Beynəlöalq əlaqələrin ən etibarlı

Məsafə

Dинляйянин кимлийиnдян вя щансы юлкядян олма-сындан асылы олмайараг, цнсиййят заманы (айагцстц сющбят яснасында вя с.) ашаьыдакы аралыг мясафялярин эюзлянилмяси олдугъа ящямиййятлидир. Щяр бир кяс пе-шясиндян вя фяалиййят формасындан асылы олмайараг вярдишляри сырасында,хцсусиля цнсиййят (динлямя вя даныşмаг) вярдишляриня етинасыз йанашмамалыдыр. Бу дипломатлар цчцн даща ваъибдир. Чцнки проксемик цнсиййят васитяси кими мясафя анлайышы мцхтялиф юлкялярдя фярглидир.

Ъинс фярги эюзлянилмякля тяряфдашын бойунун уъалыьы да диггятдян йайынмамалыдыр. Мисал цчцн, АБШ-да киши-киши иля данышаркян араларындакы мясафя тягри-бян 18-20 дцйцм олмалыдыр.¹ Киши гадынла даны-шаркян ися бу мясафя 24 дцйцм нязярдя тутулур. Латын Америкасы юлкяляриндя вя Франсада ися бу мясафя даща аз, 13 дцйцм щяддиндядир. Бунун нятиъясидир ки, франсыз америкалы гадынла данышаркян йахын дурмаьа ъящд едир, гадын ися бу ядябсизликдян ъан гуртармаг цчцн эери чякилмяк мяъбуриййятиндя олур. Нятиъядя франсыз юзцнц тящгир олунмуш саныр.

Орта вя Шимали авропалылар цнсиййятдя тягрибян бир метря гядяр олан мясафяни мягбул сайырлар. Ъя-нублулар, хцсусиля италйанлар, йахын мясафядя цнсиййят баь-ламаьа цстцнлцк верирляр. Цнсиййятиня эюря биз азярбайъанлылара йахынлыглары олдуьуну Италийада олан щяр кяс дярщал мцшаhidə едя биляр.

Бакыда гонаг олан италйан достларымызын юзц дя гаршылыглы шякилдя юзлярини доьма евляриндяки кими щисс етдиклярини етираф едирдиляр. Щятта дил мцхтялифлийи дя италйанларла цнсиййятимизя щеч бир манечилик эюстяр-мирди. Тясяввцр един ки, инэилисля сющбятя гатылан италйан йахын мясафяйя цстцнлцк вердийиндян инэилис гарыш-гарыш эери чякилмяли олаъаг вя юзцня мцнасиб аралыьын сечилмясиня ъящд едяъяк. Цмумiййятля, бир чох Авропа юлкяляриндя ара мясафя 23-25 см. олдугда мягбул сайылыр. Бу ян йахын адамларын цнсиййяти заманы мцшащидя олунан интим зонадыр. Сон араш-дырмалара эюря щяр бир инсан цчцн сосиал статусундан асылы олмайараг дюрд зона айырмаг олар:

1.Интим зона-15-45 см.(Валидейн -ювлад, яр- арвад,

йахын дост вя гощумлар арасында цнсиййят зона-сы);

2. Шяхси зона – 46 см.- 1,2 м. (Рясми гябуллар, шам

йемякляри, коктейлляр заманы юнямли цнсиййят

зонасы);

3. Сосиал зона 1,2 - 3,6 м. (Бу мясафя кянар адам-

ларла: почталйон, soйудуъу устасы, йени ишчи вя с.

