Bankacılık Sektöründe Entelektüel Sermayenin Ölçülmesi, Değerlendirilmesi ve Muhasebeleştirilmesi Doktora Tezi

3.3.3 Entelektüel Sermayenin Yönetilmesinin Faydaları
Entelektüel sermayenin etkin bir şekilde yönetilmesi günümüz işletmelerine birçok yarar sağlamaktadır. Öncelikle, entelektüel sermaye iyi br şekilde yönetildiğinde, firmaların gerçek değeri daha doğru bir şekilde tüm paydaşlara yansıtılarak ifade edilir. Ayrıca, şirketlerin entelektüel sermayelerini korumaları ve zenginleştirmeleri mümkün olur. Hisse senedi sahiplerinin çıkarları, entelektüel sermayenin gerektiği gibi yönetilmesiyle korunur. Halihazırdaki ve potansiyel yatırımcılara daha faydalı ve doğru bilgi sunulması da entelektüel sermayenin iyi bir şekilde yönetilmesiyle gerçekleştirilmektedir.⁵⁶¹ Entelektüel sermaye iyi bir şekilde yönetilmediğinde ve sorunlu firmalar iflas ettiklerinde, hisse senedi sahipleri ile yatırımcılar büyük zarara uğramaktadırlar.⁵⁶²
Ayrıca, entelektüel sermayenin yönetilmesinin bir diğer avantajı ise insan ile müşteri sermayesinin sürekliliğini sağlayan yapısal sermayenin yaratılması, kullanılması, yenilenmesi ve geliştirilmesidir.⁵⁶³ Yapısal sermaye, firma içerisinde uzun süreli kullanılıp geliştirilmektedir.⁵⁶⁴ Diğer bir ifadeyle yapısal sermaye, insan sermayesi ve müşteri sermayesine göre daha kalıcıdır.⁵⁶⁵
Entelektüel sermayenin iyi bir şekilde yönetilmesi, işletmelerin rakiplerine göre daha hızlı büyümesi ve değer yaratması konusunda da faydalar sağlar. Entelektüel sermaye bakımından zengin olan ve entelektüel sermayeyi etkin bir şekilde yöneten Google, bu konuda iyi bir örnek teşkil etmektedir. Google, kendisinden daha fazla sabit yatırım ve varlıklara sahip olan rakiplerinden etkin entelektüel sermaye yönetimi ile daha değerli bir konumda bulunmaktadır.⁵⁶⁶ Entelektüel sermayeyi iyi bir şekilde yöneterek hızlı büyüyen ve değer yaratan firmalar, rekabetçi avantaj da sağlamaktadır. Firmaların rekabetçi

0. 
   David Skyrme Associates, s. 1.
   
1. 
   Edvinsson ve Malone, “Intellectual Capital: Realizing Your Company’s True Value by Finding Its Hidden Roots”, s. 8.
   
2. 
   Yereli ve Gerşil, s. 20.
   
3. 
   Yelkikalan ve Ener, “İşletmelerde TKY Uygulamasının Entelektüel Sermaye Yönelimli Manifestosu”.
   
4. 
   Çakı, S. ve Savaşçı, İ, “Entelektüel Sermaye Bileşenlerinin Değerlendirilmesi: Hipermarketler Üzerine Bir Bakış”, II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, İzmit, 17-18 Mayıs 2003, s. 592.
   

0. 
   Argüden, s. 7.
   

207

avantaj sağlaması ise, sinerji yaratarak ait oldukları ülkenin genel rekabetçiliğini etkilemektedir.⁵⁶⁷ Bu durum, özellikle sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçişin gerçekleştiği günümüzde daha da belirginleşmiştir.⁵⁶⁸

İşletmelerin daha hızlı büyümesi ve değer yaratmalarının yanında, girişimcilik faaliyetleri kapsamında yeni iş alanlarına yönelmeleri yada piyasada bulundukları konumu korumaları konusunda da entelektüel sermaye yönetimi önemli faydalar sağlamaktadır. Geçmiş yıllardaki iş ortamının katılığı, yeni fikirlerin ve iş alanlarının ortaya çıkışını sınırlamıştır. Ancak günümüzün iş ortamı çok daha esnek olup, yeni fikirlerin ve iş alanlarının ortaya çıkışını hızlandırmıştır.⁵⁶⁹ Zengin bir entelektüel sermaye, iyi yöneticiler tarafından doğru olan zamanda kullanıldığında, girişimcilik açısından piyasadaki fırsatlardan yararlanmak mümkün olmaktadır. Entelektüel sermayenin etkin yönetimi, sektörde rakiplerin gerisinde kalmayı da önlemektedir.⁵⁷⁰
Dolayısıyla, firmaların sahip oldukları teknolojiyle sundukları ürünlerin, müşteri gereksinimlerini tam ihtiyaç duyulan zamanda karşılaması gerekir.⁵⁷¹ Entelektüel sermaye yönetiminin oldukça önem kazandığı çağımızda, piyasada var olmak ve ilerlemek için gerekli bilgileri bünyesine dahil edemeyen işletmeler risk altına girmektedir.⁵⁷² İşletme kaynaklarının değerli olmasının birçok nedeni vardır. Belirtilen sebeplerden biri, firma kaynaklarının şirket faaliyetlerinin sürmesini sağlamasıdır.⁵⁷³ Günümüzde hakim olan ortak görüş, firma içindeki bilginin korunması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi sayesinde

