Anne babalara rehberlik el kitabi

Aşırı İzin Verici Anne-Baba Tutumu:

.........Bu tutuma sahip anne babalar çocuklarının isteklerini mantıklı olmasa bile yerine getirirler. Anne babanın isteklerinden çok çocuğun istekleri ön plana çıkar. Çocuğa herhangi bir sınır konulmaz ve sınırsız özgür olabilecekleri bir ortam yaratılır. Çocuğun her davranışı hatalı bile olsa aşırı bir hoşgörüyle karşılanır. Adeta çocuk ailenin tek söz sahibidir. Bu tip aile tutumlarında anne babalar nadiren disiplin uygular. Her ortamda istediklerini elde ettikleri için doyumsuzdurlar. Anne babanın bu serbest tutumları ev içinde geçerli olduğu gibi ev dışında da geçerlidir. Bu tutumla yetişen çocuklar;

• 
  Daha bağımlı bireyler olurlar.
  
• 
  Daha az sorumluluk alma eğilimi gösterirler.
  
• 
  Doğruyu yanlışı ayırt etmede sorun yaşayabilirler.
  
• 
  Toplumun vermediği hakları kendilerine tanımaya çalışırlar.
  
• 
  Kural tanımayan bu çocuklar okullardaki kurallarla karşı karşıya kalınca hayal kırıklığına uğrayabilirler.
  
• 
  İsteklerini buyrukmuşçasına emir şeklinde ifade ederler.
  

4. Tutarsız Anne-Baba Tutumu:

Bu tutuma sahip aileler aşırı hoşgörülü davranış ile otoriter tutum arasında gidip gelirler. Bu tarz ailelerde çocuğun yaptığı bir davranış bazen çok sert bir tepkiyle alabilirken; bazen de çok olumlu karşılanabilmektedir. Çocuğun yaşadığı toplum içinde onaylanan ve onaylanmayan davranışları öğrenmesi gerekir. Tutarsız tutumu benimseyen ailelerde onaylanan davranışın ne olduğu çocuk tarafından anlaşılamadığı için sorun yaşanır. Tutarsız tutumu benimseyen ailelerde aynı çocuk için ebeveynlerden birinin doğru bulduğu davranışı diğeri yanlış olarak değerlendirebilmektedir.

Tutarsız anne baba tutumuyla yetişen çocuklar;

Aşırı boyun eğici olabilirler.

• 
  Kaygılı, güvensiz bir kişilik sergileyebilirler.
  
• 
  Büyüdüklerinde karşısındaki insanlara zor güvenirler.
  
• 
  Tutarsız bir kişilik sergilerler.
  
• 
  Karar vermekte güçlük yaşarlar.
  

5. Aşırı Koruyucu Anne-Baba Tutumu:

Çocuğa büyük bir sevgi ile bağlanmış, çok kollayıcı olan anne-baba tutumudur. Bu tutumda anne-baba gerektiğinden fazla kontrol ederek aşırı özen gösterir. Çocuğun her istediği yerine getirilir. Her türlü kararı çocuk yerine aile alır. Geç kavuşulan, aşırı istenilen, tek çocuk, tek erkek veya kız çocuk gibi çocuklar genellikle abartılmış sevginin odak noktası olurlar. Genellikle bu tür çocuklar erken konuşup geç yürürler. Aile tarafından çocuğun her çağrısına cevap verilir. Bu tip aileler çocuklarının üzerlerine aşırı titrerler. Çocuğa zarar gelebilecek ortamlardan şiddetle kaçınırlar. Ağlamasın, üşümesin, terlemesin, hasta olmasın, yorulup incinmesin, mikrop kapmasın diye aile üyeleri ellerinden gelen tüm gayreti gösterir. Çocuk adeta bir cam fanus içinde büyütülür. Çocuğun gelişimine göre davranmasına fırsat verilmez. Aşırı koruyucu anne, çocuğuyla öyle bütünleşir ki onun büyüdüğünü ve olgunlaşabildiğini asla kabul etmek istemez.

Aşırı korucu tutumla yetişen çocuklar;

• 
  Aşırı bağımlı, özgüveni gelişmemiştir.
  
