Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

DARÜ'L-HİKMETÜ'L-İSLAMİYE

25 Ağustos 1918'de istanbul'da kurulan, İslam diniyle ilgili sorunları incelemekle görevli akademik kurul. Darü'l-Hikme de denmiştir. Çalışmaları 18 Kasım 1922'de sona ermiştir.

1916-1918 arasında görevde bulunan Şeyhülislam Musa Kâzım Efendi, Şeyhülislamlık kurumu için yenileşmeler öngördü ve bu amaçla Darü'1-Hikmetü'l-İs-lamiye adıyla bir İslam düşünceleri akademisi oluşturulmasını gündeme getirdi. Hazırlanan yasa tasarısı Meclis-i Mebusan' da uzun tartışmalara konu oldu (3 Şu-bat-10 Mart 1918).

Hazırlanan nizamname ve talimatname ile örgütün kadrosu l reis ile sayıları 9-21 arasında değişen aza, l başkâtip, 3 kâtip ve 3 hademe olarak belirlendi. Kurulun akaid, fıkıh ve ahlak olarak üç en-

cümene (komisyon) ayrılması benimsendi. Dönemin basını ve siyasi çevreleri kurula kuşkuyla baktılar. Kimileri de bu yeni kurumun Hıristiyan misyonerlerinin çalışmalarını hatırlatacak faaliyetlerde bulunacağım ileri sürmekteydiler. Gelenekçi kesim ise, Şeyhülislamlık'ın işlevinin ve etkinliğinin gittikçe azaldığını, ilkin okulların ayrıldığını, bu girişimle de dini karar ve yorum yetkisinin bu kurumlara devredildiğini iddia ettiler. Nizamname gereği İstanbul dışında da müftülerin başkanlığı altında müderris ve din bilginlerinden oluşan birer fahrî (onursal) encümen oluşturulması öngörülmüştü. Bunun için ayrıca bir de "Taşra Encümenleri Talimatnamesi" çıkartıldı.

Darü'l-Hikmetü'l-îslamiye 25 Ağustos 1918'de Şeyhülislamlık binasında düzenlenen bir törenle çalışmalarına başladı. O gün bir de beyanname yayımlandı. Başkanlığa ilkin Fetva Emini Muğlalı Ali Rıza Efendi getirildi. Bir ay sonra bu göreve Süleymaniye Medresesi müderrislerinden İsmail Hakkı (İzmirli) seçildi. Azalar arasında İstanbul müderrislerinden Arapgirli Hüseyin Avni, Bergamalı Cevdet, Şevketî, Mehmed Hamdi, Şeyh Be-şir, Şeyh Bedreddin, Müftü Mustafa Tevfik, Haydarîzade İbrahim efendilerle Bediüzzaman Said Efendi de (Said-i Nur-sî) vardı.

Darü'l-Hikme düzenli oturumlarını 1922'ye değin sürdürdü. Son kurul toplantısı 18 Kasım 1922'de yapıldıktan sonra kendiliğinden dağıldı. Bu dört yıllık sürede alınan kararlar defterlere yazılmıştır. Bunlar arasında ilgi çekenleri, eski mektep ve medrese yapılarının başka amaçlar için kullanılmasının ve işgallerinin önlenmesi, İslam dinini küçük düşürücü yayınlara yasak konması, kadınların şarkı söylemeleri, dergilerin müstehcen resimleri, halkın İtalyan ve Yunan işgallerine karşı uyarılmaları, çocuk düşürme, kamu görevlilerinin yolsuzlukları, ramazanda operet oynatılması, Müslüman kızlara tecavüz, gençlik vb konulardır. Bunlara ilişkin uzun beyannameler de kaleme alınmış ve dönemin basınında yayımlanmıştır. Kurul üyeleri ise Ceride-i îlmiye'de dini makaleler yazmışlar, Ayasofya'da ve diğer büyük camilerde halka dinsel ve sosyal konulu vaazlar vermişlerdir.

Bibi. S. Albayrak, Son Devrin İslâm Akademisi Dârü'l-Hikmeti'l-lslâmiye, Teşkilât ve Azalar, ist, 1973.

NECDET SAKAOĞLU