0. 
   Sanchez, Castrillo ve Elena, s. 5.
   
1. 
   Erkan, G, “Bilgi Toplumunda Entelektüel Sermaye Yönetimi”, Infomag, Sayı: 24, İstanbul, Ekim 2002, s. 87.
   
2. 
   Akpınar, S, “Entelektüel Sermaye Yönetimi ve Bir Boya İşletmesi Üzerine Etkileri”, I. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, Kocaeli, Mayıs 2002, s. 728.
   

0. 
   Davis, M, “The Value of Knowledge Management”, Knowledgepoint Websitesi, 2003, http://www.knowledgepoint.com.au/intellectual_capital/Articles/IC_MD001f.html, (18 Nisan 2009).
   
1. 
   Clark, K. ve Fujimoto, T, “Product Development Performance, Strategy, Organization and Management in HT World Car Industry”, Harvard Business School Press, Boston, Massachusetts, Amerika, 1991, s. 4.
   
2. 
   Milton, N, “The Knowledge You Don’t Know You Know”, Knowledge Management, Mayıs 2000, s. 17.
   
3. 
   Porter, M. E, “Towards a Dynamic Theory of Strategy”, Harvard Business School Press, Boston, Massachusetts, Amerika, 1994, s. 446.
   

208

şirketin var olabileceğidir.⁵⁷⁴ Bu noktada, öğrenen organizasyonlar kavramı da sahneye çıkmaktadır. Zira, öğrenen organizasyonlar yalnızca ayakta kalan değil, aynı zamanda ayakta kalmayı öğrenen organizasyonlardır. Etkin entelektüel sermaye yönetimi, firmanın değişen çevre şartlarına adapte olmasını sağlayarak varlığını sürdürmesini mümkün kılar.⁵⁷⁵

Entelektüel sermayenin yönetilmesi konusunda gerçekleştirilen atılımlar, firma performansının da yükselmesini sağlamaktadır. Performansı yüksek olan firmaların ise piyasada sürekli ve kalıcı üstünlük elde etmeleri mümkün olmaktadır.⁵⁷⁶ Diğer taraftan, entelektüel sermaye yönetimine önem vermeyen ve entelektüel sermayeyi iyi yönetemeyen firmaların performansları düşük düzeylerde seyretmektedir.⁵⁷⁷
Firmalarda maliyet kontrolünün etkinliğinin sağlanması konusunda da entelektüel sermaye yönetiminin önemli bir payı vardır. Entelektüel varlıkların oranı işletmelerde geçmiş yıllara göre dikkat çekici derecelerde artmış olduğundan, entelektüel sermayenin iyi yönetilmemesi maliyet kontrolünde günümüz şirketleri için ciddi zayıflıklara neden olacaktır. Bunun nedeni, işletme yönetiminin firma varlıklarının özelliklerini tam olarak bilmeden gereken maliyet kontrolünü gerçekleştiremeyecek olmasıdır. Örnek vermek gerekirse, faaliyet giderleri ve kar elde etme kapasitesi konusunda işletme yönetiminin bilgi sahibi olması gereklidir.⁵⁷⁸
Entelektüel sermayenin yönetilmesi kapsamında, doğru bir şekilde motive edilen, eğitilen ve yönetilen insan sermayesinin işletmeye gelecekte yüksek getiriler sağladığı da belirtilmektedir. Şirket, personeline insiyatif kullanma şansını tanımalı, ilgi

0. 
   Bedestenci, Ç, Çelik, A, Kar, M, “Küçük ve Ortaboy İşletmeler Açısından Entelektüel Sermayenin Önemi”, I. Ulusal Bilgi, Ekomomi ve Yönetim Kongresi, Kocaeli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Kocaeli, 10-11 Mayıs 2002, s. 1044.
   

