Bəxtiyar Tuncay AĞa məHƏMMƏD Şah qacar və ya taleyin qara ulduzu
Yüklə 2,1 Mb.
|
|
seçgiləri olsun.Mən deyirəm ki,xanlar qurltay keçirsinlər və padşanımızı seçsinlər, hamımız da ona tabe olaq,onun bayrağı altında birləşək.Görüşüb söhbət etdiyim xanlar bu fikirlə razılaşıblar.İndi də İbrahimxəlil xanla söhbətləçmək,dərdləşmək istəyirəm və çox ümidliyəm.Çünki bilirəm ki,Qarabağ xanı Oğuz xanın,Çingiz xa- nın nəslindəndir və özünün şərəfli soyunun ənənələrinə sadiqdir.Oğuz xan da, Çin-giz xan da məhz qurultayda xanlar xanı seçilmişdilər... Bu dəm kadr arxasından səs gəlir: -İbrahimxəlil xan gəlir. Bu xəbər ziyafət iştirakçılarının son nəfərinə qədər ayağa qalxmasına sə- bəb olur.Vaqif,Kələntər Ağası bəy və Mirzə Əliməmməd xanın pişvazına tələsirlər. ***
Vaqifin evinin həyət qapısı.Vaqif, Ağası bəy və Mirzə Əliməmməd nö-kərlərlə birlikdə qapının ağzında durmuşlar.Kadr arxasından yaxınlaşmaqda olan at ayaqlarının səsi gəlir və xan öz mühafizəçiləri ilə birlikdə qapıdan daxil olur.Nö-kərlərdən biri xanın atını tutur,İbrahimxəlili xan atdan enir və onu qarşılayanlara müraciətlə deyir: -Əssəlamu əleyküm! Qarşılayanlar qeyri-sinxron şəkildə cavab verirlər: -Və Əleykəssəlam! Vaqif əlavə edir: -Xoş gəlmisiniz! Xan:
-Xoş gününüz olsun! ***
Ziyafət iştirakçıları ayaq üstə xanın gəlməsini gözləyirlər.Xan,Vaqif,Kə-ləntər Ağası bəy və Mirzə Əliməmməd kadra daxil olurlar.İbrahimxəlil xan Vida-diyə yaxınlaşaraq onun əlindən öpür: -El ağsaqqalı Vidadi Qarabağa xoş gəlib,səfa gətirib!Həmişə siz gələ-siz!Gözümüz üstdə yeriniz var! Vidadi: -Çox təşəkkür edirəm.Həmişə şadlıq içərisində olasınız! Xan: -Necəsiniz? Vidadi: -Allaha çox-çox şükürlər olsun!Siz necəsiniz? Xan: -Əlhəmdüllah!Buyurun əyləşin. Vidadi,ardınca xan,daha sonra bütün məclis iştirakçıları otururlar. ***
Mahmudun evi.Mahmud,Səraslan və Süsən süfrə arxasında oturub to-yuq qızartması yeyirlər.Süfrədə toyuq qızartmasından başqa göy-göyərti,yayma çö- rək və ayran var. Süsən: -Səraslan dayı,atamın birinci arvadının adı nə idi,kimin qızı idi,bu barə-də sizə bir şey məlumdurmu? Səraslan: -Adı, səhv etmirəmsə,Çiçək idi.Kimin qızı olduğunu bilmirəm.Bildiyim tək şey Gəncədən olmasıdır. Süsən: -Bu barədə kimdən bir məlumat öyrənə bilərəm. Səraslan: -Necə yəni kimdən?Əlbəttə ki,atandan. Süsən: -Mən onu görmək,adını belə eşitmək istəmirəm. Səraslan: -Nə deyim,qızım,deməyə bir söz tapmıram. Bu sözlərdən sonra ortaya sükut çökür və müsahiblər yeməklərini ye-məyə davam edirlər. ***
