılımcılar tarafından kolayca anlaşılabilir şekilde açık-seçik olması
  
• 
  Olabildiğince kısa olması
  
• 
  Genellikle açık uçlu olması
  
• 
  Soruların öz ve tek hedefli olması (ve’lerle bağlanan, kafa karıştırıcı, sözcüklerin eş
  

anlamlarının kullanıldığı sorulardan kaçınılmalıdır)

• 
  Açık, iyi düşünülmüş bir yönerge içermesi
  

Başlangıçta daha sohbet tarzında olan ve kolay sorulardan başlanmalıdır. Sorular ara- sında mantıksal bir sıralama olmalıdır. Sorular genelden özele veya genelden ayrıntıya doğru sorulmalıdır.
Odak gruptan elde edilen verilerin analizi üç aşamadan geçer. Birincisi moderatör ve araştırmayı yapan biraraya gelerek, moderatörün sonuçla ilgili ne hissettiğini tartışırlar. Daha sonra kayıtlar dinlenir/izlenir ve eğer gerekirse deşifre edilir. Deşifre işlemi zaman alıcı ve pahalıdır. Bundan sonraki aşamada tartışmalar sistematik olarak analiz edilir, ya- nıtların mantıki bir analizi yapılabilir ya da elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulur. Sonuç olarak da bir rapor yazılarak analiz tamamlanmış olur. Odak gruplar derinlemesine mülâkattan daha çok sayıda insana ulaşma fırsatı verir. Odak grup sorunların, fırsatların ve durumların detaylı bir şekilde değerlendirilmesini sağlar. Ancak buradan çıkan sonuç- ları genelleyemeyiz. Odak grubun başarısı ise büyük oranda moderatör ve katılımcıların yeteneklerine bağlıdır. Derinlemesine mülakatlar daha maliyetli olduğu için halkla ilişki- ler araştırmalarında odak gruplar daha sıklıkla tercih edilir.