0. 
   Senge, P. M, “Beşinci Disiplin: Öğrenen Organizasyon Düşünüşü ve Uygulaması”, Çev. Ayşegül İldeniz - Ahmet Doğukan, Yapı Kredi Yayınları, 7. Baskı, İstanbul, Ekim 2000, s. 23.
   
1. 
   Öztemel, E. ve Arslankaya, S, “Etkin Bilgi Yönetimi Kriterleri”, Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Endüstri Mühendisliği Bölümü Yöneylem Araştırması, 29. Ulusal Mühendislik Kongresi, Adana, 2004, s. 1.
   

0. 
   Dumay, J. ve Tull, J, “Intellectual Capital Disclosure and Price-Sensitive Australian Stock Exchange Announcements”, Journal of Intellectual Capital, Cilt: 8, Sayı: 2, 2007, s. 237.
   

0. 
   Boda ve Szlavik, s. 12.
   

209

alanlarını, motive olduğu noktaları, güçlü ve zayıf yönlerini bilmelidir.⁵⁷⁹ Firmalar özellikle insan sermayesini ne kadar iyi yönetir ve insan sermayesine ne kadar çok yatırım yaparlarsa, elde edecekleri getiri de sergiledikleri yönetimle paralel olarak artacaktır.⁵⁸⁰ Dolayısıyla entelektüel sermaye yatırımları, finansal sermaye yatırımları gibi planlama ve bütçeleme sürecine dahil edilmelidir.⁵⁸¹

Ayrıca, entelektüel sermayenin etkin yönetimi sayesinde firma içerisinde tecrübe ve know-how paylaşılırken, yaratıcılık ve yenilik de desteklenmiş olur. Günümüzde, işletmeler tarafından sunulan ürünlerin yaşam ömrü büyük ölçüde azalmıştır. Bu nedenle, yenilik ve yaratacılığa önem veren firmalar her zaman bir adım öndedir.⁵⁸² Çağımızın global şirketlerinin rekabetçi avantaj elde etmesi anlamında da daimi olarak yenilikçi faaliyetlerde bulunmaları ve bu potansiyele sahip olmaları büyük önem arz etmektedir.⁵⁸³ Bu noktada Nokia firması örnek olarak gösterilmektedir.⁵⁸⁴ İşletmenin tüm üyelerinin yenilik sürecine dahil edilmesi önerilmektedir. Bu, firmanın üstün fırsatlar yakalama şansını arttıracaktır.⁵⁸⁵ Diğer bir ifadeyle, günümüzde işletme personelinin tümünün birer bilgi işçisi ve girişimci olması gereklidir.⁵⁸⁶
Örnek vermek gerekirse, farklı departmanlardan ve disiplinlerden çalışanların oluşturduğu proje takımları bu aşamada oldukça yararlı olacaktır. İşletme yöneticileri, bilgi paylaşımını sağlamak amacıyla mühendislik, imalat ve pazarlama gibi

0. 
   Itami, H, “Mobilizing Invisible Assets”, Harvard University Press, Boston, Massachusetts, Amerika, 1987, s. 135.
   
1. 
   Maree, K, “Valuation of Intellectual Capital in South African Companies: A Comparative Study of Three Valuation Methods”, Rhodes Üniversitesi Muhasebe Bölümü Ticaret Lisansüstü Programı Yükseklisans Tezi, Aralık 2001, s. 38.
   

0. 
   Silverstone, S, “What’s Key to Implementing Knowledge Management?”, Paul Strassmann’ın Websitesi, Nisan 1999, http://www.strassmann.com/pubs/kmmag-0499.html, (18 Nisan 2009).
   
1. 
   Koulopoulos, T. ve Frappaolo, C, “Why Do a Knowledge Audit?”, Butterworth-Heinemann Publishing, Boston, Amerika, 2000, s. 419.
   

0. 
   Nonaka, I, Toyama, R, Konno, N, “SECI, Ba and Leadership: A Unified Model of Dynamic Knowledge Creation”, Long Range Planning, Sayı: 33, 2000, s. 5.
   
1. 
   Kulkki, S. ve Kosonen, M, “How Tacit Knowledge Explains Organizational Renewal and Growth: The Case of Nokia - Managing Industrial Knowledge”, SAGE Publications, Londra, İngiltere, 2001, s. 259.
   
2. 
   Nonaka, I. ve Takeuchi, H, “The Knowledge Creating Company: How Japanese Companies Create the Dynamics of Innovation”, Oxford University Press, Oxford, İngiltere, 1995, s. 75.
   