Məmməd bəy,Qasım,Qədimi,Kiçikbəyim xanım,Molla Pənahın iki tələbəsi-Camal vəCavid Vaqifin evinin bağçasında xəlvət bir yerə çəkilib söhbət edirlər.Kadr arxasından “ Qarabağ Şikəstəsi”eşidilir. Qasım: -Molla Vəli Vidadinin sözləri,məncə,hər kəsin ürəyincə oldu.Xanın üz cizgilərindən belə görünürdü ki,o da deyilənlərlə razıdır. Məmməd bəy: -Vallah,mən bütün xanların bu təklifi müsbət qarşılayacağına,hətta qu-rultaya toplaşa biləcəklərinə heç bir şübhə etmirəm,amma yekdil qərara gələ bi-ləcəklərinə inanmıram.(Əlini Camalın çiyninə qoyur.) Məncə,Camal bəy doğru söyləyir,Azərbaycanı bir bayraq altında birləşdirmək üçün güclü bir yumruğa ehti-yac var.Odur ki,əvvəlki fikrimdə qalıram.Bütün ümidlər yalnız Ağa Məhəmməd şah Qacaradır. Kiçikbəyim: -Camalı,Qasımı və Məmmədi dinlədik.(Üzünü Cavidə tutur.)Cavid qardaş,bəs,sən nə düşünürsən? Cavid:
-Mən də Camalın və Qasımın fikri ilə razıyam.Ən doğru yol Vidadinin təklif etdiyi yoldur.Məsələni güclə həll etmək barədə Məmməd bəyin fikri ilə razı deyiləm.Ağa Məhəmməd şah nə qədər güclü olsa , Nadir şahdan güclü olmayacaq ki !Ümumi razılıq olmasa,Ağa Məhəmməd şahın da aqibəti Nadir şahın aqibəti kimi olacaq. Kiçikbəyim: -Məgər Nadir şah Muğanda xanların böyük əksəriyyətinin ümumi ra-zılığı ilə şah seçilməmişdimi?Həm gücü vardı,həm də ümumi razılıq olmuşdu. Amma ətrafının hərisliyi,mənsəbpərəstliyi və şörətpərəstliyi ona başladığı böyük işi tamamlamağa imkan vermədi.Məsələn,mən inanmıram ki,atam özündən başqa kiminsə şah olması ilə barışa bilər.O özünün Çingiz xan nəslindən olduğu ilə çox qürrələnir və ona elə gəlir ki,şah olmaq məhz onun haqqıdır. Qədimi: -Balalarım,bütün dərdlərimizin başında elə hər kəsin öz soyu ilə qürrə- lənməsi durur.Vətəni ,milləti düşünənlər çox azdır.Sanki,Vətən və millət elə bu ka- sıb-kusubdan ibarətdir. Kiçikbəyim: -Niyə “sanki”?!Elə həqiqətdə də Vətən və millət sənin kimilərdən,Vida-di kimilərdən ibarətdir.Azərbaycanın şahı olacaq adam sadə camaata arxalanacaq-sa,şahlığı da möhkəm olacaq,arxalanmayacaqsa heç... Camal: -Nə yaxşı ki,Molla Vəli ayrı-ayrı xanlıqları gəzib Azərbaycanın birləş-məsindən ,səltənətin bərpasından söz açdı.İndi qorxub çəkinmədən hər kəs bu ba-rədə danışa biləcək.Yoxsa birlikdən danışan kimi dövlət məmurları adama elə ba- xırlar ki,sanki,xanın və xanlığın əleyhində danıçırsan. Cavid:
-Pənahəli xanın dövründə birlikdən danışanlara əvvəllər Nadir şahin tə- rəfdarı kimi baxırdılar.Nadirin ölümündən sonra bir müddət Fətəli xah Əfşarın,son-ralar isə qubalı Fətəli xanın cəsusu kimi baxmağa başladılar.İndi isə Ağa Məhəm-məd şah Qacarın cəsusu kimi baxırlar. Qasım: -Çox acınaqlı vəziyyətdir.Vətənin birliyindən danışmaq xanlar tərəfindən az qala böyük suç hesab edilir.Hər kəs bu fikri öz xanlığına qarşı təhlükə hesab edir.Bir dəfə atamla bu barədə danışmaq istədim.Bu mövzuda danışmağı mənə qa-dağan etdi,dedi ki,başımıza iş açarsan. ***
