Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BOĞAZİÇİ

280

281

BOĞAZİÇİ

un önerilerinden Taksinı-Büyükdere sırt yolu, Galata-Sarıyer sahil yolu ile Anadolu yakasında Üsküdar-Beykoz sahil yolları gerçekleşmiştir. Fransız uzman, kenti kuzeye doğru geliştiren olguları destekleyen kararları almış ve gerçekleştirmiştir. Boğaziçi'ne köprü önerisi yapan Prost'un, parçalı plan uygulanması sırasında onaylanan 143 adet yerel detay imar planı içinde Boğaziçi alanındaki bazı semtler de yer almıştır. Bu planlar Anadolu yakasında Beykoz, Paşa-bahçe, Çubuklu-Kanlıca, Anadoluhisarı, Kandilli-Vaniköy, Çengelköy, Beylerbeyi imar planlan (1941); Üsküdar-Beylerbe-yi yol tadilatı (1946); Kanlıca yol istikamet planıdır (1950). Rumeli yakasında ise, Dolmabahçe-Ortaköy-Kuruçeşme-Ar-navutköy yol istikamet planı (1938, 1949, 1951'de); Emirgân, Ortaköy, Bestekâr Şevki Bey Mahallesi, Sanyer-Züm-rütevler, Büyükdere, Tarabya köy içi i-mar planları (1948-1949); îstinye, Tarabya, Yeniköy, Kireçburnu imar planlan (1950); Beşiktaş'ın çeşitli yerlerinin imar planlarıdır (1949-1950).

Boğaziçi'ne ait imar planlarında, yeşil alanlar, korular ve bostanlar çok düşük yoğunlukla iskâna açılmıştır. Yol istikamet ve tadilat planlan, dönemin yürürlükte olan Belediye Yapı ve Yolları Ya-sası'na göre uygulanmıştır. Prost'tan sonra 1951'de kurulan bir "karma komisyon", önceki çalışmaları eleştiren rapor hazırlamıştır. 12 Eylül 194l'de bakanlıkça onanlı Beykoz İmar Planı'na aykırı olarak yirmi yıl içindeki gelişme ile plan dışı alanlar, gecekondulara açılmış ve p-lan revizyonu gerekmiştir. Paşabahçe, Çubuklu, Kanlıca, Anadoluhisarı, Kandilli, Çengelköy ve Beylerbeyi için yeniden imar planlarının yapılması ele alınmıştır. İstanbul Teknik Üniversitesi ve Güzel Sanatlar Akademisi Şehircilik Kürsüsü öğretim üyelerinden oluşan "müşavirler heyeti", revizyon komisyonu kararlarına koşut olarak çalışmış ve 1/5.000 Beyoğlu Nâzım Planı, 1/10.000 sanayi planı, 1/500 Beyoğlu Tatbikat Planı yapılmış, aynı zamanda özel bürolara da 1/2.000 ölçekli Boğaz köylerinin planlan yaptırılmıştır. Beyoğlu Nâzım Planı alanı da Rumelihi-sarı'na kadar uzatılmıştır. Böylece 34.000 hektarlık alan planlanmıştır. Bebek, Levent, Etiler, Mecidiyeköy plan alanına dahil edilmiş, Bebek ve Beşiktaş 1/500 ölçekli detay planları içine girmiştir.

İstanbul'da 1956-1959 arasında başlatılan "imar hareketleri" ile tarihi yarımada ve genel olarak kent bütününde başlatılan yol açmalar, Boğaziçi alanının konut yerleşmesine açılmasına neden olmuş ve kentin kuzeye Boğaziçi'ne ilerlemesine yol açmıştır. İmar hareketlerini yönlendirmek üzere davet edilen Hans Högg'ün hazırladığı plan onaylanmamış ve uygulanmamıştır. 1957'de İmar ve İskân Bakanlığı'nın denetiminde, mahallinde, İller Bankası'na bağlı "İmar ve Planlama Müdürlüğü" kurulmuştur. Bu birim 1960'ta 1/10.000 ölçekli nâzım planını, geçit devresi nâzım planını ve ayrı-

ca 1/5.000 ölçekli Boğaz bölgesi planını yapmıştır. Geçiş devresi nâzım planını Prof. L. Piccianato yönlendirmiştir.