0. 
   Nonaka, I, “Bilgi Yaratan Şirket”, Çev. Gündüz Bulut, MESS Yayınları, İstanbul, Nisan 1999, s. 30, 33.
   

210

farklı departmanlardan çeşitli çalışanları proje takımları şeklinde biraraya getirmektedir.⁵⁸⁷ Belirtilen proje takımları, günlük, tekdüze ve tekrarlanan işlerin haricinde kalan proje tipi işlerde görev alırlar.⁵⁸⁸ Proje takımlarında deneyimler paylaşılır ve yeni bilgiler ortaya çıkar. Ortak çalışmalar sonucu yaratılan sinerji ile entelektüel sermayenin etkisi artar.⁵⁸⁹ Zira, çağımızda buluşçuluk da ayrıntılı ve kapsamlı bir takım çalışmasını zorunlu kılmaktadır.⁵⁹⁰ Honda firmasının City adlı sedan otomobil modeli bu anlayış ile üretilmiştir. Takım çalışması sayesinde, personelin firmayla bütünleşmesi ve şirkete olan bağlılığının arttırılması da mümkün olmaktadır.⁵⁹¹ Dolayısıyla entelektüel sermayenin yönetimi bazında, işletmelerce sunulan yeniliklere tüm personelin katkısı oldukça önemli faydalar sağlamaktadır.⁵⁹² Belirtilen katılımcı anlayışla bağlantılı olarak, kollektif bilginin stratejik açından en önemli örgütsel bilgi olduğu belirtilmektedir.⁵⁹³

Son olarak etkin entelektüel sermaye yönetiminin firmaların yenilikçi kimliğini desteklemesi, aynı zamanda bu işletmeleri taklit edilemez kılar. Örnek vermek gerekirse, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki Southwest Havayolları (Southwest Airlines) şirketinin başarısında, yenilikçi kimliği ve taklit edilmesi zor özelliğinin payı olduğu belirtilmektedir.⁵⁹⁴

0. 
   Brown, S. ve Eisenhardt, K, “Product Development: Past Research, Present Findings and Future Directions”, Academy of Management Review, Cilt: 20, Sayı: 2, 1995, s. 367.
   
1. 
   Drucker, P, “Yeni Örgütün Ortaya Çıkışı”, Çev. Gündüz Bulut, MESS Yayınları, İstanbul, Nisan 1999, s.
   

15-16.

0. 
   Yazıcı, S, “Öğrenen Organizasyonlar”, Alfa Yayınevi, İstanbul, 2001, s. 85.
   
1. 
   Goffee, R. ve Jones, G, “İnsanları Yönetmek”, Çev. Gündüz Bulut, Mess Yayınları, İstanbul, 1999, s. 34.
   
2. 
   Weiss, D, “Başarılı Ekip Oluşturma”, Çev. Erhan Tuskan, Rota Yayınları, İstanbul, 1993, s. 18.
   
3. 
   Bounfour, s. 109.
   
4. 
   Spender, J. C, “Making Knowledge the Basis of a Dynamic Theory of the Firm”, Strategic Management Journal, Cilt: 17, Sayı: S2, 1996, s. 52.
   
5. 
   Pfeffer, J, “Competitive Advantage Through People, Unleashing the Power of the Workforce”, Harvard Business School Press, Boston, Massachussets, Amerika, 1994, s. 5.
   

211

4. BANKACILIK SEKTÖRÜNDE ENTELEKTÜEL SERMAYE
4.1 Bankacılık Sektöründe Entelektüel Sermaye Kavramı
Entelektüel sermaye, bankacılık sektörü ele alındığında çok büyük bir önem arz etmektedir. Bu noktada, bankaların bilgi yoğun işletmeler olarak öne çıkması da oldukça etkilidir.⁵⁹⁵ “Bankacılık sektörü genel olarak entelektüel sermaye ile ilgili araştırmalar için ideal bir alandır, zira bankacılık sektörünün doğası yoğun anlamda entelektüeldir” sözü de belirtilenleri net bir şekilde ispatlamaktadır.⁵⁹⁶ Ayrıca bankacılık sektörü genel çerçevede bir hizmet sektörüdür ve bankaların sunduğu finansal hizmetler, insan ve yapısal sermayeleriyle elde ettikleri bilgiye dayalıdır.⁵⁹⁷
Fiziksel sermaye bankaların faaliyet göstermesi için gerekli olmakla beraber, bankaların müşterilerine sunduğu hizmetin kalitesini belirlemede entelektüel sermaye etkili olmaktadır.⁵⁹⁸ Son yıllarda, bankacılık sektörü dinamik ve rekabetçi bir çevre ile karşı karşıyadır. Bu nedenle, entelektüel sermaye bankalar açısından değer yaratma sürecinin en önemli ve kritik kaynağını teşkil etmektedir.⁵⁹⁹
Bankaların en önemli misyonları, fon sağlamak ve şahısların fonlarını en iyi yatırımlara yönlendirmektir. Bankalar genel itibariyle halktan para toplayan ve bu paraları yatırımcılara aktaran kuruluşlardır. Daha detaylı bir tanım sunarsak, bankalar likidite ve sermaye ihtiyacını göz önüne alarak mevduat kabul eden, fon satın alan ve elde ettiği bu kaynakları tüzel kişilere veya işletmelere ticari kredi olarak, gerçek kişilere ticari ve tüketici