Vidadinin gəlişi münasibəti ilə Vaqifin təşkil etdiyi ziyafət iştirakçıları, o cümlədən xan üçlüyün ifasında Qarabağ şikəstəsini dinləyirlər. İfa bitən kimi xan ayağa qalxaraq deyir: -Hörmətli qonağımız uzun yol gəlib,istirahətə ehtiyacı var... Hər kəs ayağa qalxır,xan davam edir: -İnşallah,sabah el ağsaqqalını sarayımda gözləyirəm,məsələni müzakirə edək,bir qərara gələk. *** Şuşa qalasının Gəncə qapıları.Səfərin dəstəsi tutduqları iki qaçaqmalçını əl-qolları bağlı şəkildə,səkkiz yüklü eşşəklə birlikdə gətirərək şəhər darvazasına yaxınlaşırlar.Əsirlər öz atlarının belindədirlər. Onların atları gözətçilərin atlarına bağlanmışdır.Bürcdəki keşikçi uzaqdan Səfəri tanıyıb yoldaşlarına səslənir: -Qapıları açın,Səfərgil gəlir.Qaçaqmalçı tutublar. Qapılar taybatay açılır.Səfərgil qapıdan keçirlər.Qapıdakı keşikçilərdən biri soruşur: -Malları nədir? Səfər:
-Barıt. Keşikçi:
-Özləri kimlərdəndir? Səfər:
-Mən xəfiyyə məmuru zadam məgər,belə sual verirsən.Mən nə bilim kim-lərdəndir.Təkcə onu deyə bilərəm ki,qarabağlı deyillər. ***
Meşəiçi bir yol.Məliklər at belində gedərək söhbət edirlər. Hətəm Məlik: -Gördünüzmü?Azərbaycan səltənətini bərpa etmək fikrinə düşüblər.Onlara mane olmasaq,Vandan Qarabağa qədər uzanan torpaqlarda xaçpərəst dövləti qur-maq arzumuz puça çıxa bilər. Usub Məlik: -Bu biri tərəfdən də Ağa Məhəmməd şah Qacar günü-gündən güclənir.Qa- rabağda ona ümid və rəğbətlə baxanların sayı durmadan artır. Şahnəzər Məlik: -Mən xanların bir araya gəlib yekdil fikrə gələ biləcəklərinə inanmıram.Bu sarıdan narahat deyiləm.Çünki onların hər biri şah olmaq istəyir və xoşluqla başqa- sının hakimiyyətini qəbul etməzlər.Amma içlərindən biri güclənib o birilərini özü-nə zorla tabe edə bilər,necə ki Nadir şah tabe etmişdi.Əsas bundan qorxmaq lazım-dır.Belə birisi də var.O da Ağa Məhəmməd Şah Qacardır.Bu gün-sabah Lütfəli və Rəhim xanların işini bitirib,zəndilər tayfasının sonuna çıxacaq və ondan sonra üzü-nü döndərəcək Azərbaycana sarı.Bax,qorxulu olan budur. Yeganə Məlik: -Həmişəki kimi ümid yenə də uruslaradır. *** İbrahimxəlil xanın sarayının məşvərət otağı.Xan taxtda oturmuşdur.Vi-dadini də yanında oturtmuşdur.Vaqif, Mİrzə Əliməmməd və Kələntər Ağası bəy onun qarşısında yarımdairəvi formada əyləşmişlər. Xan: -Çox maraqlı və lazımlı təşəbbüsdür.Fəqət dəqiq bir qərar vermədən ön-cə dərindən düşünmək lazımdır.Vəzir,sənin bu barədə fikrin nədir? Vaqif: -Urusların qapımıza dirəndiyi həqiqətdir və heç kəs onların təcavüzə keçməyəcəyinə heç bir zəmanət verə bilməz.O da həqiqətdir ki,heç bir xanlıq tək-likdə belə bir təcavüzə qarşı dura bilmək iqtidarında deyil.Odur ki,birliyə nail ol-mağımız qaçılmazdır.Azərbaycana mütləq bir şah lazımdır.Lakin burada ortaya həllini tapmalı olan bir neçə sual ortaya çıxır.Birincisi,“Azərbaycan dövləti”-de-dikdə,söhbətin nədən getməli olduğu dəqiqləşdirilməlidir.