1962'de hazırlanan Doğu Marmara Bölgesi önraporunda Boğaz'ın ve Tuzla-He-reke arasının korunmasının, hem geleceğin kentsel yapısı ölçeğinde, hem de turistik kıymetlerinden dolayı, ülke ölçeğinde bir gereksinim olduğu belirtilmiştir. 1963'te Milli Güvenlik Kurulu, İstanbul Sanayi Nâzım Planı'nın yapılması talebinde bulunmuş ve 1966'da kabul edilen İstanbul Sanayi Nâzım Plam'nda Bo-ğaziçi'ndeki sanayiler korunmuş Levent yerleşmesi ve Oto Sanayii Sitesi'nin alanı büyütülmüştür. 1966'da Büyük İstanbul Nâzım Plan Bürosu faaliyete geçerek 1984'e kadar çalışmıştır. Bu büronun, Boğaziçi alanı için çalışmalarında 1975'te Kültür Bakanlığı'nın Boğaziçi'ne ait tebliğinde, Boğaziçi, İstanbul metropoliten a-lanı içinde ele alınmış, çevresiyle birlikte özelliği ve ayrıcalığı kabul edilmiştir. Çeşitli kurumlarla işbirliği sağlanarak, kentleşme hareketlerine karşı korunma politikası izlenerek planlanma sürdürülmüştür. 1/5.000 ölçekli Boğaziçi Nâzım Planı çalışmaları, imar mevzuatına göre hazırlanmıştır. Büyük İstanbul Nâzım Plan Bürosu'nun "yalılar ve sahil şeridi" adı verilen 1/5.000 ölçekli plan çalışması bakanlıkça 14 Temmuz 1971'de onanmış, uygulamaya girmiştir. Boğaziçi'nin korunmasına ilişkin ilk planlama çalışması, 1971 tarihli ve 1/5.000 ölçekli Boğaziçi Sahil Şeridi Koruma Planı olmuştur. Sadece sahil şeridini kapsayan ve sahil şeridindeki yapıları korumayı amaçlayan bu planda sahil şeridindeki boş parsellere de tescilli yapılarla uyumlu olmak koşulu ile maksimum yüksekliği 9,50 m'yi geçmeyen yeni yapılar önerilmiştir.

1973'te 1710 sayılı Eski Eserler Yasa-sı'nın yürürlüğe girmesinden sonra, Bo-ğaziçi'ndeki bütün imar uygulamaları Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu'nun (GEEAYK) kararları ile yönlendirilmiştir. GEEAYK'nin Boğaziçi' nin düzensiz yapılaşmasının önlenmesine ve tarihi değerleri kadar yeşil dokusunun da korunmasına yönelik, önerisi üzerine, 1973'te Boğaziçi korularının ve ormanlarının korunmasına ilişkin önemli kararlar almıştır. Bu kararlar Boğaziçi korularının koruma altına alınmasını ve bu alanlarda kesinlikle yapılaşmaya izin verilmemesini hükme bağlamıştır. 1973' te GEEAYK Boğaziçi'nin SİT özelliklerini tescil etmiştir.

1975'te Kültür Bakanlığı, Boğaziçi'ni resmen "doğal ve tarihi SİT alanı" olarak ilan etmiştir. "Boğaziçi tarihi ve doğal SİT alanı ile etki alanları"nı bir bütün olarak kapsayacak biçimde, 1/5.000 ölçekli Boğaziçi Nâzım İmar Planı'nın elde edilmesi için, Büyük İstanbul Nâzım Plan Büro-su'na görev verilmiştir. İmar ve İskân Bakanlığı, hazırlanan 1/5.000 ölçekli "Boğaziçi Doğal Tarihi SİT Değerlerini İçeren Nazım Planı ve Raporu"nu 15 paf-talık 1/5.000'lik planlarla 1650.ve 6785 sayılı kanunun 26-29. maddesine göre 3