0. 
   Rudendal ve Wallin, s. 5.
   
1. 
   Mavridis, D, “Intellectual Capital Performance of the Japanese Banking Sector”, Journal of Intellectual Capital, Cilt: 5, Sayı: 1, 2004, s. 93.
   

0. 
   Rudendal ve Wallin, s. 7.
   
1. 
   Goh, P. C, “Intellectual Capital Performance of Commercial Banks in Malaysia”, Journal of Intellectual Capital, Cilt: 6, Sayı: 3, 2005, s. 386.
   

0. 
   Saengchan, S, “The Role of Intellectual Capital in Creating Value in the Banking Industry”, Thammasat Üniversitesi Ticaret ve Muhasebe Fakültesi Websitesi, s. 1, 3 Kasım 2008, http://www.bus.tu.ac.th/uploadPR/ADV3_11_2008/9.%20%E0%B8%A8%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0% B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%98.pdf, (11 Mayıs 2009).
   

212

kredisi olarak aktaran ve kısa ve uzun vadeli devlet tahviliyle özel sektör tahvillerine yatırarak değerlendiren kuruluşlardır.⁶⁰⁰ Bankalar, tüm bu işlemleri ancak bilgili ve tecrübeli insan sermayesi sayesinde başarabilirler. Bankacılık sektöründe, yetenekli çalışanlardan ve yüksek vasıflı profesyonellerden oluşan geniş bir havuza sahip olmak için entelektüel kaynakların sürekli olarak güçlendirilmesi şarttır.⁶⁰¹ Aynı zamanda, insan sermayesini destekleyen yapısal sermaye de bankalarda bu noktada büyük bir önem arz etmektedir.⁶⁰²

Bankalarda entelektüel sermaye konusuna daha geniş bir açıdan bakarsak, Dünya Bankası’nın, “Gayri Safi Milli Bilgi” (GSMB) adında yeni bir kriter geliştirerek kullandığını, ülkelerin gelişmişlik düzeylerini incelerken belirtilen faktörü de göz önüne aldığını söyleyebiliriz. Geçmiş yıllarda ülkelerin gelişmişlik düzeyleri belirlenirken ise, tarım ve sanayi endüstrilerinin ekonomideki ağırlıkları değerlendirmekteydi.⁶⁰³ Dolayısıyla, eskiden olduğu gibi yalnızca Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) ve Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) gibi makroekonomik değişkenlere bakmak yeterli değildir.⁶⁰⁴ Son zamanlarda kaleme alınan çeşitli makale ve yayınlarda emek, sermaye, doğal kaynaklar ve girişimci olmak üzere dört üretim faktörünün yanında artık bilgiye de yer verildiği düşüldüğünde, bu durum çok da şaşırtıcı değildir. Bazı akademisyen ve araştırmacılara göre bilgi, çağımızda beşinci üretim faktörüdür.⁶⁰⁵ Peter Drucker da “Bilgi, coğrafi sınır tanımayan merkezi ve anahtar konumdaki bir kaynak halini almıştır” demiştir.⁶⁰⁶ Dolayısıyla, Dünya Bankası’nın GSMB’yi ön plana çıkarmasında tüm bu faktörler de oldukça etkilidir. Türkiye ise, “Gayri

0. 
   Eken, M. H, “Türk Bankacılık Sektörü Yapılanma Sürecinde Bankalarda Finansal Risk Yönetimi - I”, Analiz Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 15, Nisan 2006, s. 73-74.
   
1. 
   Maheran, N, Isa, F. M, Rozhan, N, “Intellectual Capital Efficiency Level of Malaysian Financial Sector: Panel Data Analysis (2002-2006)”, Knowledge Management International Conference, Langkawi, Malezya, 10-12 Haziran 2008, s. 2.
   

0. 
   Rudendal ve Wallin, s. 8.
   
1. 
   Demirkol, s. 5.
   
2. 
   Çelik, K, Akyazı, H, Kalça, A, Kalaycı, C, “Türkiye’nin Bilgi Toplumu Stratejileri: E-Ticaret”, Karadeniz Teknik Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Websitesi, 2004, s. 2, http://iibf.ktu.edu.tr/kisisel/ademkalca/PDF%20yay%C4%B1nlar%C4%B1m(2)/T%C3%BCrkiye'nin%20Bilg i%20Toplumu%20StratejileriE-Ticaret-knowledge%20economy%20and%20turkey.pdf, (30 Nisan 2009).
   