цнсиййятдя тятбиг олунур);

4. Иътимаи зона – Кцтля арасында, аудиторийада

цнсиййят мясафяси.¹

Qeyd olunanlar ,təbii ki, uzun illərin müşahi-dələrindən formalaşan nisbi qənaət kimi qəbul olun-malıdır. Fikir bölüşən insanların məqam daxilində hansı davranışı nümayiş etdirəcəklərini əslində proq-nozlaşdırmaq çətindir. Hətta protokol qaydalarında İngiltərə kraliçasına yaxənlaşmaq ,toxunmaq qada-ğan olunmasına baxmayaraq ABŞ prezidentinin xanı-mı Mişel Obama Bukinhem sarayənda (3 aprel 2009 –cu il) hisslərini cilovlaya bilməyərək kraliçanı bərk-bərk qucaqlamaqla tarixə düşmüşdür. İlk belə ana-loji jestə 1992-ci ildə Avstraliyanın Baş naziri Pol Kitinq (“Avstraliya kərtənkələsi” ləqəbi ilə tanınırdı) imza atmışdı.Kraliça II Yelizaveta heç bir halda inciməmişdi.

Görüşmək(əl sıxmaq)

Görüslər və danışıqlar, beynəlxalq əhəmiyyətli bütün tədbirlər rəsmi qonaqların (dövlət və hökumət başçıları,xarici işlər nazirləri, nümayəndə heyətlərinin başcıları və s.))qarşılanması və bu zaman əl verib görüsməklə başlayır.İlk baxısdan normal bir hadisə kimi baxılsa da, bu jest bir qədər sirli mə- qamları yaşadır. Bildirməliyik ki, əl verib görüşməklə bağlı çox müxtəlif mülahizılır mövcuddur.

Qədim düvrlərdən insanlar əl uzatmaqla güya ki, silahsız olduqlarını nümayiş etdirib və xoş niyyətlə danışmağa üstünlük veriblər. Ancaq bunların həqiqi və məntiqi olanı yox dərəcəsindədir.

Son tədqiqatlarda əl sıxmaq jestinin daha çox kulturoloji və etik cəhətlərinə diqqət yetirilir. Xüsu-silə sərq-qərb menalitetlərində bu hadisəyə fərqli baxışlar mövcuddur. Ümumiyyətlə, qadanlarla əl ve-rib görüşmək olduqca problemli məsələdir.

Tədqiqatçilar bütün bunları bir tərəfə qoyaraq əl uzadıb görüşən tərəflərin əllərinin vəziyyətinə rəğ-mən status vəziyyətlərini və daxili hisslərini qismən müəyyənləçdirməyə çalışırlar. Biz bu istiqamətdəki tapıntılara yeni heç nə əlavə edə bilmədiyimizdəm təqdim olunan nəticələrlə razılaşmaq zorundayıq.

Beləliklə, əgər tərəflərdən biri əlini duz halda üstdən uzadaraq görüsmək istəyindədirsə, göman olunur ki, o öz yüksək statusunu nümayiş etdirir.

Adətən, birinci formada gö-rüsməyə üstünlük verən insan-lar daxilən aqressiv təbiətli olurlar.Əslində, bu jestlə insan öz yekəxanalığını biruzə verir və sosial münasibətlərdə xoş dəyərləndirilməyən haldır.Dip-lomatik dairələrdə bərabərtə-rəflilik əl verib görüşən andan ğz təsdiqini tapır.

Bəzi məqamlarda isə yaş, cins fərqləri nəzərə alınmaqla müəyyən istisnalara qatılmaq olar. Bunun özünə də bir diplomatik gediş kimi baxila bilər. Bütün hallarda qarşı tərəfin əlini bərk sıxmaq və davamlı yelləımək doğru deyildir. Son dövrlərdə hətta dövlət başçıları da görüşərkən çox vaxt xeyli sərbəstlik nümayiş etdirməklə ənənəvi kanonlardan uzaqlaşırlar.

Bir çox hallarda əl verib görüşməyin davamı olaraq qucaqlaşaraq öpüçmək də bir dəb olaraq həyata vəsiqə alir. Ancaq bu tipli hərəkətlərə cox yaxın və doğma insanlar üstünlük verirlər. Misal üçün, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla Azərbaycan Res-publikası Prezidenti İlham Əliyevin görüş anları “Bir millət, iki dövlət” ruhunu tam şəkildə təsdiqləyir. Səmiyyətin digər bir elementi də rəsmilərin ikiəlli görüşməsidir.