• 
  Sosyal gelişimi zedelenir.
  
• 
  Toplum tarafından kabulü zorlaşır. Kendini gruba kabul ettirebilmek için isyankâr davranışlar sergileyebilir.
  
• 
  Tek başına kararlar alamazlar.
  

6. Mükemmeliyetçi Anne-Baba Tutumu:

Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından her şeyin en iyisini bekler. Kendi gerçekleştiremedikleri şeyleri çocuklarının gerçekleştirmesini beklerler. Çocuklarından yüksek başarı beklerler. Ayrıca çok iyi resim yapmalı, şarkı söylemeli, iyi konuşmalı lider olmalı, iyi yüzmeli koşmalı, herkesin parmakla göstereceği örnek davranışlar sergileyen bir çocuk olmalıdır. Çocuklarının kapasitelerini zorlarlar. Çocuğun kaldıramayacağı yükler yüklenir. Çocuğun yanlış yapmaya hakkı yoktur. Anne babaların kuralları ve kalıpları vardır. Çocuklar bu kurallara uymak zorundadır. Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından aşırı şekilde toplum kurallarına uymasını beklerler. Çocuklar tıpkı bir büyük gibi yetiştirilir. Çocuğun arkadaşlarını bile aile seçer. Çocuk anne babanın koyduğu kurallara uymadığı zaman çocuğa verilen cezalar katı ve sert olmaktadır. Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından aşırı titizlik ve temizlik beklerler. Çocuğun azıcık üzerini kirletmesi bile olay olur. Çocuk sürekli ailenin istediği kalıba uymak zorundadır. Bu ailelerde yetişen çocuklar;

• 
  Ailenin ağır beklentileri altında ezilerek sağlıklı bir kişilik geliştiremeyebilirler.
  
• 
  Hayatlarının merkezinde hep başarı olacağı için; istedikleri başarıyı elde edemediklerinde büyük bir yıkım yaşarlar.
  
• 
  Çoğu zaman kendilerini değersiz, beceriksiz ve başarısız hissederler.
  
• 
  Aşırı titiz ya da tam tersi dağınık olabilirler.
  
• 
  Yanlış yapmaktan korkarlar. Bu nedenle girişimci davranamazlar.
  
• 
  Beklentileri karşılayabilmeye yönelik kaygıları çok yüksektir.
  

7. Demokratik Anne-Baba Tutumu:

Anne baba tutumları arasında en sağlıklı olanıdır. Çocuklara karşı hoşgörü ve destekleme vardır. Anne baba çocuğunu olduğu gibi kabul edip destekler. Bu tutuma sahip anne babalar çocuklarına koşulsuz saygı ve sevgi gösterirler. Ailede gerginlik yerine, ılımlı, sıcak bir hava vardır. Çocuklara söz hakkı tanınmıştır. Ailede belli kurallar vardır. Ancak, bu kurallar dayakla, baskıyla, korkutmayla sürdürülmez; gönüllü benimsenmesi söz konusudur. Amaç çocuğu sindirmek değil, sorumluluk duygusu kazandırmaktır.

Çocuğun ilgilerini, yeteneklerini göz önünde tutarak, yeteneklerini gerçekleştirebileceği ortamlar hazırlarlar. Aile içinde güven ve şeffaflık vardır. Problemlerle nasıl baş edebileceğini birlikte araştıran, huzurlu bir aile ortamı vardır. Böyle bir ailede evde ve toplumdaki kuralların sınırları bellidir. Çocuk neyi nerede yapacağını veya yapmayacağını bilir. Evde uygulanacak kuralları çocuklarıyla birlikte belirlerler ve bu kurallara herkes uyar. Anne ve baba çocuğa davranışlarıyla iyi bir modeldir. Çocuklarından görmek istemedikleri davranışı kendileri de yapmak istemezler. Demokratik tutuma sahip ailelerin çocukları;

• 
  Sosyal ve duygusal anlamda daha yeterli
  
• 
  İletişim becerileri gelişmiş
  
• 
  Kendine güvenen
  
• 
  Uyumlu
  
• 
  Yaratıcı
  
• 
  Sorumluluk sahibi
  
• 
  Güvenilir ve sevilen bireylerdir.
  