0. 
   Demirkol, İ, “Entelektüel Sermaye’nin Türkiye Ekonomisi’ne Etkileri”, BİYMED Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri Websitesi, 2005, http://www.biymed.com/pages/makaleler/makale92.htm (30 Nisan 2009).
   
1. 
   Drucker, P, “Management Challenges for the 21st Century”, Harper Collins Publishers, New York, Amerika, 1999, s. 142.
   

213

Safi Milli Bilgi” sıralamasında 48. sırada yer alırken, bilgi üretimi hususunda henüz arzu edilen düzeyde bulunmamaktadır.⁶⁰⁷

Dünya Bankası’nın (The World Bank) GSMB’yi bir kriter olarak dikkate almasının yanında, entelektüel sermaye konusunda yapmış olduğu şu açıklamalar da dikkat çekmektedir: “Bilgi varlıkları ve entelektüel sermaye bakımından zengin olan ülkelerin, yüksek düzeyde büyüme ve gelişme hususunda daha başarılı olduğu anlaşılmıştır. Bilgi varlıkları ekonomik büyüme, beşeri gelişim ve yaşam kalitesi açısından gerekli olarak kabul edilen ülke kapasitesi, yetkinlik ve becerilerinin kaynağını oluşturmaktadır.⁶⁰⁸ Dolayısıyla, entelektüel sermaye Dünya Bankası’nın araştırma gündeminde yer almaktadır.⁶⁰⁹
Bankacılık sektöründe entelektüel sermayenin ifade ettiği anlamı kavramak için insan sermayesini geliştirmeye yönelik yapılan çalışma ve çabalara da göz atmak faydalı olacaktır. Belirtilen hususla ilgili olarak Avrupa kıtasında önemli adımlar atılmıştır. Örnek vermek gerekirse, Avrupa Bankaları Eğitim Ağı (The European Banks Training Network - EBTN) ile finans ve bankacılık sektöründe eğitim faaliyetlerinin geliştirilmesi ve koordine edilmesi amaçlanmaktadır. Avrupa Bankaları Eğitim Ağı, otuzdört Avrupa bankacılık enstitüsünün katılımıyla oluşturulmuş, kar amacı taşımayan bir örgüttür.⁶¹⁰
Aynı zamanda, bir İsveç bankası olup Norveç’te de faaliyet gösteren Skandiabanken, insan sermayesi, yapısal sermaye ve ilişki sermayesinin geliştirilmesi anlamında önemli çabalarda bulunmaktadır.⁶¹¹ İskandinavya’nın en büyük ölçekli internet tabanlı bankası olarak da bilinen Skandiabanken, çabaları sonucunda % 82’lik bir müşteri memnuniyetiyle 2006’da Norveç’te birinci sırada yer almıştır. Müşteri memnuniyeti

0. 
   Yaman, E, “Türkiye’nin Ekonomik Sistemi Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, T.C. Mersin Valiliği Websitesi, 2007, http://www.mersin.gov.tr/portal/article_read.asp?id=406 (30 Nisan 2009).
   
1. 
   Grange, L, “The Relevance of Knowledge Management in the Public Sector: The Measure of Knowledge Management in Government”, Stellenbosch Üniversitesi Bilgi ve Bilgi Yönetimi Yükseklisans Tezi, Güney Afrika, Nisan 2006, s. 33.
   

0. 
   Kayakutlu, s. 18.
   
1. 
   Spatafora, M, “The Value of Human Capital and Intangible Assets”, Knowledge Economy Conference, Sofya, Bulgaristan, Sunum, 19-20 Mayıs 2004, s. 2.
   
2. 
   Entrepreneur, “Skandiabanken Selects Infinite Bank Server for Banking”, Entrepreneur Websitesi, Ekim 2000, http://www.entrepreneur.com/tradejournals/article/65300714.html, (4 Mayıs 2009).
   

