Bakalavr dərəcəsi almaq üçün İSTİqaməT: Mühasibat uçotu və audit

Xüsusi kapitalın artırılması – müəssisənin maliyyə sabitliyinin yaxşılaşdırılması amili kimi

Müəssisənin maliyyə sabitliyini yüksəlməsinə əhəmiyyətli şəkildə təsir göstərən amillərdən biri də xüsusi kapitalın artırılmasıdır. Хцсуси капиталын артымынын ясас фор­масы халис мянфяятин ещтийат фондларына (тясис сяняддляриня мцвафиг олараг) вя йа йыьым фондуна йюнялдилмяси вя йа бюлцшдцрцлмямиш мянфяятин ясас фяа­лий­­йят мягсяди цчцн сахланмасыдыр. Буна эюря дя малиййя сабитлийи ба­хы­мын­дан реал хцсуси капиталын лазыми сявиййядя мювжудлуьу шяраитиндя низаманмя ка­питалы щесабына реал хцсуси капиталын артырылмасы мягбул щесаб едилир.

Мянфяятин капиталлашдырылмасы ашаьыдакы ямсалларла мцяййянляшдирилир:
(3.3)
(3.4)
(3.5)
(3.6)
Мцяссисянин малиййя сабитлийинин ашаьы дцшмяси шяраитиндя ямсалларын сявиййясинин минималлашдырылмасыны тямин едян жидди капиталлашма вариантына цстцнлцк верилир.

Малиййя ямсалларына мцвафиг олараг хцсуси капиталын артымынын щесабланмасынын мцхтялиф методики вариантларыны нязярдян кечиряк:

1) Хцсуси капиталын артым щяжминин мцяййян олунмасы цчцн мейар мцстягиллик ямсалынын нормал сявиййясинин ( = 0,5) ялдя едилмясидир. Бу щалда щесабат дюврцнцн сонуна вясаит мянбяляринин цмуми щяжминдян вя онларын нювбяти дюврдя планлашдырылмыш артымындан асылы олараг мцяссисянин хцсуси капиталынын зярури артымы (К_х) ашаьыдакы гайдада щесабланажагдыр:

(3.7)

Щямин эюстярижи иля реал хцсуси капиталын фактики артымынын мцгайисяси щесабат дюврундяки артымы характеризя едир.

2) Ещтийатларын хцсуси мянбялярля тямин олунмасынын минимал (оптимал) сявиййясинин (Я^мхвт=0,6) ялдя олунмасыны мейар кими эютцрсяк, хцсуси капиталын артымы (К₂) ашаьыдакы гайдада мцяййян олунажагдыр:

(3.8)

3) Хцсуси вясаитля тямин олунма ямсалынын нормал сявиййяси ( = 0,1) мейар кими эютцрцлдцкдя хцсуси капиталын артымы (К₃) ашаьыдакы гайдада мцяййян олунажагдыр:
(3.9)
Капиталлашдырылмыш мянфяят мябляьи ясасында планлашдырылан дювр цчцн мцяссисянин фяалиййятинин зярури рентабеллик сявиййяси мцяййян олунур.
(3.10)
4) Низаманамя капиталынын зярури артымынын мейары кими мцтляг ликвидлик ямсалынын нормал щядди (  0,2) эютцрцлцр:
(3.11)
5) Низамнамя капиталынын зярури артымынын мейары кими, бющранлы ликвидлик ямсалынын минимал нормал щядди (  0,7-0,8) эютцрцлцр. Бу щалда дцстур ашаьыдакы форманы алажагдыр:
(3.12)
6) Низамнамя капиталынын зярури артымынын мейары кими жари ликвидлик ямсалынын минимум нормал сявиййяси (  2) эютцрцлярся, онда щесаблама ашаьыдакы гайдада апарылажагдыр:
(3.13)
Малиййя сабитлийинин вя юдямя габилиййятинин гиймятляндирилмяси цчцн эютцрцлян малийя ямсалларындан асылы олараг планлашдырылан дювр цчцн хцсуси капиталын зярури артымы мцяййян олунур, щесабат дюврцндя хцсуси капиталын фактики артымынын лазыми сявиййядя олмасы гиймятляндирилир.

Хцсуси капиталын артым темпи (Т ) (тякрар инвестисийа едилян мянфяят мябляьинин хцсуси капитала нисбяти) ашаьыдакы амиллярдян асылыдыр.

1) Сатышын рентабеллийи (Р^С) - халис мянфяятин пул эялириня нисбяти;

2) Капиталын дювр сцряти ( ) – пул эялиринин капиталын орта иллик мябляьиня нисбяти;

3) Капиталын структуру (К^С) – балансын валйутасынын орта иллик мябляьинин хцсуси капиталын орта иллик мябляьиня нисбяти;

4) Халис мянфяятин истещсалын инкишафына айрылан щиссяси М^ии – тякрар инвес­ти­си­йа едилян мянфяятин халис мянфяятя нисбяти.

Щямин амиллярин хцсуси капиталын артым темпиня тясирини щесабламаг цчцн А.Д.Шеремет вя Р.С.Сайфулинин тяклиф етдийи моделдян истифадя етмяк лазымдыр:
(3.14)
Биринжи ики амил тактики, сон ики амил ися стратеъи малиййя сийасятини якс етдирир. Щямин мцяллифлярин фикриня эюря дцзэцн сечилмиш гиймят сийасяти, сатыш базарларынын эенишляндирилмяси сатышын вя мянфяятин артымына, сатышын рентабеллийинин вя капиталын дювранынын йцксялмясини тямин едир. Бу заман гейри сямяряли инвестисийа сийасяти илк ики амилин мцсбят тясирини азалда биляр.¹³