Əgər söhbət yalnız və yalnız Azərbaycanın tarixi-coğrafi ərazisində,yəni Həmədan və Qəzvindən Dər-bəndə və Bakıdan İrəvana qədər uzanan ərazilərdən və buradakı xanlıqlardan ge-dirsə, bu bir məsələdir.Söhbət Azərbaycan səltənətinin bərpasından gedirsə,yəni hədəf Səfəvilərin səltənətinin sərhədləri içərisində olan bütün xanlıqları birləşdir-məkdirsə,bu tamam başqa bir məsələdir. Hörmətli ağsaqqalımız Molla Vəlinin söylədiklərindən belə aydın olur ki,o,səltənətin bərpasının tərəfdarıdır.Həqiqət isə budur ki,keçmiş səltənətin artıq böyük bir hissəsi Ağa Məhəmməd şahın əlindədir və o bu gün-sabah İsfahan və Şi-razı da ələ keçirib, üzünü Azərbaycan xanlıqlarına tərəf tutacaqdır.O da məqsədi-nin səltənəti bərpa etmək olduğunu bəyan edir və o qədər gücə shibdir ki,çağırmaq istədiyimiz qurultaya heç bir əhəmiyyət verməz.Lakin bizim də onun-bir xacənin hakimiyyətinə boyun əyməmiz mümkün deyildir.Odur ki,biz səltənətin bərpası fikrimdən vaz keçməli və Azərbaycanın coğrafi sərhədləri içində birliyə nail olma-lıyıq. Ortaya sükut çökür və hər kəs dərin düşüncələrə qapılır. ***
Divar boyu məşəllər yanır. Katalikos: -Övladlarım,bu gün Azərbaycan xanlarının bir-biri ilə vuruşmamasının, Osmanlıların Qəsri-Şirin anlaşmasına sadiq qalaraq, bu tərəflərə hərbi yürüşlər təş- kil etmməsinin səbəbi heç də o deyildir ki,türklər ağıllanmışlar.Səbəb başqadır. Onlar,sadəcə,yüzillərdir davam edən sonsuz savaşlardan yorulmuşlar və artıq qı-lınc qaldırmağa taqətləri yoxdur.Birlikdən bol-bol danışmalarının da səbəbi ağıl- lanmaları deyil,başlarının üstünü almış isəvi ordularına qarşı müqavimət güclərinin artıq tükənmək üzrə olmasıdır. Bu isə o deməkdir ki,arzusunda və xəyalında olduğumuz gün uzaqda deyil. Türklərin bol-bol birlikdən danışmaları sizi əndişələndirməsim.Nəinki sünni Osmanlılarla şiə qızılbaşların,hətta qızılbaş xanların belə bir-biri ilə birləş-məsi mümkün deyildir.Kin,ədavət,paxıllıq və şöhrətpərəstlik onların qanlarına iş-ləmişdir. ***
İbrhimxəlil xanın məşvərət otağı.Məşvərət davam edir.Kələntər Ağası bəy danışır: -Vəzirin qeyd etdiyi ikinci məsələyə,yəni kimin padşahlığa daha layiq olması məsələsinə gəlincə,padşahlığa ən layiq adamın məhz İbrahimxəlil xan oldu-ğu şübhəsizdir.Əgər digər xanlar bunu qəbul edəcəklərsə,məsələ yoxdur.Qəbul et- mək istəməyəcəklərsə,qurultay çağırmağın da heç bir mənası yoxdur.Bu gün nə Şəki Hacı Çələbi xanın dövründəki Şəkidir,nə də ki Quba Fətəli xanın dövründəki Qubadır.Urmiyyə xanlığı da Fətəli xan Əfşar dövrünün xanlığı deyil.Bu gün ən güclü xanlıq Qarabağ xanlığıdır və artıq hər kəs bizim xanın qüdrəti ilə hesablaşır. Ortaya yenə dərin sükut çökür. ***
