Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr III kitab

36. ŞAH ABBASLA DƏRVİŞLƏR
Üş dərviş olır, qalmağa yeri olmır. Günüzdər qəsidə deyillər, gecə də Şah Abbasın karvansarasında gejəliyillər dayna. Hava da soyuxdu. Bir gün Şah Abbas çıxır şəhərə. Deyir ki, bir baxım gö­rüm bu şəhərə kim gəlir, kim gedir, nə var, nə yox. Görür karvansa­rasınnan işıx gəlir. Gəlir görür kü, orda üş dərviş var. Küləşdən-zaddan odduyuf özdərini oda verillər dayna, hava da soyuxdu.

– Salam-məleyküm.

– Əleykümət-salam, dərviş qardaşdar.

Şah Abbas da paltarını dəyişif ey, şah paltarında dəyil. Deyir:

– Bizim günüz yerimiz olmur, qəsidə deyirih, gejə bu karvan­sarada gejəliyirih. Yerimiz yoxdu qalmağa.

Deyir:

– Heş bir sənətız yoxdu?

Deyir:

– Var.

Deyir:

– Nədi sənətız?

Biri deyir ki, ayın qarannığında gördüyüm bir adamı, günüz yüz adamın içinnən tanıyıram.

– O birsinin sənəti nədi?

Deyir:

– Məəm də sənətim, hansı qapıya getsəm, qıfıllı olsa, o qıfılın duası var, oxuyuram, qıfıl öz-özünə şakkaşak açılır.

Deyir:

– Bunun da özü böyük sənətdi.

Onnan sora gedir üçüncüsünü soruşur. Deyir ki, məəm də sənətim odu ku, hansı qapıya getsəm, nə qədər sərt it ola, hürə, dua­sı var, oxuyuram, it səsini kəsir.

– Oo, böyük sənətdərdi ki, bullar. Niyə dərvişdih eliyirsiz? Mən Şah Abbasın xəznəsinin yerini billəm. Gəlin gedəh onu yarax. Siz payızı götürüf gəlin, mən də siznən payımı götürüf gələjəm.

– Dərviş qardaş, sənin ağzınnan qan iyi gəlir. Şah Abbas bilər, bizi qıyma-qıyma doğratdırar cəllatdara.

Deyir:

– Yox, elə eliyəjəm bilinməsin.

Xülasey, duruf gəlillər qapıya, it başdıyır hürməyə. O itin dilini biləni qabağa ötürür. O, bir dua oxuyur, it səsini kəsir. Gedillər indi xəzinənin qapısına. Həmin o qıfılın dilini bilən adam duasını oxuyur, şakkaşak qıfıl öz-özünə açılır. İndi hərəsi birəz qızıl götü­rür, bir torba dayna. Gəlillər karvansarıya, həmən yerə. Birəz söh­bət eliyillər. Şah Abbas görür kü, işıx-işığadı dayna, tay səhərə yaxınnaşır. Deyir:

– Mən də payımı qoyuram bura, sizin yanızda. Gəldim, öz payıma özüm yiyə durajam, gəlmədim, ananızın südü kimi halalız olsun. Bağışdıyıram sizə.

Şah Abbas gəlir tezdən çıxır taxta. Xəzinədar saçını yola-yola gəlir ki, şah sağ olsun, xəznəni beyjə yarıflar.

– Nə danışırsan?

– Hə, xəznəni yarıflar.

Deyir:

– Şəhəri gəzin, görün burda yad adam kim var?

Gəzillər əni-bəni, gedillər xəbər verillər şaha ki, şah sağ olsun, karvansarada üş dərviş var, olardan başqa heş kəs yoxdu. Deyir:

– Gedin olların üçünü də gətirin bura.

Bu adam (dərvişləri aparan – top.) deyir ki, şahın hüzuruna gedirih. Şahın xəzinəsi beyjə yarılıf. Gəlillər. Qavaxcan qıfılın ağ­zı­nı açanı salıllar içəri. Bu and-aman eliyir ki, şah sağ olsun, bizim heylə şeynən aramız yoxdu. Allah eləməsin, biz xəzinəni yarax. Özünü yeyir-tökür. Axırda şah deyir ki, bını çıxardın çölə. İtin dua­sını oxuyanı da salıllar içəri. O da and-aman eliyir ki, şah, bizim xəvə­rimiz yoxdu. Biz dərviş babayıx, gündə qəsidə deyif karvan-sarada gejəliyirih. Axırı adam tanıyanı salıllar içəri – ayın qarannı-ğında gejə kimi görsə, günüz min adamın içinnən onu tanıyanı. Bu adam içəri girən kimi dodağı qaçır, gülür. Şahı tanıyır, Şah Abbası tanıyır. Deyir:

– Ə, nə gülürsən, həmi xəznəni yarmısız, həmi də gülürsən. Üçüzün də boynun vırdırram.

Deyir:

– Şahım sağ olsun, ədalata güj eləmə. Sənin kimsinin feli-fırıldağına düşdüh, apardıx xəznəni yardırdın bizə. Biz neyniyəh, bizdə nə günah var?

[Şah] ordan xəznədarı çağırır, deyir:

– Bılların hərəsinə bir az qızıl verin, salın yola, getsinnər.

Hə, bu, şahnan dərvişdərin nağılıydı.