Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BEBEK CAMÜ

İstanbul'da, Bebek'te, Bebek-Rumelihi-sarı yolunun deniz tarafında, Bebek vapur iskelesinin batısında yer alır.

18. yy başlarında, 1138/1725-26'da

Bebek Camii ve caminin son cemaat yerinden ayrıntı. Fotoğraflar Hakan Arlı, 1990

III. Ahmed'in sadrazamı Nevşehirli Damat ibrahim Paşa tarafından, Bebek Köyü yazlık bir yerleşim yeri olarak düzenlenirken, Hümayunâbâd Kasrı yanına III. Ahmed adına bir cami yaptırılmıştır. Padişah mahfili bulunan ve fevkani olarak yapılmış, alt katının mektep olarak kullanıldığı Ayvansarayî tarafından belirtilen bu cami, zamanla bakımsızlıktan eskidiği için, Evkaf Nazırı Mustafa Hayri Efendi tarafından yıktırılarak zamanın Evkaf Başmimarı Kemaleddin Bey'e, 1331/1913'te aynı yerde bugünkü cami yaptırılmıştır.

Yapıda biri son cemaat yeri girişinin, diğeri harim kapısının üzerinde olmak üzere iki adet kitabe levhası bulunmaktadır. Yapının tarihini veren son cemaat yeri girişinin üzerindeki kitabede "Kete-be Hakkı" imzası bulunmaktadır. Camide bulunan kitabe levhalarının aynılarını, yine Mimar Kemaleddin tarafından aynı tarihlerde yapılan Bostancı-Kuloğlu ve Bakırköy-Kartaltepe (Âmine Hatun) camilerinde görmek mümkündür.

Kesme küfeki taşından inşa edilen cami alçak duvarlı bir avlu içinde yer almaktadır. Mimar Kemaleddin ve Vedat (Tek) beylerin öncülüğünde o dönem yapılarına egemen bir üslup olarak karşımıza çıkan I. Ulusal Mimarlık Üslu-bu'nun bütün özelliklerini yansıtan yapı, genel hatlarıyla kare planlı ve tek kubbeli olup, üç gözlü son cemaat yeri-

ne sahiptir. Eksedralarla (ekoylum) geçişi sağlanan kubbe, içten duvarlara bitişik yarım sekizgen şeklindeki sekiz ayağa oturmaktadır. Kubbeyi taşıyan bu ayaklar, dışa, üzerleri kurşun kaplı ağırlık kuleleri olarak yansıtılmıştır. Ağırlık kulelerinden başka harimi örten kubbe, son cemaat yeri kubbeleri ve minare külahı kurşun kaplı olup, harimi örten kubbenin ve minare külahının üzerinde ay şeklinde, ağırlık kuleleri ve son cemaat yeri kubbelerinin üzerinde palmet şeklinde alemler bulunmakta, son cemaat yerinde ortadaki bölümü örten kubbenin üzerindeki alemin içinde "Allah" yazısı okunmaktadır. Kare kaideli, çokgen gövdeli minare, caminin batı duvarına bitişik olup kuzeyinde dışa açılan küçük bir kapısı bulunmaktadır. Mukarnaslarla desteklenen minare şerefesinin korkulukları çokgen geçmelerle oluşturulmuştur.

Bebek Camii'nde harimin kuzey ve güney duvarlarında kapı ve mihrabın iki yanında birer, doğu ve batı duvarlarında ise ortada birer olmak üzere, sivri hafifletme kemerleri bulunan, dikdörtgen altı adet pencere bulunmaktadır. Bu pencerelerin üzerinde eksedralar arasında, kubbeyi taşıyan sivri kemerlerin içinde alçı içlikli, ortadaki daha büyük tutulmuş sivri kemerli üçüz pencereler ve üstte kasnakta yine sivri kemerli, alçı içlikli on altı pencere ile cami aydınlatılmıştır.

İkisi harim duvarının köşelerine oturtulmuş toplam altı paye ile taşınan son cemaat yerinin yan bölümleri, küçük kaş kemerli mermer korkuluklarla çevrelenmiş seki şeklindedir. Son cemaat yeri 1991'de camekânla kapatılmıştır. Sade bir görünüme sahip olan caminin dış cephelerinde minik palmetler ve rozetlerle hareketlilik sağlanmıştır.

Yapının içinde, kubbe içi, eksedralar, pencere çevreleri kalem işi tekniği ile yapılmış bitki motifleriyle bezenmiştir. Mihrap, dış cephede sathi bir niş şeklinde belirtilmiş, içeride ise klasik kompozisyonda düzenlenmiştir. Düz silmelerle çevrelenmiş, mukarnas kavsa-ralı ve ayet kitabeli mihrap, üstte bitki motifleriyle bezemeli bir taç ile sonuçlandırılmıştır.

Minber, oymaları ve kemerleriyle oldukça hareketli bir görünüme sahiptir. Harim bölümüne girilen kapının iki yanında ahşap korkuluklarla çevrilmiş iki ayrı bölüm bulunmakta ve bu bölümlerden soldakinden yine ahşap merdivenle üst mahfile çıkılmaktadır. Vaaz kürsüsü de minber gibi ahşap ve kahverengi boyalıdır. Kasnaktaki on altı pencere içten firuze renkli düz camlarla renklendirilmiştir.

Bibi. Ayvansarayî, Hadîka, II, 124; H. R. Ay-yıldız, "Bebek", İSTA, V, 2329-2330; C. Ger-miyanoğlu, "Bebek", İSTA, V, 2326-2329; H. Göktürk, "Bebek Camii", ISTA, V, 2332-2333; Öz, İstanbul Camileri, II, 10-11; Yavuz, Mimar Kemalettin, 104-107.

HAKAN ARLI