Haziran 1977'de onamıştır. Böylece Boğaziçi'ne ait kapsamlı bir plan onanmış ve suyolu çevresi ve gerideki kara kesimi, göreceli korumaya alınmıştır. Planda Boğaziçi'nin gelecekteki kullanışları rekreasyon, turizm ve konut olarak kabul edilmiştir. İşlevler için Kültür Bakanlığı ve GEEAYK'nin görüşü alınarak İmar ve İskân Bakanlığı yetkili kılınmıştır. Hazırlanan planda MİA'mn (Merkez İş Alanı) Levent'te tutulması, kamu mülkündeki arazilerin kamu yararına kullanılması öngörülmüştür. Plan aynı zamanda mevcut sanayileri kabul etmiş yeni sanayi yerleşmesini ise reddetmiştir. Zararlı sanayilerin nakli, deniz ulaşımının geliştirilmesi, kara ulaşımında korniş (sırt) yollarının kullanılması ve sahil yolunun rekreasyon ve turizme ayrılması düşünülmüştür. Boğaziçi'nin bütününü kapsayan ilk nâzım plan, Boğaziçi alanının tamamı için ve 1/5.000 ölçekli hazırlanan Nâzım İmar Planı ve Uygulama Yönetmeliği 3 Haziran 1977 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu imar planı ile Boğaziçi rekreasyon, turizm ve konut alanı olarak ayrılmış ve İstanbul metropoliten alan planlamasında da bu kararlar kabul edilmiştir.

1977 tarihli bu planın raporunda, tarihi yeşil alanların yok olmasını önlemek amacı ile bakım ve yenilenmelerinin, ayrıca ağaç ilavesi ile bu alanları artırmanın temel ilke olarak benimsenmesine karar verilmiştir. Yeşil alanlar hakkında ortak hükümler belirlenmiştir. Bu hükümler doğrultusunda koru ve mesire alanlarında ifraz işlemlerinin yapılamayacağı, kamu mülkiyetine geçen koru ve mesirelerin halka açık rekreatif kullanımlar olarak düzenleneceği belirtilmiştir. 1978 ve 1979'da revize edilen bu planın, revizyonlar sonunda korumaya aykırı hükümler içermesi nedeni ile 1980'de GEEAYK tarafından yemden düzenlenmesi istenmiştir.

Boğaziçi alanına olan kamuoyu ilgisi, 1980 sonrası dönemde yapılaşmanın hızlanması nedeni ile artmıştır. Buna bağlı olarak koruma ve planlama çalışmaları yeni bir boyut kazanmıştır. 1977 onaylı Boğaziçi Nâzım Plam'nda bazı önemli hususlar yer almıştır: "Boğaziçi alanı korunacak bir alandır. Konut, turizm, rekreasyon kullanışlar konumlarına ve bölgelerine göre yapılanma açısından koruma amaçlı belirli yasa ile sınırlamalar getirilmiştir. Koru, mesire, vadi, bostan vb alanların kamulaştırılması önerilmiştir. Sanayi, depolama, kirletici vb faaliyetler, Boğaziçi alanından en kısa sürede belirlenen başka yerlere nakledilecektir. Geleneksel küçük sanayi ve sanatlar için izin verilecektir. Gecekondu önleme bölgeleri yeniden açılmayacaktır. Gecekondu ıslah bölgeleri Boğaziçi Nâzım Plan şartlarına uydurulacaktır. Ağaçlandırma teşvik edilecektir."

Boğaziçi planlama sınırı içinde özelliklerine ve önceliklerine göre farklılık gösteren 1. Sahil şeridi bölgesi, 2. Ön-görünüm bölgesi, 3. Gerigörünüm bölgesi, 4. Etkilenme bölgesi olarak dört

Günümüzde

Boğaziçi'nin

genel

görünümü.

Sağda

Boğaziçi'nin

ender yeşil

alanlarından

biri olan

Fethi Paşa

Korusu'nun

bir bölümü

görülüyor.