Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi ­­­­­­­­­­­­­­­folklor institutu­­­­­­­­­­­­­­­­­

§ 11. Xəbərləşmə şaman qamlama aktı kimi
Gördüyü yuxudan narahat olan Qazan yurduna baş çə­kib, vəziyyəti bilmək qərarına gəlir. Lakin o, bir xan/bəy­lər­bə­yi kimi ov mərasiminin başçısıdır. Ona görə də yo­la çıx­ma­mış­dan qabaq qardaşına tapşırıq verir: “Mənim avımı bozma, ləş­kərimi tağıtma! Bən bu gün Qonur ata qaqaram. Üç günlük yo­lı bir gündə aluram. Evilə olmadın yurdum üstünə vararam. Əgər sağdır, əsəndir, axşam olmadın genə mən sana gəlürəm. Or­dım sağ-əsən degil isə, başınuza çarə edin”³¹⁶.

Demək, Qazanı evə baş çəkməyə gedərkən qay­ğı­lan­dı­ran əsas məsələlərdən biri o, səfərdə olduğu müddətdə ovun (ri­­tualın) pozulmamasıdır. Süjetüstündə bəylərbəyinin ov edən, kef çəkən Oğuz bəylərinə sevgi və qayğısını ifadə edən bu “nöqtə” məntnaltı məntiq baxımından hadisələrin “gizlində qalan” (B.N.Putilov) əsas səbəbidir.

Süjetaltına – kosmoloji süjetə diqqət edək:

a) Ov – ritualdır;

b) Ovun pozulması – ritualın pozulması deməkdir;

c) Ritualın pozulması – Qazanın xanolma ritualının po­zul­ması deməkdir;

ç) Ritualın strukturuna görə, hakimiyyətdən (kosmik sta­tusdan) məhrum olmuş Qazan Xaosa getməli, orada ye­ni­dən xan kimi qurularaq/doğularaq Kosmosa dönməlidir.

d) Ritual pozularsa – qurulmuş ritual dekorasiyası da­ğı­­lar;

e) Dekorasiya dağılarsa – Qazan yenidən xan ola bil­məz.

ə) Ona görə də Qazan qardaşı Qaragünəyə “ritual de­ko­ra­siyasını” qorumağı bir nömrəli vəzifə kimi tapşırır.