Bankalarda Mini Şube Organizasyonu Üzerine Bir Model

2.3. Türkiye’de Bankacılığın Gelişimi

Osmanlı Devleti Duraklama Dönemi sonrasında artan mali yükümlülükler ve yüksek savaş ve ordu giderleri sonucu finansal sıkıntıya girmiştir. Ekonominin dışa bağımlı hale gelmesi ve ticari alanlarda duraklama bankacılığın Osmanlı Devleti’nde gelişmesine engel olmuştur. 17. ve 18. yüzyılda devletin mali sıkıntıları aşmak amacıyla Galata Bankerleri adı verilen sarraflardan borç almasıyla bankacılık hizmetleri başlamış sayılabilir.⁷

Osmanlı Devleti’nde bankacılık hizmetleri devletin borçlanma ihtiyacının artması ile 1839 Tanzimat Dönemi’nden sonra gelişmiştir. Başta İstanbul Bankası olmak üzere birçok banka bu dönemde kurulmuştur.⁸ Yabancı sermaye ile kurulan bankalardan biri olan Osmanlı Bankası ilk modern mevduat bankası olma özelliği ile 1856 yılında faaliyete geçmiştir. Ayrıca Osmanlı Bankası’na 30 yıl süre ile para basma ayrıcalığı tanınmıştır. Cumhuriyet öncesi dönemde yabancı bankaların sektörde ağırlıkta olduğu söylenebilir. Yabancı bankaların artması karşısında milli bankacılık teşebbüsleri de artarak çok sayıda yerli sermayeli banka kurulmuştur. Bu bankalardan ilki 1863 yılında kurularak günümüze kadar varlığını sürdürebilen Ziraat Bankası’dır.

Devlet bankalarının kurulmaya başlandığı 1930’lu yılarda TC Merkez Bankası kurularak para basma yetkisi Osmanlı Bankası’ndan Merkez Bankası’na geçmiştir. Cumhuriyet Dönemi’nin ilk ulusal bankası olan İş Bankası ise 1924 yılında kurulmuştur. Bu dönemde Türkiye Sanayii ve Maadin Bankası gibi pek çok bankanın kurulduğu görülmektedir. Özel sektör bankacılığının öncülerinden olan Yapı Kredi, Garanti Bankası ve Akbank 1944 – 1948 yılları arasındaki dönemde kurulmuştur. Dolayısıyla 1940’lı yıllar özel sektör bankacılığının oluşum dönemi olarak değerlendirilebilir. Aynı dönemde banka şube sayısı dört kat artmıştır.⁹ 1958 yılında Türkiye Bankalar Birliği kurulmuştur. Bankacılık sektörünün hızlı büyümesine karşın 1950’li yıllarda ülkedeki genel ekonomik sıkıntılar yüzünden bazı bankalar ve şubeler kapanmıştır.¹⁰

1960’dan itibaren bankaların daha planlı olarak faaliyet göstermeleri amacıyla bir takım düzenlemeler yapılmıştır. 1980’de enflasyonla mücadele edebilmek için bir istikrar programı geliştirilmiştir. Bankacılık sektörü istikrar programı ile paralel olarak uluslararası banka ve finans sistemi ile bütünleşmeye başlamıştır. Aynı dönemde bankaların kısa vadeli nakit ihtiyaçlarını karşılamak için İnterbank piyasası oluşmuştur. 1985 yılında Bankalar Kanunu yürürlüğe girmiştir.¹¹

Türkiye’de bankacılık sektörünün gelişmesi 1980’den sonra uygulanan ekonomi programları ve getirilen yenilikler ile gerçekleşmiştir. Bu yeniliklerden bazıları aşağıda listelenmiştir:¹²