Birkaç Öneri:

• 
  Çocuğun gelişen kişiliği ve benliği üzerinde anne-baba tutumları güçlü bir etkiye sahiptir. Bu etkinin sağlıklı ya da sağlıksız oluşu, anne-babanın tutumunun çeşidine bağlı olmaktadır.
  

• 
  Çocuk için iyi anne-baba tutumu, ne tam serbest, ne de sert ve baskıcı olmayan; bu tutumların dengeli bir karışımı olan tatlı sert bir tutumdur.
  

• 
  Tutarlı, dengeli sevgi ve ilgi çocuğun kendine güvenini ve benlik saygısını yükseltir.
  

• 
  Anne-babalar, çocukların hayattaki tutumları, inançları, değerleri, benlik kavramları ve kişilik özellikleri için birinci derece referans kaynağıdır.
  

3. 
   BİR İLETİŞİM ENGELİ… AİLE İÇİ ŞİDDET
   

Şiddet Nedir?

Şiddet, güç ve baskı uygulayarak insanların bedensel veya ruhsal açıdan zarar görmesine neden olan bireysel veya toplu hareketlerin tümüdür.

Aile İçi Şiddet Nedir?

.........Aile içi şiddet aile üyelerinden herhangi birinin diğerini duygusal, fiziksel ve cinsel istismara maruz bırakması, toplumsal ilişkilerini sınırlandırması ve maddi açıdan kontrol etmesi ya da ihtiyaçların karşılanması noktasında yoksun bırakması gibi davranışları içerir.

.........Şiddet denildiğinde çoğunlukla ilk aklımıza gelen dayak, vurma gibi fiziksel şiddettir. Ancak şiddetin birçok farklı türü vardır:

1. 
   Fiziksel Şiddet:
   

Tokat atmak, tekmelemek, yumruklamak, hırpalamak, kolunu bükmek, boğazını sıkmak, bağlamak, saçını çekmek, kesici veya vurucu aletlerle yaralamak, kezzap veya kaynar suyla yakmak, vücudunda sigara söndürmek, ellerini ayaklarını ezmek, sakat bırakmak, işkence yapmak, sağlıksız koşullarda yaşamaya mecbur bırakmak, sağlık hizmetlerinden yararlanmasına engel olarak bedensel zarar görmesine neden olmak gibi eylemler FİZİKSEL ŞİDDETTİR!

2. 
   Sözel Şiddet:
   

Bağırmak, hakaret etmek, küfür etmek, iğneleyici ya da aşağılayıcı sözler söylemek, bireyin kendisini kötü hissetmesine neden olan cümleler kullanmak, sürekli eleştirmek, tehdit etmek, sürekli sorguya çekmek, aşağılayıcı isim takmak, alay etmek, görüşlerini ve çalışmalarını küçümsemek, zaaflarıyla alay etmek, suçlamak, bireyin özgüvenini yitirmesine neden olmak, ruhsal açıdan zedelemek gibi eylemler SÖZEL ŞİDDETTİR!

3. 
   Ekonomik Şiddet:
   

Para vermemek veya kısıtlı para vermek, ailenin tasarrufları, gelir ve giderleri konusunda bilgi vermemek, mallarını ve diğer gelirlerini elinden almak, çalışmasına izin vermemek, istemediği işte zorla çalıştırmak, çalışıyorsa iş hayatını olumsuz etkileyecek kısıtlamalar getirmek, aileyi ilgilendiren ekonomik konularda birbirlerinin fikrini almadan tek başına karar vermek gibi eylemler EKONOMİK ŞİDDETTİR!

4. 
   Cinsel Şiddet:
   

İstenmeyen her türlü cinsel içerikli davranış ve saldırı gibi eylemler CİNSEL ŞİDDETTİR!

5. 
   Toplumsal İlişkileri Sınırlandırıcı Şiddet:
   

Ailesi, arkadaşları, komşuları ile görüşmesini yasaklamak. Evden dışarı çıkmasını yasaklamak. Başkalarının yanında aşağılamak. Özel yaşam, mahremiyet hakkı tanımamak. Namus ve töre nedeniyle baskı uygulamak. Zorla, istemediği birisiyle evlendirmek gibi eylemler TOPLUMSAL İLİŞKİLERİ SINIRLANDIRICI ŞİDDETTİR!