İnsanın danışıqlar prosesində daha hansı komp-lekslərdən yararlana biləcəyini proqnozlaşdimaq çətin-dir. Beləliklə, “...Ünsiyyətdə ən ən vacib məqam dillə deyilməyəni eşitməkdir”(Piter Druker).

ƏDƏBİYYAT

Azərbaycan dilində

1..А.Абдуллайев. Нитг мядяниййяти вя натиглик мящаряти щаггында. Б.1965.,146 s.

2.А.Аббасбяйли,В.Ъяфяров. Дипломатик протокол. Б.2002., 165 s.

3.В.Ъяфяров.В. Diplomatik etiket sə nitq mədəniyyəti .Б. 2009., 178 s.

Rus dilində

1.Андреев В. И. Конфликтология: искусство спора, ведения переговоров и разрешения конфликтов. Казань, 1992., 126 c.

2.Белланже Л. Переговоры. 5-е изд. (Пер. с франц., под ред И.В.Андреевой). СПб. 2002.,140 c.

3. Большедворова Л.С.Современные международ-

ные переговоры:особенности, стратегия, тактика . (Уч.-метод. пособие) Минск 2012.,44 c.

4.Вуд Дж., Серре Ж. Дипломатический церемониал и протокол /Пер. с англ. Ю. П. Клюкина, В. В. Пастоева, Г.И.Фомина.-Изд.2.- М.:Междуна-родные отношения, 2003.,416 c.

5.КамбонЖ.Дипломат.-М-Л.Госполитиздат,1946.110 c

6.Каррас Ч. Л. Искусство ведения переговоров. - М.: ЭКСМО, 1997. ,104 c.

7.Ковалев Ан. Азбука дипломатии. М.: Междуна-родные отношения, 1988., 248 с..

8.Корнелиус Х., Фэйер Ш. Выиграть может каждый. Как разрешать конфликты. М.: Стрингер, 1992.215 c.

9.Лебедева М.М. Вам предстоят переговоры. - М.: Экономика, 1993., 156 c.

10.Лукашук И.И. Искусство деловых переговоров: Учебно-практическое пособие. М., 2002., 208 c.

11.Мастенбрук В. Переговоры. - Калуга: Калужский институт социологии, 1993., 176 c.

12.Мокшанцев Р. И. Психология переговоров.- М.-Новосибирск, 2002.,352 c.

13.Никольсон Г. Дипломатия. - М.: ОГИЗ, 1941.156 c.

14.Ниренберг Дж. Маэстро переговоров. - Минск: Парадокс, 1996. - 132 c.

15.Пушмин Э. А. Посредничество в международном праве. М.: Международные отношения, 1989.217 c.

16.Ф. де Кальер. О способах ведения переговоров с государями.- М.,2000.,210 c.

17.Фишер Р., Юри У. Путь к согласию, или Переговоры без поражения / Пер. с англ. - М.: Наука, 1990. 158 c.

18..Шеретов С.Г.Ведение международныхперегово-

ров/www.samorazvitie.r. ,164 c.

Beynəlxalq danışıqların aparılması prinsipləri və şərtləri

QƏTNAMƏ

BMT Baş Assambleyası, 53/101; 8 dekabr 1998-ci il
Baş Assambleya BMT Nizamnaməsinə istinad edərək,

-BMT Nizamnaməsinə uyğun olaraq dövlətlər arasında dostluq və əməkdaşliq barədə beyəlxalq hü-quq Bəyannaməsinin prinsiplərini və beynəlxalq mü-bahisələrin dinc yolla həlli haqqında Manila Bəyan-naməsinin təsqiqləyərək,

-BMT-nin beyəlxalq hüquq Onilliyinin məqsəd-lərini rəhbər tutaraq, beyəlxalq danışıqların dövlət-lərarası mübahisələrin nizamlanmasında, beyəlxalq davranış normalarının işlənməsində daha səmərəli və çevik vasitə olduğunu nəzərə alaraq,

-dövlətlərarası mübahisələrin nizamlanmasın-da BMT Nizamnaməsi və beynəlxalq hüquq prinsipləri ilə təcbit olunan çoxsaylı vasitələrin mövcudluğunu dərk edərək və hər bir dövlətin bu vasitələrin seçil-məsində müstəqilliyini nəzərə alaraq,

