Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi folklor institutu qarabağ: folklor da bir tariXDİr III kitab

41. TÜLKÜ VƏ CANAVAR
Bir tülkü varmış, bu acınnan ölürmüş. Bir gün yolun qırağın­da uzanır, görür yolnan toy gəlir. Deyir:

– Özümü vuracam ölülüyə, qoy toy yiyəsi gəlsin məni apar­sın, toyda bağırsağdan-zaddan yeyim da. Acınnan tay nəfəsim kəsilif.

Toy atdısı gəlir. Bınnan əzəli toyu atnan eliyirdilər. Görüllər tülkü uzanıf yolun qırağında. O bir təpik vurur: – “A kopolunun tülküsü”. Bu bir təpik vırır: – “A kopolunun tülküsü”. Deyillər ki, bı­nı atın gəlinin tərkinə, aparax orda dərisini soyax, leşini atax əyənə. Atıllar gəlinin tərkinə, yol uzundu, gedillər. Yolda birdən gəlin əldən qoyur. Tülkü deyir ki, indi hamıya yayacam. Gəlin deyir ki, tülkü baba, amanın günüdü, heç kəsə demə.

Deyir:

– Maa nə verəssən?

Gəlindi də, üsdündə pulu, qızılı, mıncığı, sırğası, üzüyü. Gəlin deyir:

– Bax, bu boynumdakı boyunbağını verəcəm saa, amma heç kəsə demə.

Deyir:

– Yaxşı.

Bir az gedənnən sora deyir:

– Tez ol ver, yoxsa deyəcəm.

Əlajı kəsilir, biyabır olmamax üçün boyunbağını açır verir bı­na. Allah bilir neçə min manatdıx imiş. Bı atdan hopbanır düşür, yenə də deyir:

– Cırt, gəlin o….du.

Gəlin də biyabır olur, bu da çıxır gedir. Gedir, qabağına bir canavar çıxır. Canavar görür kü, tülkü mıncıx asıf boynunnan. Deyir:

– A tülkü qardaş, onu hardan almısan?

Deyir:

– Getmişəm, elə bil qırx gün, qırx gecə quyruğumu qoymuşam Qaramanın qara gölünə, – qara göldə lıkka oluf, camışdar gedif orda yatırdı, – torpaxlı gölə.

Deyir:

– Onda mən də gedim qoyum, mənim də mıncığım olsun.

Deyir:

– Get qoy.

Canavar gəlir quyruğunu qırx gün qoyur o Qaramana. Qırxıncı günü çəkəndə quyruğu qopur qalır orda. Deyir:

– Kopolunun tülküsü, tapsam səni öldürəcəm. Sən mənim başıma nə oyun aşdın?

Görür, tülkü gəlir. Deyir:

– Ay tülkü qardaş, bı nə işdi başıma gətdin?

Deyir:

– Sən düz eləməmisən, ona görə belədi.

Görür tülkü çarıx toxuyur. Canavar deyir ki, onda əlaş yoxdu, o carıx tikməhdən maa da örgət.

Deyir:

– Onnan hasant nə var? Dili qoy daşın üsdünə, bı bizi mən vırım dila, onnan da örgənəssən.

Canavar dilini çıxardır qoyur böyük bir sal daşın üsdünə. Bı da mismarı, bizi vırır. Bunun dili qalır bizdə, bı qaçır. Tülkü gənə də bını alladır. Dili də qopur, quyruğu da qopur. Gəlir deyir ki, kopo­lunun tülküsü, maa cəvaran hörməsən bu səfər səni öldürəcəm. Gəlir görür ki, tülkü səbət toxuyur. Deyir:

– A kopolunun tülküsü, sən mənim başıma bu oyunu aşdın?

Deyir:

– Sən düz eləməmisən. Mən saa qaydasını dedim.

Deyir:

– Onda cəhənnəm olsun, səbət toxumaxdan maa da örgət.

Səbəti də o vaxdar hörürdülər adam boyda, içinə tavlanın gərməsini yığırdılar. Deyir:

– Onda gəl gir səbətin içinə. Mən toxuyum qutarım, sən örgən.

