Baki – 2021 Elmi redaktor: adiU-nun “İqtisadiyyat və idarəetmə “ kafedrasının müdiri: I e. d.,professor Y. Kəlbiyev

Azərbaycanın neft hasilatında SOCAR-ın payı (mln man)

	Azərbaycan	SOCAR	SOCAR-ın xüsusi çəki, %
2004	15,5	9,0	57.7
2005	22,2	9,0	40.3
2010	50,8	9,5	16.6
2014	42,1	8,3	19.7
2015	41.6	8,2	19.6
2016	41,1	7,5	18.3
2017	38.9	7.4	19.3
2018	38.8	7.5	20.2

Mənbə: “Azərbaycanın sənayesi”, Dövlətstatkom, 2019.

Neft hasilatının ancaq 19%-i fontan üsulu ilə çıxarılmışdır. Qazlift üsulu üstünlük təşkil edir.

Neft emalı sektorunda ciddi irəliləyişlər müşahidə olunmamışdur (cədvəl 3.2.2). Bu da həm daxili bazarın, həm də xarici bazarların tələbatının tam ödənilməsinə imkan vermir. Belə ki, 2018-ci ildə şirkət 7,5 mln.ton neft hasil etmiş, zavodlarında isə 6,5 mln.ton xam neft emal edilmişdir. Bu da 2014-cü ilə nisbətən 262 min ton azdır. Onu da qeyd edək ki, şirkətin özünün hasil etdiyi xam neftin 80%-ə qədərini emal etmişdir. Emalın nəticəsində 1224 min ton avtomobil benzini istehsal edilmişdir.
Cədvəl 3.2.2
ARDNŞ-də neftin emalı və neft məhsullarının istehsalı (min tonn)

	2017-ci il				2018-ci il
	Proqnoz	Fakt	%	Fakt		%
Neft emalı - cəmi	6552	6479	99	6741		96
Benzinlər - cəmi	1577	1419	90	1442		98
O cümlədən avtomobil benzinləri	1305	122	94	1238		99
kimya üçün benzin fraksiyası	272	195	72	204		96
Reaktiv mühərrik yanacağı	642	688	107	709		97
Dizel yanacağı	2190	2053	94	2265		91
Açıq rəngli məhsullar	4408	4161	94	4416		94
Maye qazlar, cəmi	261	158	60	184		86
Təmizlənmiş quru qaz	74	65	88	57		114
Mühərrik yanacağı DT	304	64	21	106		60
Sürtkü yağları	61	25	40	53		46
Soba mazutu	404	313	78	205		152
Neft bitumu	297	172	58	263		65
Neft koksu	216	255	118	260		98
Vakuum qazoyl	0.0	689		578		119
Emal dərinliyi, %	90	91	102	93		98

Mənbə:Dayanıqlı inkişaf üzrə hesabat.2019-cu il,səh.72

2018-ci ildə istehsal edilmiş neft məhsullarının 74%-i daxili bazar üçün, 26% - ixrac üçün istifadə edilmişdir.

2015-ci ildə qaz emalı zavodunda 3,4 mlrd.kubm təbii qaz emal edilmişdir ki, bu da 2014-cü ilə nisbətən 253 mln.m³ azdır.
Hazırda ARDNŞ sabit iqtisadi strategiya ilə fəaliyyət göstərir. Öz törəmə
şikətlərinin maddi-texniki bazasının gücləndirmək ücün lazımi tədbirlər görülür
Bu şirkətin müxtəlif dünya ölkələrində törəmə şirkətləri var.(Bax: Cədvəl 3.2.3)
ARDNŞ-ın maliyyə fəaliyyətinin təşkili Beynəlxalq Mühasibat Uçotunun Stan­dartlaşdırılma Komitəsinin Beynəlxalq Maliyyə Hesabatlarının Standartlaşdırıl­ma­sına uyğun olaraq həyata keçirilir.[38,s.37]
Cədvəl 3.2.3
ARDNŞ-in təsisçiliyi ilə yaradılmış (qız) müəssisələrin siyahısı