214

hususunda Norveç’te Toyota, BMW, Suzuki, Audi, Volvo, Mercedes, Kodak, Peugeot, Opel, Bodyshop, Ford, Shell, Burger King ve McDonalds gibi ünlü firmaları geride bırakmıştır.⁶¹² Skandiabanken bu başarıyı personeline yatırım yaparak, çalışan tatminini yükselterek ve müşteri ilişkilerine ağırlık vererek yakalmıştır. Bu gibi kilit noktalara odaklanarak, Skandiabanken’in performansı önemli ölçüde artmıştır.⁶¹³ Zira yapılan araştırmalar da insan sermayesi, yapısal sermaye ve ilişki sermayesinin karşılıklı etkileşim içerisinde olduğunu, bu etkileşimin de banka performansını etkilediğini göstermektedir.⁶¹⁴

İsveç’in 1871 yılında kurulmuş olan bankası Handelsbanken’in başarısında da entelektüel sermayenin önemli bir rolü vardır.⁶¹⁵ Banka insan sermayesine önem vermekte, yıllar itibariyle yükselen karlılığını personeliyle paylaşmaktadır. Böylece, banka çalışanlarının motivasyonu arttırılmaktadır.⁶¹⁶ Bunun yanında, Handelsbanken’de personel alımları kadar personelin bankada tutulmasına ve bankayı kısa sürede terk etmemesine de önem verilmektedir. Dolasıyla, firma içi eğitimlere odaklanılmakta, herhangi bir pozisyon için personel alımı yada terfi yapılacaksa, öncelikle bankanın kendi insan sermayesinden yararlanılmaktadır. Ancak bankanın kendi personeli belirtilen pozisyon için gerekli kriterleri karşılamıyorsa, bu kez firma dışı kaynaklara yönelilmektedir. Bu Handelsbanken çalışanlarını oldukça teşvik eden bir husus olup, personel devir hızı 2005 yılında % 3’e kadar düşmüştür.⁶¹⁷
Rusya’nın Sberbank ve Menatep Bank isimli bankaları, insan sermayesi bileşenine verdikleri önemle anılmaktadır. Sberbank, çalışanlarını eğitmek için alt departmanlar kurmuştur. Menatep Bank’da ise başarılı departman yöneticileri, teknik ve yöntemlerini banka personeline öğretmektedir. Hangi çalışanların eğitim aldığı takip

0. 
   Norsk Kundebarometer, “Customer Satisfaction - 2006 Results (Resultater 2006 - Tilfredshet)”, Norsk Kundebarometer Websitesi, 2006, http://www.kundebarometer.com/index.php?content=nkbres2006&criteria=tilfredshet, (4 Mayıs 2009).
   

0. 
   Zambon, s. 31.
   
1. 
   Cabrita, M. ve Vaz, J, “Intellectual Capital and Value Creation: Evidence from the Portuguese Banking Industry”, The Electronic Journal of Knowledge Management, Cilt:4, Sayı: 1, 2006, s. 17.
   
2. 
   Rudendal ve Wallin, s. 2.
   
3. 
   Rudendal ve Wallin, s. 19.
   
4. 
   Rudendal ve Wallin, s. 45-47.
   

215

edilmekte, uzman konumundaki personel, iki yılda en az bir kez eğitim almakla yükümlü tutulmaktadır. Belirtilen yükümlülüğe uymayan personel terfi ettirilmemekte, maaşına zam yapılmamaktadır. Bunların yanında Menatep Bank her türlü eğitim ve öğrenme şeklini desteklemekte, personelinin eğitimini devam ettirmesi için parasal destek de sağlamaktadır.⁶¹⁸

SEB ise bir başka İsveç bankası olarak entelektüel sermayenin yapısal sermaye unsuruyla dikkat çekmektedir. Bankada, çalışanların araştırma yapmakta kullanabileceği bir intranet mevcuttur. Piyasa bilgilerinin, güncel haberlerin ve istatistiklerin de yer aldığı intranet, banka personeline çeşitli fonksiyonlarıyla faydalı olmaktadır.⁶¹⁹
Avustralya’nın The Commonwealth Bank of Australia (CBA) isimli bankası da, entelektüel sermayenin insan sermayesi ve ilişki sermayesi unsurlarına ağırlık vererek önemli faydalar sağlamıştır. Bankada öncelikli hedef memnun müşterilere, çalışanlara ve hissedarlara sahip olmaktır. Banka, bünyesindeki personele adil, güvenli ve ödüllendirme sistemine dayalı bir çalışma ortamı sunmaktadır. Bunların yanında çalışanlar daima eğitilmekte, teşvik edilmekte ve geliştirilmektedir. Hissedarlara ise bankaya yaptıkları yatırımdan dolayı kar payı dağıtılmaktadır. Banka, entelektüel sermayeye verdiği önem sayesinde 7, 5 milyondan fazla müşteriye sahip olmuş ve adını geniş bir çevreye duyurmayı başarmıştır.⁶²⁰
Kanada’nın 1864 yılında kurulan bankası The Royal Bank ise, işletmelerin kredi başvurularını değerlendirirken entelektüel sermayeyi göz önüne alan işletmelerden biridir. The Royal Bank, firmalara özgü problemlerin tespit edilmesi ve çözülebilmesi amacıyla yeterli tecrübe ve bilgiye sahip uzmanlardan oluşan departmanlar kurmuştur.

