Anadolu Üniversitesi

Tablo 5.1
Grunig ve Hunt’ın Dört Halkla İlişkiler Modeli
Kaynak: Grunig ve Hunt (1984), s. 22
uyarlayan: Şimşek; 2008, s. 26

Hizmetçi Heth’i Görmeye Çağıran Afiş
Kaynak: http://www. ctpost.com/news/ article/Experts- Barnum-about-more- than-showbiz-384229. php
Heth’in 161 yaşında ve George Washington’un hemşiresi oldu- ğunu iddia ederek kadını görme- ye gelenlerden kişi başına 25 cent almıştır. Kadını görmeye gelen kişiler ona Washington hakkında sorular sormuş ve Heth’in söyle- diği ulusal şarkıları dinlemiştir. Heth’in ölümünden sonra yapılan otopside, kadının 80 yaşında ol- duğu ortaya çıkınca Barnum ses- siz kalmayı tercih etmiştir.
Baskin, Aronoff ve Latimore (1997)’un manipülasyon olarak adlandırıldığı dönem, bu döneme karşılık gelir. Amaç propagan- dadır ve iletişim dinleme yerine anlatma üzerine odaklanmıştır. Günümüzde film ve TV yıldızla- rı, kitaplar, gazeteler ve benzerleri için iletişim araçlarında kullanı-

lan akıllıca bir yöntemdir.

Basın ajansı/tanıtım modeline örnek teşkil eden, Phineas Taylor Barnum’un yarattığı olay- lar ve uygulamaları, Ayla Okay, Aydemir Okay’ın “Halkla İlişkiler Kavram, Strateji ve Uy- gulamaları” adlı kitabındaki Barnum’un Yaptığı Örnek Olaylar (ss.110-117) bölümünden okuyabilirsiniz.

Kamuoyu Bilgilendirme Modeli
1900’lerden başlayarak 1929 buhranına kadar yoğun olarak kullanılan kamuyu bilgilen- dirme modelinin en temel işlevi bir kişi ya da kurumun kendisi ve faaliyetleri hakkın- da hedef kitlesine bilgi vermesidir (Okay ve Okay, 2001). Kurumlar, kendileri hakkında kamuya, basın aracılığıyla bilgi iletirler. Bu noktada halkla ilişkiler görevlisi bir gazeteci gibi çalışır. Görevi daha çok basın bülteni hazırlamak, bilgilendirici toplantı ve konferans düzenlemektir.
Bu modelin basın ajansı/tanıtım modelinden farkı doğru ve eksiksiz bilgi sunma he- defidir. Sunulan bilgilerin hedef kitlede var olan şüpheleri ortadan kaldıracağı düşünülür. Kamuyu bilgilendirme modelindeki iletişim yönü de basın ajansı/tanıtım modelinde ol- duğu gibi kaynaktan alıcıyadır ve tek yönlüdür. Bu modelde amaç bilginin topluma doğru bir şekilde yayılmasıdır. Çünkü amaç hedef kitleyi ikna etmek ve etkilemekten ziyade on- lara doğru bilgilerin aktarılmasıdır. Bu modelde araştırma sadece hedef kitlenin profilini belirlemeye yönelik olarak gerçekleştirilir.
Bu modelin öncü ismi Ivy Ledbetter Lee aynı zamanda halkla ilişkilerin de öncü ismi olarak anılmaktadır. Lee, kurum bundan zarar görse bile, bir kurumun faaliyetleri hakkın-

da kamunun bilgilendirilmesi ve doğrunun söylenmesi gerektiği inancına sahiptir. 1902 yılında maden ocaklarındaki kötü çalışma koşullarını protesto etmek amacıyla, United Mine Workers sendikasının şemsiyesi altında 150.000 kişinin katılımıyla gerçekleşen Ant- rasit Kömür Grevi olayında Lee, sorunu saptamakla işe başlamıştır (Peltekoğlu, 2001). Lee, işçilerin lideri John Mitchell’in basına sürekli açıklama yaptığını, maden yöneticisi George
F. Bear’ın basına açıklama yapmak bir yana, sorunu çözmeyi amaçlayan Roosevelt’le bile konuşmaktan kaçındığını tespit etmiştir. George Bear’ı basınla diyaloğa ikna etmeyi başa- ran Ivy Lee, Bear ve diğer yöneticilerinin imzaladığı, “Antrasit Kömür endüstrisi yönetici- leri, kömür madeninin bulunduğu bölgelerde, kamu yararını gözetmek için basına gerekli tüm bilgiyi zamanında aktaracaklardır” biçiminde açıklama yapmıştır.
Bu dönemde işletme ile kamuoyu arasındaki iletişimi basın yoluyla gerçekleştiren Lee’nin “İlkeler Deklarasyonu” adı altında tüm gazete editörlerine gönderdiği bildiri, ünlü uzmanın halkla ilişkiler felsefesini yansıtmaktadır. Bu bildiri, halkla ilişkiler çalışmasının temel düşüncelerini içerdiğinden halkla ilişkilerin daha sonraki gelişimini de etkileyen bir bildiri olmuştur. Lee, açıkladığı ilkeleriyle halkla ilişkiler mesleğinin temel kurallarını ifade etmiştir. Lee, basına gönderdiği bu bildiride şöyle demektedir (Peltekoğlu, 2001):
“Bu, gizli bir basın bürosu değildir. Bütün çalışmalarımız açıklık esasına dayanır. Amacımız haber sağlamaktır. Bu bir reklam ajansı değildir. Konularımız günceldir. Ele aldığımız her ko- nuda istenen daha ayrıntılı bilgi derhal sağlanır ve her editöre konunun doğruluğunun ispat edilmesi konusunda yardımcı olunur... Kısaca planımız kamu kurumları ve iş dünyası yararı- na basına ve ABD halkına bilmesi gerekli değerli olan, doğru ve güncel bilginin sağlanmasıdır.”
Ivy Lee’nin kamuyu bilgilendirme modeline örnek oluşturabilecek diğer uygulamaları, Pennsylvania Demir Yolu’nun yaşadığı kriz sonrasındaki çalışmaları ve Colorado Kömür grevi sonrasında Rockefeller’a yaptığı danışmanlıktır.

Ivy Lee’nin uygulamaları hakkında ayrıntılı bilgi edinebilmek için Filiz Balta Peltekoğlu’nun “Halkla İlişkiler Nedir” (İstanbul:Beta Yay., 2001) adlı kitabındaki Kamuyu Bilgilendirme Modeli ve Ivy Lee’nin Uygulamalarından Örnekler (ss.71-82) bölümünü okuyabilirsiniz.

Bu modelin günümüz uygulamalarına örnek olarak hükümet basın sözcüsünün bası- na belirli aralıklarla yaptığı açıklamaları ya da şirketlerin dönemsel olarak kamuyla pay- laştığı gelir/gider ve kârlılık açıklamaları verilebilir.