Katalikosun gizli məşvərət məkanı.Katalikos sözünə davam edir: -Artıq səylərimiz öz nəticələrini verməyə başlayır.Alban kilsələrinin ço- xu qriqoryqan kilsəyə tabe olmuşdur.Yalnız Kişdəki vəNicdəki kilsələr müqavimət göstərir. İndi əsas məsələ onların da müqavimətini qırmaq və alban kilsəsinin müs- təqilliyinə son qoymaqdır.İkinci məsələ İrəvan və Qarabağ xanlıqlarındakı vəziy-yət ilə bağlıdır.İrəvan xanlıöındaki işlərimiz çox rəvan gedir.Qarabağda isə, nə qə-dər ki xəfiyyəbaşı Mirzə Əliməmməd ağa sağdır,ciddi bir irəliləyişə nail olmaq mümkün deyildir.Odur ki,onun barədə ölüm hökmü çıxarmışam.Digər ölüm hök-mü isə milli işimizə xəyanət etmiş Ohan keşiş barədədir.Hər iki hökm Rəbbimiz İsanın hökmüdür və icrası vacibdir. Indi isə mərasimə başlaya bilərik. Katalikos bu sözlərdən sonra əsasını üç dəfə yerə vurur .Dərhal qapı açı- lır və içəri əlində təqribən bir yaşında lüt oğlan uşağı tutan üzü qara niqablı və qara geyimli rahibə daxil olur.Katalikos qalanın döşəməsinin tam mərkəzini qöstərərək deyir: -O türk küçüyünü ora qoy! Rahibə əmri tam dəqiqliklə icra edərək məkanı tərk edir.Onun arxasınca açıq saxladığı qapıdan qırmızı geyimli,qırmızı niqablı bir kişi daxil olaraq əlindəki ağzı bağlı kisəni uşağın yanında yerə qoyur.Kisənin tərpənməsindən içində hansısa canlı olduğu anlaşılır. Katalikos: -Qurbanımızı qəbul et,ey böyük Astavas! Keşişlər də xorla eyni şeyi təkrar edir.Bundan sonra qırmızı geyimli şəxs- dən başqa hər kəs mərasimin keçirildiyi məkanı tərk edir.Qırmızı geyimli şəxs ki-sənin ağzını açıb gedir və qapını ardınca bağlayır. Kisədən böyük bir ilan çıxır. ***
ÇARMIXA ÇƏKİLMİŞ ADAM İbrahimxəlil xanın məşvərət otağı.Xan,Vidadi,Vaqif,Mirzə Əliməmməd və Kələntər Ağası bəyin iştirakı ilə məşvərət davam edir.Çıxış sırası Mirzə Əli-məmməd ağaya çatmışdır: -Bildiyiniz kimi,mən Pənahəli xanın dövründən bu günədək Qarabağ xa- nının xəfiyyəbaşısıyam və vəzifəmin icabına uyğun olaraq, məlumatım daha çox-dur.Təbii ki,indi söyləyəcəklərimi də sahibi olduğum məlumatlardan çıxış edərək deyəcəyəm.İstər ərəb,istər fars,istərsə də rumların qədim kitablarının,eləcə də öz qədim kitablarımızın yazdığına görə, Azərbaycan, tarixi bilinməyən ən qədim za-manlardan türklərlə məskun olan bir ölkədir.Yəni əzəli Türk Yurdudur.İslamdan sonra,daha dəqiq desək,Səlcuqlu sülaləsinin hakimiyyəti zamanı Azərbaycan bö-yük bir səltənətin mərkəzi halına gəldi.Səlcuqlular da bizim kimi oğuz olsalar da, bu tərəflərə Xəzərin o biri tayından gəlmişdilər.Buna baxmayaraq, Azərbaycanı sevdikləri üçün onu qurduqlarıı böyük bir səltənətin mərkəzi etdlər.Səlcuqluları Hülakülər əvəz etdilər.Onlar da kənardan gəlmişdilər və türk idilər, fəqət oğuz deyildilər, xaqaniyyə türkcəsində danışırdılar, rəsmi yazışmalarını da bu dildə aparırdılar. Yerli türklər onları “Moğul” adlandırırdı, özləri isə özlərinə “Tatar” deyirdilər. Azərbaycanı kiçik bir dövlətdən böyük bir səltənətə onlar çevirdilər. Azərbaycan