Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

BOSTANCI CAMİİ

304

305

BOSTANCI OCAĞI

on adıyla yeni bir gece kulübüne devredildiğinde bütün mimarisi değiştirilmiş (1993) ve böylece Bostancı Koyu'nun 19. yy'dan kalmış tek yalısı tarihe karışmıştır. Bunun dışında, Bostancı'da büyük ricale ait köşk ve yalılar yapılmamıştır. Yalnız Savfet Paşa'nın köşkü çok yukarlarda İçerenköy'de bulunuyordu. Mabeyinci Sadi Bey'in muazzam bir alanı kaplayan malikânesi ise Suadiye semtinde tam Bostancı sınırında bulunuyordu (bak. Bağdat Caddesi; Suadiye). Bostancı'da orta halli bürokratların ve bazı zenginlerin yaptırdıkları köşk ve yalılar ise, Cumhuriyet dönemi ileri gelenleri tarafından satın alınarak bir süre kullanılmış, bazıları ise yıktırılıp yerlerine önce villalar, sonra da apartmanlar yaptırılmıştır. Yalnızca Çatalçeşme'de Cumhuriyet dönemi bakanlarından Tahsin Coş-kan'a ait ahşap köşk durmaktadır.

Bostancı'da istanbul'da yaşayan yabancılardan birine ait bir malikâne şimdilik korunmuş gibi durmaktadır. Bunlar Bağdat Demiryolları Genel Müdürü isviçre uyruklu Huguenin'in yaptırdığı köşklerdir. I. Dünya Savaşı'ndan önceki yıllarda adeta bir prens hayatı yaşayan bu yabancı, birinci koy ile limanı ayıran burun gerisinde, koruluk geniş bir park içinde, Avrupa şatoları mimarisinde iki bina yaptırmış, bunların önünde yatların rahatça yanaşabileceği uzun bir iskele inşa ettirmiştir. Huguenin'in yaz aylarında yatıyla Haydarpaşa Garı'ndaki makamından Bostancı İskelesi'ne, kışın ise özel bölümlü trenle Bostancı İstas-yonu'na geldiği, buradan da İstanbul'da başka benzeri olmayan bir arabayla malikânesine gittiği bilinir. İçi Avrupa'nın en ünlü dekorasyon mağazalarından alınmış eşya ile tefriş edilen malikânede, Bağdat demiryolu yapılırken Anadolu' dan toplanan zengin bir de antika koleksiyonu bulunuyordu. Malikâne İstanbul'da elektrik olmayan bu yıllarda kendi elektriğini mazotlu bir jeneratörle sağlardı. Etrafı yüksek bir duvarla çevrili olan bu malikânenin dışında Bağdat Caddesi tarafında ayrıca bir de sebze bahçesi vardı.

Huguenin'in malikânesi, 1926' dan sonra Rusya'dan göç eden bir aileye geçmiş, bu ailenin kızının adıyla Villa Etery adını almış ve 1970'lerde Taç Kulübü adı ile tanınan bir müesseseye geçmiştir. Ağaçların kesilmesiyle, buranın parsellenmesi için başlayan girişim başarılı olamamış, bahçe içindeki iki köşk yıkılamadığından yeni inşaata şimdilik geçilememiştir. Bunlar restore edilmiş olarak durmaktadır. Bu muhteşem malikânenin denizle bağlantısı, buranın bir plaj idaresine geçmesi üzerine kesilmiş, arkasından da sahil yolunun yapımı ile bağlantı büsbütün kopmuştur.

Aslında ancak 19. yy sonlarında doğan bir semt, bir yerleşme yeri olan Bos-tancı'nın çarşısı, caminin de inşa edildiği Vükela Caddesi başındayken, 1940'lara doğru tramvay terminaline ve vapur iskelesine daha yakın olan karakol civarına

kaymış, eczane, PTT, başlıca bakkal ve manavlar burada toplanmış, fakat 1970 'ten sonra yeniden yukarıda, cami etrafında kümelenmiştir. Bugün ise çarşı her iki tarafta da gelişmiş ve yaygınlaşmıştır. 1985 sonrası kent düzenlemeleri sırasında Kadıköy-Pendik sahil yolu(->) açılırken Bostancı Koyu ve İskelesi çevresi doldurulmuş, eski sahil lokantaları, yalılar içeride kalmış, iskele meydanının ö-nemli bölümü açık otopark halini almış, semtin sahil kesimlerinin karakteristiği ve görünümü bütünüyle değişmiştir. Bibi. R. Janin, "La banlieue asiatique", Echos d'Orient, XXII (1923), s. 190; Janin, Constan-tinople byzantine, 459; R. E. Koçu, "Bostancı", "Bostancıbaşı Köprüsü", "Bostancı Camii", "Bostancıbaşı Derbendi Çeşmesi", "Bostancıbaşı Derbendi Menzili", "Bostancı Deresi", İSTA, VI, 2973-3002; Yavuz, Mimar Ke-malettin, 24-25, 99-103; Evliya Çelebi, Seyahatname, III, s. 276-277; ay, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (haz. M. Nihat Ozon), Ankara, ty., s. 124-125; ay, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, (haz. Z. Danışman), 1970, V, s. 161-163; Ayvansarayî, Mecmuâ-i Tevârih, 426; C. Çulpan, Türk Taş Köprüleri, Ankara, 1975, s. 134-135, levha XCV-XCVI; S. Eyice, "İstanbul Şam-Bağdat Yolu Üzerindeki Mimarî Eserler", TD, XIII (1958), 81-110; Ö. Barışta, "istanbul Son imparatorluk Dönemi Yapılarında Süs Kubbesi ile Taçlandırılmış iskele Binaları", VD, 19 (1985), 286-287; S. Eyice, "Bostancıbaşı Köprüsü", DlA, VI, s. 309-311; ay, "Çatalçeşme", DlA, VIII, 233-234.

SEMAVİ EYİCE