1. 
   Bankaların şube açmaları kolaylaştırılmıştır.
   
2. 
   Sektöre yerli ve yabancı bankaların girişine izin verilmiştir.
   
3. 
   Mevduat ve kredi faiz oranlarının belirlenmesi bankaların serbestisine bırakılmıştır.
   
4. 
   Türk Eximbank kurulmuştur.
   
5. 
   Kambiyo işlemlerinde ve sermaye hareketlerinde liberalizasyon yapılmıştır.
   
6. 
   Geleneksel bankacılık yerine ürün çeşitliliği ile müşterilere hizmet sunulmaya başlanmıştır.
   
7. 
   Yurtdışında bankacılık faaliyetlerine müsaade edilmiştir.
   
8. 
   Sektörde denetimler arttırılmıştır.
   
9. 
   Bankaların yatırım alanındaki faaliyetleri arttırılmıştır.
   

1994 yılında Türkiye’nin içine girdiği krizden bankacılık sektörü olumsuz yönde etkilenerek küçülmüş, fakat 1995’den itibaren ekonomi düzelmeye başlamıştır.
1997 – 1999 yılları arasında birçok banka Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na devredilmiştir. 1999 yılında Uluslararası Ödemeler Bankası (BIS) kurulmuş ve sonrasında bankacık sektöründeki faaliyetlerini kontrol altında tutmak amacıyla Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurulu (BDDK) kurulmuştur.¹³

Türk ekonomisi 2001 yılında yaşadığı derin krizin bir sonucu olarak birçok banka ve şube kapanmış, pek çok banka çalışanı işten çıkartılmıştır. Sonradan alınan tedbirler ile birlikte sektör yeniden yapılandırılmıştır. Günümüzde ekonomi ve bankacılık sektörü kırılganlıklara karşı çok daha dayanıklı duruma gelmiştir. Bu güvenin bir belirtisi olarak son yıllarda çok sayıda yabancı banka Türk bankalarını satın almıştır. 2008 yılının başında kendini gösteren küresel ekonomik krizden başta ABD olmak üzere birçok ülkedeki bankalar etkilenerek kapanmış, buna karşın Türkiye’deki bankalar daha hafif bir etkiyle krizi atlatmıştırlar.

2.4. Şube Bankacılığı

Banka şubesi, bir bankanın müşterilerine yüz yüze hizmet sunduğu yerleşimdir. Şube, bireysel bankacılık (perakende bankacılık ve tüketici bankacılığı isimleri ile de bilinir) alanında kilit görev üstlenmektedir. Ana caddelerdeki banka müşterilerinin bankaları ile iletişim kurabilecekleri pek çok yöntem olmasına rağmen yüz yüze iletişimi tercih etmeleri şubelerin ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Esasen sadece web ortamında çalışan bankalar fiziksel şube mevcudiyeti olmaksızın büyümelerinin sadece internet alışkanlığı olan müşteri kitlesi ile sınırlı olduğunu fark etmişlerdir. Geçmişte şubeler gösterişli binalarda, genellikle neo-klasik mimari tarzına sahip yapılarda olurdu. Günümüzde ise bankalar alışveriş merkezleri gibi büyük binaların içindeki küçük ofisler olarak da karşımıza çıkmaktadır.¹⁴ Bazı finansal kuruluşlar daha samimi bir imaj oluşturmak adına karşılıklı oturma düzenleri, yiyecek-içecek kısımları, etkileşimli gösterimler, kafeteryalar, müzikler ve çocuklar için oyun alanları ile şubelerinde butik ortamlar oluşturuyorlar. Bazı şubelerin ayrıca araçlara hizmet veren gişe camları da bulunmaktadır.

Geçmişte banka şubeleri finansal hizmetlere erişmenin tek kanalı idi. Günümüzde ise müşteriler otomatik gişe makineleri (ATM), çağrı merkezi, internet bankacılığı ve mobil bankacılık gibi kanallar sayesinde bankalara herhangi bir zamanda herhangi bir yerden fiilen erişebiliyorlar. Bu durum finansal kurumlara şube mesailerini düşürme imkanı vermektedir.