-dövlətlərin öz aralarında apardığı danışıqlar-da beynəlxalq hüququn müvafiq norma və prinsip-lərini rəhbər tutduqlarını rəhbər tutaraq,

-konstruktiv və səmərəli danışıqların BMT Ni-zamnaməsinin məqsədlərinin yerinə yetirilməsində, beynəlxalq münasibətlərin inkişafında, dövlətlərara-sı mübahisələrin nizamlanmasında, beyəlxalq dav-ranış normalarının işlənməsində vacib rolunu nəzərə alaraq,

- beynəlxalq danışıqların aparılmasının prin-siplərinin və şərtlərinin müəyyən olunmasının tərəf-lər arasında qeyri-müəyyənliyə son qoyacağına, danı-şıqlarda etimad mühitinin formalaşacağ ınainanaraq,

-aşağıdakı ımüddəaların danışıqlar aparmaq üçün tükənməz mənbə olduğunu vurğuluyaraq,

1. beynəlxalq hüququn beynəlxalq danışıqara tətbiq olunan şərtlərini təsdiqləyir:

a) siyasi, iqtiasdi və sosial fərqləri nəzərə almadan dövlətlərin suveren bərabərhüquqludur. .

b) dövlətlər BMT Nizamnaməsinin tələblərinə uyğun olaraq dövlətin öz səlahiyyətlərinə aid olan daxili işlərinə qarışmamalıdır.

c) dövlətlər öz beynəlxalq hüquq öhdəliklərini vic-danla yerinə yetirməlidir.

ç) dövlətlər öz beynəlxalq əlaqələrində güclə hədələ-mək, yaxud ərazi toxunulmazlığına, siyas imüstəqil-liyinə qarşı güc tətbiq etməkdən, eləcə də BMT-nin ali məqsədlərinə xələl gətirən hər hansı formada davranışdan çəkinməlidir

d) dövlətlər arasınada güclə hədələmək, eləcə də BMT prinsiplərinə zidd olaraq güc tətbiq etməklə imzalanan istənilən saziş heç bir əhəmiyyət daşımır

e) siyasi sistemlərin müxtəlifliyini, iqtiasdi və sosial inkişaf səviyyəsi nəzərə alınmadan dövlətlər beynəl-xalq sülhü və təhlükəsizliyi qorumaq, iqtisadi inki-şafa təkan vermək, xalqların rifahını təmin etmək naminə beynəlxalq münasibətlərin müxtəlif istiqa-mətlərində əməkdaşlığa qatılmalıdır.

ə) dövlətlər öz aralarındakı mübahisələri qeyri-hərbi vasitələrlə həll etməklə beynəlxalq sülhü, təhlükəsiz-liyi və ədaləti təhlükə altina qoymamalıdır.

2. Danışıqların beynəlxalq hüquqa uyğun, aşağı-da göstərilən şərtlərə cavab verəcəyinə əminlik və da-nışıqların məqsədləri ilə uyğun olduqda aparılma-sı zəruri sayılır.

a) danışıqlar vicdanli aparılmalıdır,

b) dövlətlər beynəlxalq danışıqlar prosesinə qatılma-ğın əhəmiyyətini nəzərdən qaçırmamali, müzakirə olu-nacaq problemlərin həyati zəruriliyini inkar etməmə-lidir,

b) danışıqların predmeti beynəlxalq hüquq norma və prinsiplərinə, eləcə də BMT Nizamnaməsinə tam uy-ğun olmalıdır, dövlətlər danışıqların qarşılıqlı razılaş-dırılmış çərçivələrini gözləməlidir,

c) dövlətlər danəşıqların qarşılıqlı razılaşdırılmış çərçivələrini gözləməlidir,

ç) dövlətlər danışıqlarda konstruktiv atmosferin qorun-masına çalışmalı, danışıqların aparılmasına mane olan və dayandırılmasına gətirib çıxara biləcək hər hansı addımı atmaqdan çəkinməlidir.