Çobanilər,Qaraqoyunlular, Ağqoyunlular və Səfəvilər dövrlərində də çox sayda müstəmləkələrə sahib bir səltənət kimi yaşamını sürdürdü. Eyni şey Nadir şahın da dövründə davam etdi. Nadirin ölümündən sonra isə səltənətdən artıq əsər-əlamət qalmayıb.Səltə- nətin yerində saysız-hesabsız xanlıqlar yaranıb. Bu azmış kimi Azərbaycanın özü də kiçik xanlıqlara bölünüb. Bəzi xanlar şahlıq iddiasındadırlar. Məsələn, Nadirin qardaşı oğlu Şahrux xan Xorasanın şərqində hakimdir və özünü şah elan edib.Xo- rasanın qərbi, Mazandaran, Gilan, Tehran və Azərbaycanın kiçik bir hissəsi, yəni Zəncan,Qəzvin və Kərəc Ağa Məhəmməd xan Qacarın əlindədir və o da özünü şah elan edib,Azərbaycan qızılbaş səltənətini bərpa etmək iddiasındadır.Fars,Xuzistan, Lorestan və Bəlucistanın bir qismi Zənd xanlarının əlindədir və onlar da özlərini İran şahı,əllərində olan torpaqları da İran sayırlar. Belə bir vəziyyətdə səltənətin bərpasından danışmaq,məncə həqiqətlərə yox, arzulara əsaslanmaqdan başqa bir şey deyildir. Fəqət Azərbaycanın özünü hələ xilas etmək olar. İndi bunu etmə-sək,sabah artıq gec olacaq. *** Nəcəf xan Zəndin Qum şəhərindəki iqamətgahı. Nəcəf xan əyan-əşrəfinin əhatəsində taxtda oturmuşdur. Hər kəsin üzündə dərin kədər hissi sezilir.Nəcəf xan deyir: -Tayfamızın üstünə bədlik ardınca bədlik gəlir.Səbəb də həmişəki kimi birdir.Özümüz - özümüzü məhv edirik. Lütfəli xan Zənd Kərim xan Zəndlə yola getmədi.Rəhim xan Zənd Lütfəli xan Zəndə qarşı çıxdı.Cəfər xan Zənd Rəhim xan Zəndə düşmən kəsildi.Kərim xan Zənd də məni aradan götürmək istədi. Nəticədə Ağa Məhəmməd şah Qacar günü-gündən gücləndi.Kərim xanı məhv etdi.İndi nəin-ki Zəndilər tayfası,böyük zəhmətlər başına bərpa etdiyimiz İran dövləti təhlükə al-tındadır. Həqiqət budur ki, dövlət başsız qalmışdır. Nə Lütfəli xan,nə də Cəfər xan şah olmağa layiq deyillər.Amma,hər ikisi özünü şah elan etmişdir.Halbuki,güc biz-dədir və İranın şahı olmaq mənim haqqımdır.İranı türk Ağa Məhəmməd şah Qacar- dan müdafiə etməyə yalnız Qumun qəhrəman xalqı qadirdir. Sizləri burada topla-maqda məqsədim məni şah seçmənizi və mənə biət etmənizi təklif etməkdir.Bu ba-rədə fikrinizi bilmək istəyirəm.Siyamək bəy,səndən başlayaq. Siyamək bəy deyilən olduqca piyli və kök əyan çətinliklə ayağa qalxır: -Nəcəf xan, bütün fars,lor,kürd və bəxtiyari tayfalarının ümidləri sizədir. Mazandaran və Gilandakı soydaşlarımız da məhz sizin onları xacə türkün haki-miyyəti altında yaşamaq rəzalətindən qurtaracağınıza inanırlar. Bəli,nə Cəfər xan,nə də Lütfəli xan şah olmağa layiq deyil.Mən şah kimi sizi tanıyıram və sizə biət edirəm.Əminəm ki,burada olan hər kəs belə edəcəkdir. ***
Kamera bir-bir toplantıda iştirak edənlərin sifətlərində gəzir.Gözlər açıq və aydın bir şəkildə mövcud durumdan narazılıq ifadə etməkdədir.Mimikalar eyni zamanda qorxu və mütilik şəraitindən xəbər verir. ***