Şiddet içeren davranışlar, diğer davranışlar gibi öğrenilmektedirler. Aile içi şiddet davranışlarına şahit olan ya da bu davranışlara maruz kalan çocukların, problem ya da çatışma çözme davranışları olarak bu yolu benimseme olasılığı çok yüksektir. Çocuklar doğruyu yanlışı ebeveynlerini taklit ederek bulurlar. Eğer evde bir şekilde şiddet uygulanıyorsa, ne yapsanız anlamsız olacaktır. Kendiniz model olmadıkça, çocuğunuzdan uygun davranış göstermelerini bekleyemezsiniz. Siz ona vurursanız, o da başka birine vurmanın yanlış olmadığını düşünecektir.

ŞİDDET ÖĞRENİLİR!!

Şiddet ortamında büyüyen çocuklar, kendilerine bakıp özen gösteren kişilere, yani annelerine, kardeşlerine duygusal olarak bağlanmakta zorluk yaşayabilirler.

Duygularını ve kendilerini ifade etmekte zorlanabilir; ilişkilerinde gerçekçi olmayan beklentiler içine girebilirler.

Okul öncesi çocuklarda gelişim süreci tersine işleyebilir, çocuklar kâbus görebilir ya da uyuma güçlüğü çekebilirler.

Evde şiddete tanık olan ya da şiddete maruz kalan çocukların okulda problem çözmede fiziksel saldırganlıktan yararlandıkları, akademik olarak çoğunlukla düşük başarı düzeyine sahip oldukları, dikkat eksikliği problemi ve okuldan kaçma davranışlarının olduğu görülmektedir.

Kaygı, korku, depresyon gibi farklı psikolojik problemler yaşayabilirler.

Şiddete uğrayan çocukların bir kısmı, gereksinimlerini karşılamada ve şiddetle başa çıkmada konusunda pasif ya da içe kapanma davranışlarını benimseyebilirler. Eğer yetişkin olduklarında da bu kurban rolünü benimsemeye devam ederlerse kişiler arası ilişkilerinde ciddi sorunlar yaşayabilirler.

Gelecekte kuracakları ilişkilerde şiddetin ve istismarın yaşanma olasılığı, akranlarına oranla daha fazladır. 

Alkol ya da diğer maddelerin bağımlılığı şiddetten kaçmak için bir araç olarak görebilirler. Özellikle ebeveynlerin de bağımlılıklarının olması bu olasılığı güçlendiren bir faktördür.
Aile içi şiddetin çocuk üzerindeki etkilerini azaltmak için;

• 
  Çocuğunuzun her şeyin farkında olduğunu bilin.
  
• 
  Çocuğunuzla şiddeti konuşun.
  
• 
  Onu dinleyin ve duygularını kabul edin.
  
• 
  Çocuğunuza şiddet kullanmamayı öğretin.
  
• 
  Çocuğu iletişim aracı olarak kullanmayın.
  
• 
  Güven verin.
  
• 
  Gerektiğinde çocuğunuzun öğretmeni ile konuşun.
  
• 
  Kendisini korumayı öğretin.
  

KAYNAKÇA

1. 
   Milli Eğitim Bakanlığı, Mesleki Eğitim Ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Çocuk Gelişimi Ve Eğitimi Aile Ve Çocuk, Ankara, 2007
   
2. 
   7-19 Yaş Aile Eğitimi Programı Bilgi Bankası, 2008
   
3. 
   img.eba.gov.tr/ailetutumları
   

https://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/Annebaba%20Tutumları.pdf (Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü Erken Çocuk Eğitimi Projesi, Oturum 3)

4. 
   http://sahinbeyram.meb.k12.tr (Anne Baba Tutumları)
   
5. 
   TC Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Aile İçi Şiddetle Mücadele El Kitabı, 2008
   
6. 
   Psi. Dan. DERİN, S., Aile İçi Şiddet Sunumu, Hacettepe Üniversitesi
   

ERGENLİKTE RİSKLİ DAVRANIŞLAR

Esin TÜRKOĞLU

Psikolojik Danışman

Manisa Rehberlik ve Araştırma Merkezi

1. 
   İHMAL:
   