Canavarı salır səbətin içinə. Toxuyur, toxuyur, səbətin altını qəyirir. Sora çəvirillər bı biri üsdə, ağzını düzəldir. Beləcə ağzını da bağlıyır, canavarı qoyur səbətin içində. Üsdünnən də mal p…nu yığır, guya bal səbətidi. Alır çiyninə. – Sözə bax ey, tülkü canavarlı çiyninə ala bilər? – Deyir:

– Ay bal alan, ay bal alan.

Tülkü görür ki, bir çoban qoyun otarır.

– Salam-məleyküm.

– Əleyki-salam.

Deyir:

– Bı baldı, mən satıram.

Deyir:

– Neçiyə verərsən?

Deyir ki, üş-dört qoyuna verərəm. Bı da deyir:

– Onda üş-dört qoyun yox, elə iki qoyun verim, bir də bir toğlu verim, bını ver maa.

Deyir:

– Nə deyirəm.

İki toğlu, bir qoyun verir, səbəti alıf aparır. Canavarı da aparıf qoyullar tavlıya. Əv yiyəsinin qardaşı gəlmişmiş bura. Uşağa deyir ki, bala, get ordan bir az bal çıxart gətir, dayın yesin. Qız gedir əlini salır səbətin içinə, görür kü, əlini nəysə cırmaxladı, həm də əli üzdən irax, p..a bılaşıf. Gəlir beyir ki, bəs, nənə, hal-qəziyə belə? Arvad deyir ki, sən başarmırsan. Gedir özü. Özü də görür həqqi belədi. Sora axşam əri gəlir. Deyir ki, belə, sən allanmısan. Kişi gedif açır, cana­var da çıxıf gedir. Canavar bu səfər deyir ki, gedif bı səfər tülkünün dərsini gərəh verəm. Gedir tülkünün yanına. Tülkü buna deyir:

– Maa dərs-zad vermə, səni satdım, verdim bıdaha, iki qoyun, bir toğlu aldım. Bulları bəsdəmişəm, kəsəh, yığah küpələrə, aparax bir yerdə basdırax. Qışda bını bala-bala yeyəh.

Deyir:

– Ta əlaş yoxdu, neyniyəh?

Belə edillər, kəsillər, qavırıllar, yığıllar bir dənə küpəyə, apa­rıf bir uzax yerdə basdırıllar. Qış müddəti gələndə, bı ikisi bir yerdə qalır, tülkü çıxır:

– Hey, hey.

– Nədi, nə isdiyirsən? Hə, gəlirəm.

Gələndə canavar deyir:

– O nə idi?

Deyir:

– Bacımın qızı yatır, naxoşdu, uşax gətirəjəh. Məni ora çağı­rıllar.

Deyir:

– Onda get.

Gedir, qəşəh küpənin üsdünü eşir, yeyir gətirir qulpuna. Üsdünü genə basdırır, gəlir əvə. Canavar deyir:

– Noldu?

Deyir:

– Hə dana, bacımın qızı yatdı, qızı oldu, yaxşıdı.

Deyir:

– Adını nə qoydunuz?

Deyir:

– Qoydux Qulpunaz.

On günnən sora qalır, bir də çıxır:

– Hey, hey.

– Nədi?

– Qardaşımın qızı naxoşdu, gedirəm onun yanına.

Hə, gedir, genə küpəni açır, yeyir, gətirir küpənin ortasına, göbəyinə. Gəlir əvə.

– Hə noldu?

– Qardaşımın qızı bir uşax dünyaya gətdi. Adını qoydux Gö­bəh­naz.

Hə, bir də gedir yekunnaşdırır, hamısını yeyir. Gəlir, bına deer ki, hə, uşax oldu, onun da adını qoydux Qurtunaz. Bılar belə bir müddət bir yerdə yaşıyıllar.

Bir gün bı bij tülkü deyir ki, gedəh o ətin üsdünü açax yeyəh. Gedif açıllar ətin üsdün, görüllər ət nə gəzir, boş küpədi. Canavar bına deyir ki, bı sənin əməlindi. Tülkü də bına deyir ki, bı, sənin əməlindi. O deyir sən yemisən, bı deyir sən yemisən. Beləlihnən bı nağıl da bırda başa çatdı.