Siyamək bəy yaxınlaşıb Nəcəf xanın əlini öpür. ***
Yaşıl örtüyü olmayan çılpaq dağ aşırımı.Ağa Məhəmməd şah Qacarın or-dusu aşırım boyu üzü yoxuşa qalxır.Gün tam doruqdadır.Öncə ox - yay, qılınnc və qalxanla silahlanmış atlılar gözə dəyir.Ardınca bellərində zəmburəklər olan dəvələr görünür. Dəvələri piyada tüfəngçilər,onları isə arxalarına top qoşulmuş yük araba-ları əvəz edir. *** Ekranda mühafizə dəstəsinin əhatəsində ordunun hərəkətini müşhidə edən Ağa Məhəmməd şah Qacar və yeniyetmə Xanbaba canlanırlar.Hər ikisi at belində-dirlər.Xanbaba soruşur: -Əmi,hava bərk istidir.Əskərlər çətinliklə hərəkət edirlər.Yürüş üçün məhz bu vaxtı seçməkdə məqsəd nədir?Bir qədər səbr edib sərinlərin düşməsini nə-dən gözləmədik? Bunda nə isə bir hikmətmi var? Ağa Məhəmməd şah qardaşı oğlunu diqqətlə süzərək: -Bu cür şeylərə fikir verməyin məni cox sevindirir.Deməli,artıq böyümü-sən və səndən gözəl sərkərdə çıxa bilər.İndisə məni diqqətlə dinlə. Yürüş üçün məhz bu vaxtı seçməyimizin həqiqətən də böyük hikməti var. Təqribən 10-15 gündən sonra biçin başlamalıdır.Biz isə mənzil başına 3-4 günə ça- tacağıq.Deməli,şəhəri mühasirəyə aldığımızda taxıl hələ biçilməmiş olacaq. Biçil-məmiş olduğu üçün də həm şəhər əhalisi, həm də rəqib ordunun əsgərləri artıq tü-kənmək üzrə olan keçənilki ehtiyatların ümidinə qalacaqlar. Əkin sahələri də,un dəyirmanları da, bir qayda olaraq, şəhərdən kənarda olur.İndi özün fikirləş, biz şəhərin çöl tərəfində, rəqib ordu isə içindədir. Bu halda nə kimi üstünlüyümüz olacaq? Xanbaba,sanki,böyük bir kəşf edirmiş kimi sevinclə deyir: -Bizim bol ərzağımız olacaq.Rəqib tərəf isə gec- tez aclıqla üzləşəcək. Şah: -Ac adamın isə nəinki vuruşmaq həvəsi olmur,əksinə təslim olmağa daha çox meyl edir.Xüsusən də arvad-uşağının ac olduğunu görən mülki adamlar hər an üsyan etmək üçün fürsət axtarmağa başlayır.Bunlar bilməli olduğun hərbi biclik-lərdir. Çünki Tehrana qayıtdıqdan sonra səni özümün rəsmi varisim elan edəcə- yəm və məndən sonra türklərin şahı sən olacaqsan və Qacarlar səltənətinə hökm edəcəksən? Başqa sualın da varsa,soruş,utanma. *** Ekranda ucu - bucağı görnməyən bir axar çayı xatırladan ordu canlanır. Kadr arxasından Xanbabanın səsi eşidilir: -Əmi,dedin ki,3-4 günə mənzil başına çatacağıq.Məgər buradan Savəyə bu qədər yoldur? Ağa Məhəmməd şah Qacarın səsi: -Afərin sənə... *** Şahla qardaşı oğlu at belində yanaşı dayanmışlar.Ağa Məhəmməd şah sö- zünə davam edir: -...Bütün ağıllı hökmdarlar və şəhər,vilayət hakimləri böyük cəsus və xə-fiyyə ordusuna sahib olurlar və öz cəsuslarını rəqiblərinin saraylarına , ordularına yerləşdirməyə çalışırlar və bunun sayəsində düşmən tərəfin nə etmək istədiyi barə-də öncədən xəbər tutub tədbir alırlar.Cox güman ki,bizim saray və orduda da cə-suslar olmamış deyil.Odur ki.onları azdırmaq və yanlış məlumat ötürmələrini tə-min etmək lazımdır.Bunun üçünsə heç kəsə əsil məqsədini söyləməməlisən.Yalan məlumat yaymalısan.