Çocuğun beslenme, anne-baba sevgisi, eğitim, sağlık gibi ihtiyaçlarının karşılanmaması, güvenlik ve tehlikelerden korunmasında gerekli önlemlerin alınmaması çocuğun ihmal edilmesi demektir. Çocuğa bakmakla yükümlü olan kişilerin, imkânı olduğu halde çocuğun ihtiyaçlarını karşılamaması durumudur.
İhmal Davranışları Nelerdir?

• 
  Çocuğun aşılarını yaptırmamak,
  
• 
  Hastalandığında bir sağlık kuruluşuna götürmemek,
  
• 
  Okula göndermemek,
  
• 
  Sık sık aç bırakmak suretiyle beslenmesine özen göstermemek,
  
• 
  Çocuğa barınma imkânı vermemek,
  
• 
  Çocuğun sokakta yaşaması, alkollü içkileri ya da uyuşturucu kullanmasına izin vermek,
  
• 
  Çocuğu fuhuşa ve dilenciliğe yönlendirmek,
  
• 
  Çocuğu çalıştırmak,
  
• 
  İlaçları ve tehlikeli maddeleri çocuğun ulaşabileceği yerlerde bırakarak tehlikelerle baş başa bırakmak,
  
• 
  Çocukla ilgilenmemek, ona anne baba sevgisini vermemek ihmal davranışlarına örnektir.
  

Çocuk İhmali Yaygın mıdır?

Çoğu zaman gözle görünür etkiler bırakmasa da, çocuklara uygulanan şiddetten daha yaygındır. Yapılan araştırmalar ihmalin, çocukların beyin gelişimine ve fiziksel gelişiminde olumsuz etkiler bıraktığını göstermektedir.

İhmal Davranışı Çocukları Nasıl Etkiler?

Öğrenme güçlüğü, şiddete yatkın olma, kendine zarar verme, intihara yönelme, gelişim bozuklukları, sosyal ilişkilerde yetersizlik, sigara, alkol ve uyuşturucuya yatkınlık, içe kapanık olma gibi etkiler bırakmaktadır.

İhmal Türleri Nelerdir?

Fiziksel, duygusal ve eğitsel ihmal olmak üzere üç gruba ayırabiliriz.
Fiziksel İhmal Örnekleri

• 
  Çocuğun hastalandığında bir sağlık kuruluşuna götürülmemesi,
  
• 
  Gerekli aşılarının yaptırılmaması, tedavisinin takip edilmemesi,
  
• 
  Çocuğun bakacak kimsesinin olmadan uzun süre yalnız bırakılması
  
• 
  Çocuğun düzenli beslenmesinin, temiz ve yeterli giyinmesinin sağlanmaması
  

Eğitsel İhmal Örnekleri

• 
  Zorunlu eğitim çağında olmasına rağmen çocuğun okula gönderilmemesi
  
• 
  Okula devamının sağlanmaması
  
• 
  Eğitim ihtiyaçlarının karşılanmaması
  
• 
  Okula devamsızlık yaptığı bilindiği halde müdahale edilmemesi
  
• 
  Eğitim çağında olmasına rağmen bir işte çalışmaya zorlanması
  

Duygusal İhmal Türleri

• 
  Çocuğa yeterince ilgilenmemek,
  
• 
  Evdeki kavga ve şiddete tanık olmasına izin vermek
  
• 
  Çocuğun duygusal ve ruhsal problemlerinde gerekli olan psikolojik desteği almasını sağlamamak
  
• 
  Alkol ve uyuşturucu gibi zararlı maddeleri kullanmasına izin vermek
  
• 
  Çocuğun suç işleme, aşırı saldırganlık gibi uyumsuz davranışlarına destek olmak
  

Bir Çocuğun İhmal Edildiğini Nasıl Anlarız?

