§ 12.05. Dağla xəbərləşmə: alqışla keçid alma
Kərəmgil yollarına davam edirlər. Bir uca dağın ətəyinə çatıb ondan keçmək istəyirlər. Dağ onlara yol vermir: “Təzəcə dağın gədiyindən aşmaq istəyirdilər, duman, çən bunları elə qapladı ki, yolu itirdilər, bilmədilər hara getsinlər. Kərəm gördü, çovğun bunları öldürəcək, dedi:
– Amandı, Sofi qardaş, mənim sazımı ver. Burada ölüb, qurd-quşa yem olacağıq. Yarıma çatmayacağam.
Sofi sazı verdi. Aldı, Kərəm, görək, (5 bəndlik şeirlə – S.R.) nə dedi:
Sənə deyim, Soltan dağı,
Nə dumandı başın sənin?!
Çiskin tökər, duman çökər,
Heç getməzmi qışın sənin?!
Dörd bir yannan bəst olmusan,
Dərdəmi tək məst olmusan?!
Cümlə dağdan üst olmusan,
Nə ucadı başın sənin...”147
Kərəm şeirin digər bəndlərində də dağa alqış-tərif deyərək onu yumşaldır: duman çəkilir. Çovğun yatır. Beləliklə, Dağ ona görə Kərəmə yol vermir ki, Keşiş ondan qabaq dağı tilsimləyərək, onu xaotik məkan və qüvvəyə çevirmişdir. Duman, Çən, Çovğun kosmoloji dünya modelində xaosa məxsus işarə və güclərdir. Bu halda Kərəmin sazını istəməsi, dağa alqış deməsi qamlama-xəbərləşmə ritualıdır: Keşiş dağı magik-mistik formulla tilsimlədiyi kimi, bu tilsim eyni magik-mistik üsulla da açılmalı, qırılmalıdır. Kərəm Dağla dialoqa girir, onu tərifləyir, könlünü xoş edir. Demək, alqış, eləcə də qarğış magik təsir vasitəsi, magik-informativ alətdir. Kərəm alqış etməklə Keşişin tilsim formullarını bir-bir zərərsizləşdirir. Nağıllarda xaoslu qarının məkanına düşən yetim qızlar onu tərifləyərək qarının mükafatına nail olduqları kimi, Kərəm də Dağı tərifləyərək ondan yol/keçid alır. Bu cəhətdən biz bu xəbərləşməni “alqışla keçid alma” ayini kimi səciyyələndiririk.
Dostları ilə paylaş: |