İndi bil,biz Savəyə getmirik və Savə yolundan da coxdan çıx-mışıq. Xanbaba: -Bəs,hara gedirik? Ağa Məhəmməd şah Qacar: -Bunu ən son ana qədər ən yaxınlarından belə gizləməlisən. Xanbaba: -Deməli,3-4 günlük yol barədə söylədiklərin də doğru olmaya bilər. Ağa Məhəmməd şah Qacar: -Təbii.Mən səninlə,sənin dərrakənlə fəxr edirəm. *** Nəcəf xan Zəndin iqamətgahı.Nəcəf xan taxtda oturub.Artıq başında tac və əlində hakimiyyətin rəmzi olan qızıl toppuz var.Əyan-əşrəfi də qarşısında ayaq üstdə durmuşlar. -Şahlıq taxtına əyləşməyim münasibətilə sabah böyük bir ziyafət olacaq və siz hamınız bu ziyafətə dəvətlisiniz.İndi isə sizə çox mühüm xəbər deyəcəyəm. Mənə gələn məlumata görə, düşmənimiz Ağa Məhəmməd şah Qacar Savə şəhəri-nin üzərinə hərəkət edir və təqribən sabah mənzil başına yetişməlidir.Savənin ən azı bir ay müqavimət göstərmək imkanı var və gücü yetdikcə müqavimət göstə-rəcəkdir.Biçinə təqribən 10 gün qalıb. 5 günə bütün taxıl biçilər.Bu edər 15 gün. 5 günə də buğda üyüdülər,bu da edər 20 gün.20 gün sonra həm şəhərin kifayət qə- dər taxıl ehtiyatı olar, həm də ordumuzun ərzaq ehtiyatı Həmin gün Savəyə yola çıxsaq 5-6 günə ora yetişərik. Orada biz savəlilərlə birləşib xacənin işini bitirərik. Elə sabahdan ordunun təliminə başlamaq lazımdır.İndi isə hər kəs azaddır. *** İbrahimxəlil xanın məşvərət otağı.Əvvəlki kimi müşavirədə xan,Vidadi, Vaqif,Mirzə Əliməmməd və Kələntər Ağası bəy iştirak edirlər.Bu dəfə söz Molla Vəli Vidadidədir: -Şübhəsiz ki,bütün söylənilən fikirlərdə həqiqət payı var.Amma səyləri birləşdirmək mümkün olsa,nəinki,Azərbaycanı birləşdirməyə,eləcə də Azərbaycan səltənətini bərpa etməyə nail olmaq mümkün olar. Bizə kiçik və zəif Azərbaycan yox,böyük və qüdrətli səltənət lazımdır.Azərbaycan ərazisindən Qərb-Şərq karvan yollarının sadəcə biri keçir.Səltənəti bəpa edə bilsək,Çin və Hindistandan Osmanlı-ya uzanan bütün karvan yollarına nəzarət etmiş olacağıq. Bu isə çox böyük gəlir deməkdir.İndi dəniz ticarəti karvan ticarətindən daha sərfəlidir və bir neçə dəfə artıq gəlir gətirir.Bizim mütləq böyük dənizlərə çıxışımız olmalıdır. Ən azı Qara dənizə və Hind ümmanına... Qapalı hövzə olan Xəzər dənizi ilə uzağa getmək olmaz.Bir də ölkə nə qədər çox müstəmləkəyə sahib olsa,o qədər çox vergi verəni olacaq. Mənim deyəcəklərim bu qədər. İbrahimxəlil xan: -Bəs, səltənəti bərpa etmək üçün gücü haradan alacağıq?Bizim belə bir gücümüz yoxdur.Bəlkə,hörmətli şair səltənətin bərpasından söz açarkən xacəni nə- Yüklə 2,1 Mb. Dostları ilə paylaş:
|