• 
  Okuldan sık sık uzak kalıyorsa,
  
• 
  Yemek veya para için dilencilik yapıyor veya çalıyorsa,
  
• 
  İhtiyacı olan doktordan mahrum kalıyorsa,
  
• 
  Sürekli pis giyiniyor ve kötü kokuyorsa,
  
• 
  Vücudu aşırı derecede zayıf düşmüş ise,
  
• 
  Kendi kendine zarar veriyorsa,
  
• 
  Alkol veya diğer uyuşturucuları kullanıyorsa,
  
• 
  Evinde ona bakan kimse bulunmadığını belirtiyorsa
  

çocuk ihmaline maruz kaldığını düşünebiliriz.

İhmal davranışı yasalarımızda suç olarak tanımlanmaktadır!

2. 
   İSTİSMAR
   

Çocuğun İstismar Edilmesi Ne Demektir?

Çocuğun vücuduna, duygularına, düşüncelerine ve kişiliğine zarar verecek davranışlarda bulunulmasıdır. Genellikle çocuğa bakmakla yükümlü kişiler tarafından gerçekleştirilir.
Çocuk Ne Şekilde İstismara Uğrar?




Fiziksel İstismar: Çocuğa acı veren ve bilerek gerçekleştirilen davranışlar. Bunlar dayak atmak, vurmak, vücuduna herhangi bir şekilde zarar vermek ve bir yere kilitlemek olabilir.

Cinsel İstismar: Bir yetişkinin cinsel zevk duyma amacıyla çocuğun cinsel organlarına dokunması, cinsel ilişki kurması veya buna teşebbüs etmesi, kendi vücudunu çocuğa göstermesi, çocuğu pornografi aracı olarak kullanması veya tüm bu davranışlara göz yummasıdır.

Ekonomik İstismar: 15 yaşının altında bir çocuğun çalıştırılmasıdır. Çalıştırılan çocuklar fiziksel, cinsel ve duygusal istismara maruz kalmaya daha açık hale gelirler.

Duygusal İstismar: Çocuğun devamlı kötülenmesi, diğer insanlarla ilişkiden yoksun bırakılması, çocuğun sürekli olarak ağır zararlar verme veya terk etme ile tehdit edilmesi, çocuktan yaşına ve gücüne uygun olmayan taleplerde bulunulması ve topluma aykırı düşen çocuk bakım yöntemleri ile yetiştirilmesidir.

İstismar Yaşayan Çocuk Bunu Nasıl İfade Eder?

• 
  Çocuklar yaşadıkları istismarı söylemekte zorluk çekerler.
  
• 
  Yaşadıklarından dolayı utanç duyabilirler ve söylemeye çekinebilirler.
  
• 
  İstismara uğrayan çocuklar, yaşadıklarını genelde davranışlarıyla anlatırlar. Örneğin kimseyle konuşmamaya başlayabilirler ya da daha sinirli davranabilirler.
  
• 
  Yaşadıklarının normal olduğunu düşünebilirler.
  
• 
  İstismarı anlattıkları takdirde cezalandırılacaklarını düşünebilirler. Örneğin dayak yiyeceklerini düşünebilirler.
  

İstismarın Çocuk Üzerindeki Etkileri

Çocuklar yaşadıkları istismardan çocuklukta ve yetişkinlikte çok olumsuz etkilenirler.

• 
  Aşırı korku ve tedirginlik duyabilirler.
  
• 
  Suçluluk ve utanç duyabilirler.
  
• 
  Güçsüz ve çaresiz hissedebilirler.
  
• 
  Kendilerine olan güvenleri sarsılabilir.
  
• 
  Başkalarına güven duyma ve yakın ilişkiler kurmada zorlanabilirler.
  
• 
  İçe kapanabilirler.
  
• 
  Öfke ve saldırganlık gösterebilirler.
  
• 
  İnsanlardan kolay etkilenebilirler.
  
• 
  Vücutlarına zarar verebilirler.
  
• 
  Aileden uzaklaşabilir, evden kaçabilirler.
  
• 
  Okul başarısında düşüş yaşayabilir ve okuldan kaçabilirler.
  
• 
  Alkol veya madde kullanımına yönelebilirler.
  
• 
  Bu etkiler genellikle yetişkinlik döneminde de devam eder.