0. 
   United Nationals Development Programme (UNDP), “Human Development Report for the Russian Federation - Intellectual Capital”, United Nations Development Programme (UNDP) Websitesi, 2004, http://www.undp.ru/download.phtml?$334, (6 Mayıs 2009).
   

0. 
   Rudendal ve Wallin, s. 54.
   
1. 
   Guthrie, J, Petty, R, Ferrier, F, Wells, R, “There is no Accounting for Intellectual Capital in Australia: A Review of Annual Reporting Practices and the Internal Measurement of Intangibles”, OECD Symposium on Measuring and Reporting of Intellectual Capital, Amsterdam, Hollanda, Agustos 1999, s. 25-26, 37.
   

216

Belirtilen departmanlar sayesinde, “soft data” şeklinde tanımlanan ve firmanın fiziksel varlıkları haricindeki yönetim değerlemelerine odaklanılarak kredi risk analizi için bir model yaratılmıştır. Dolayısıyla The Royal Bank, firmaların kredi risklerini değerlendirmeye tutarken entelektüel sermayelerini de incelenmesi gereken kriterlerden biri olarak tespit etmiştir.⁶²¹ Belirtilenlerin haricinde, The Royal Bank kredi riskini değerlemek için ölçme modelleri de geliştirmektedir.⁶²²

Benzer şekilde, bir Danimarka bankası olan Danske Bank da firmaların kredi başvurularını incelerken finansal bilgilerinin yanında entelektüel sermayelerini dikkate almaktadır. Kredi başvurusunda bulunan firmaların Ar-Ge, yönetim yapısı, personel bigi ve becerileri değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Ayrıca, firmaların geliştirdiği ürün sayısı, rakipleri ve rakiplerinin geliştirdiği ürünler araştırılmaktadır. Bunun yanında, işletmelerin geliştirdiği yeni ürünlere piyasanın nasıl tepki verebileceği de düşünülmekte, kredi başvuruları kapsamında ele alınmaktadır.⁶²³
Bankacılık sektöründe insan sermayesini geliştirmeye yönelik çabaları daha detaylı incelersek, insan kaynakları yönetimine de değinmemiz gerekir. Fortune Dergisi tarafından 1997 yılında yapılan bir çalışmada, dünyanın en başarılı ve takdir edilen işletmelerinin insan kaynaklarına rakiplerinden daha fazla önem verdiği belirtilmiştir. Aynı çalışmada, bankacılık sektöründen Citibank’ın insan kaynakları yönetimi ve uygulamalarında dünyadaki öncü firmalardan biri olduğu da vurgulanmıştır.⁶²⁴
İnsan kaynakları yönetiminde bankacılık sektörü, SWOT (Strengths, Weaknesses, Opportunities and Threats) analizine başvurmaktadır. SWOT analizi, bankada insan kaynakları yönetim sisteminin temel bir planını sunma konusunda da faydalıdır.⁶²⁵

0. 
   Lynn, B, “Performance Evaluation in the New Economy: Bringing the Measurement and Evaluation of Intellectual Capital into the Management Planning and Control System”, International Journal of Technology Management, Cilt: 16, Sayı: 3, 1998, s. 168.
   

0. 
   Arıkboğa, s. 65.
   
1. 
   Bengtsson, Paulin, Svensson, s. 52.
   
2. 
   Kasselman, s. 79.
   
3. 
   Spatafora, s. 16.
   

217

Aşağıda, bankacılık sektöründe insan kaynakları yönetimiyle ilgili gerçekleştirilen SWOT analizi yer almaktadır:⁶²⁶

	Firma
Güçlü Yönler			Zayıf Yönler
-Yüksek Eğitim Seviyesi		-Küçülmeler
-Uzmanlık ve Yetkinlik Odaklı Yönetim		-Yüksek Ortalama Yaş
-Çalışma Esnekliği		-Önemli	ve	Anahtar	Konumdaki
		Personelin Yeterince Takdir Edilmemesi
-Dış Kaynak Kullanımı		-Kabiliyetli		Personelin	İsthidamı
-Faaliyetlerde Bilgisayarlaşma ve Dijitalleşme		Konusunda Bankaların Verdiği Mücadele
-Kalifiye Personel Piyasası		-Yüksek Rekabet
		-Basel II Kapsamında Operasyonel Risk
Fırsatlar				Tehditler
	Piyasa