Adı	Əsas fəaliyyəti	Təsis edildiyi ölkə	Kapitalda pay, %
			2017	2018
SOCAR Turkey Enerji A.Ş.	Neft emalı	Türkiyə	99.99	86.99
Azerbaijan (ACG) Ltd	Neft istehsalı	Kayman adaları	100	100
Azerbaijan (Shah Dəniz) Ltd	Qaz istehsalı	Kayman adaları	100	100
Caspian Drilling Company (CDC)	Qazma əməliyyatları	Azərbaycan	92.44	92.44
SOCAR Energy Georgia LLC	Satış və paylama	Gürcüstan	51	51
SOCAR Overseas LLC	Satış və paylama	BƏƏ	100	100
SOCAR Trading Holding	Satış və paylama	Malta	100	100
Azerbaijan (BTC) Ltd	Satış və paylama	Kayman adaları	100	100
Cooperative Menkent U.A.	Satış və paylama	Hollandiya	99.9	99.9
SOCAR Energy Holdings AG	Satış və paylama	İsveçrə	100	100
SOCAR Energy Ukraine	Satış və paylama	Ukrayna	100	100
Azerbaijan (SCP) LTD	Satış və paylama	Kayman adaları	100	100
SOCAR Petroleum QAC	Satış və paylama	Azərbaycan	100	100
Bakı Gəmiqayırma Zavodu	Tikinti	Azərbaycan	65	65
SOCAR Polymer LLC	Kimya məhsulları	Azərbaycan	71	71
BOS Shelf LLC	Tikinti	Azərbaycan	90	90

Mənbə: SOCAR-ın illik hesabatı, 2019.

3.2.3saylı cədvəldən göründüyü kimi, Dövlət Neft Şirkətinin strukturunda olan 16 törəmə (qız) müəssisənin 70%-ə qədəri xarici ölkələrdə (Kayman adaları, Türkiyə, Gürcüstan, İsveçrə və s.) təsis edilmişdir.

ARDNŞ-ın birləşmiş maliyyə hesabatının (əlavə 13) təhlillər göstərir ki, 2015-ci ildə Dövlət Neft Şirkətinin ümumi aktivləri 40 mlrd. manata qədər, o cümlədən cari aktivləri 14 mlrd.manat, uzun­müd­dətli aktivləriisə 26 mlrd.manat olmuşdur. Bu dövrdə ARDNŞ-ın ümumi kapitalı 15 mlrd. mana­t, o cümlədən nizamnamə kapitalı 1,6 mlrd.manat təşkil etmişdir.
DəyişikliklərARDNŞ-ın öhdəliklərində də baş vermişdir. Belə ki, 2017-ci ildə öhdəliklərin həcmi 15 mlrd. manatdan çox olmuşdur. 2017-ci ildə ARDNŞ-ın konsolidasiya edilmiş gəlirləri 38,4 mlrd. manat təşkil etmişdir ki, bu da 2014-cü illə müqayisədə 2,2 dəfə çoxdur (cədvəl 3.2.4).
Cədvəl3.2.4
Gəlirlərin ölkələr üzrəyaranması, mln. manat

Ölkələr	2017	Yekuna görə %-lə	2018	Yekuna görə %-lə
Azərbaycan	5382	11.3	6626	11.3
Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri	1324	0.6	4972	0.6
İsveçrə	78633	79.9	94503	79.9
Türkiyə	4925	5.8	4972	5.8
Gürcüstan	1185	1.7	1124	1.7
Sair	1122	0.8	1621	0.8
Cəmi konsolidasiya edilmiş gəlirlər	92571	100	111198	100

Mənbə:SOCAR maliyyə hesabatı 2019,səh.52 istifadə edilərək müəllif tərəfindən tərtib edilmişdir

Cədvəldən göründüyü kimi, 2018-ci ildə şirkətin gəlirlərinin 80%-ə qədəri İsveçrədə yaranmışdır. Azərbaycana isə cəmisi 4,3 mlrd.manat və ya ümumi gəlirlərin 11%-i formalaşmışdır.

Dövlət Neft Şirkətinin aktivlərinin 2018-ci il vəziyyətinə bölgüsündə dəyişiklik baş vermişdir. 2017-ci il vəziyyətinə şirkətin aktivlərinin 68%-i Azərbaycana, 21%-i Türkiyəyə məxsus olmuşdur. Təhlillər görünür ki, ARDNŞ-n (SOCAR) maliyyə işinin yekunları bütün şirkətin, eyni zamanda onun törəmə (qız) şirkətlərinin fəaliyyətinin yekunu olaraq hazırlanır.
Cədvəl 3.2.5
ARDNŞ-nin aktivlərinin yerləşdiyi ölkələr, mln. manat

Ölkələr	2018	2017	%-lə
Azərbaycan	30669	27883	67.8
Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri	555	1341	5.5
İsveçrə	770	1030	2.4
Türkiyə	8010	7595	21.3
Gürcüstan	524	599	1.9
Sair	294	204	1.0