d)dövlətlər danışıqların aparılmasına və tamamlanma-sına kömək etməli, bu prosesdə diqqəti əsas məqsəd-dən yayındirmamalıdır;

e) dövlətlər danışıqlar prosesi dalana dirəndikdə qarşı-lıqlı razılığın və ədalətli qərarın qəbul olunması üçün danışıqların davam etməsi üçün əlındən gələn hər şeyi etməlidir;

Kitabda istifadə olunan əsas terminlər

1. 
   aqressiv davranış
   
2. 
   adresant
   
3. 
   adresat
   
4. 
   aşağı səviyyəli danışıqlar
   
5. 
   asimmetrik danışıqlar
   
6. 
   ana dili
   
7. 
   apelyativ funksiya
   
8. 
   ad referendum
   
9. 
   ad internum
   
10. 
    axtarış mərhələsi
    
11. 
    beynəlxalq münasibətlər
    
12. 
    beynəlxalq danışıqlar
    
13. 
    beynəlxalq müşahidəçilər
    
14. 
    beynəlxalq arbitraj
    
15. 
    beynəlxalq münaqiçə
    
16. 
    beynəlxalq vasitəçilər
    
17. 
    beynəlxalq mübahisə
    
18. 
    beynəlxalq hüquq
    
19. 
    beynəlxalq norma
    
20. 
    beynəlxalq təşkilat
    
21. 
    beynəlxalq səlahiyyətli şəxs
    
22. 
    beynəlxalq davranış
    
23. 
    beynəlxalq öhdəlik
    
24. 
    beynəlxalq müqavilə
    
25. 
    beynəlxalq konfrans
    
26. 
    beynəlxalq arena
    
27. 
    beynəlxalq əməkdaşlıq
    
28. 
    beynəlxalq sülh
    
29. 
    beynəlxalq sular
    
30. 
    beynəlxalq boğazlar
    
31. 
    beynəlxalq konvensiyalar
    
32. 
    beynəlxalq nəzakət
    
33. 
    beynəlxalq birlik
    
34. 
    beynəlxalq tərəfdaşliq
    
35. 
    beynəlxalq humanitar yardım
    
36. 
    beynəlxalq nəzarət
    
37. 
    beynəlxalq etiket
    
38. 
    beynəlxalq məqam
    
39. 
    beynəlxalq mübadilə
    
40. 
    danışıqların subyektləri
    
41. 
    daxili gərginlik
    
42. 
    dövlət dili
    
43. 
    depozitariya
    
44. 
    denonsasiya
    
45. 
    danışıqların dinamikasl
    
46. 
    danışıqların dialektikasl
    
47. 
    danışıqların atmosferi
    
48. 
    danışıqların iştirakçıları
    
49. 
    dinc vasitələr
    
50. 
    diaqnostika dövrü
    
51. 
    donmuş münaqişə
    
52. 
    daimi vasitəçi
    
53. 
    daxili siyasət
    
54. 
    diplomatik danışıqlar
    
55. 
    dövlətin inici
    
56. 
    dövlətlərarası dialoq
    
57. 
    delimitasiya
    
58. 
    delimitatativ funksiya
    
59. 
    hazırlıq mərhələsi
    
60. 
    ictimai məsafə
    
61. 
    ictimai davranış
    
62. 
    işgüzar baxışlar
    
63. 
    işgüzar danışıqlar
    
64. 
    intim məsafə
    
65. 
    inteqrativ danışıqlar
    
66. 
    informasiya mübadiləsi
    
67. 
    informasiya müharibəsi
    
68. 
    informasiya ehtiyacı
    
69. 
    intonasiya
    
70. 
    introvert tip
    
71. 
    kommunikativ akt
    
72. 
    kommunikativ ctrategiya
    
73. 
    kommunikator
    
74. 
    kompromis
    
75. 
    könüllülük (özxoşuna) prinsipi
    
76. 
    kinesika
    
77. 
    qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq
    
78. 
    Linkoln taktikası
    
79. 
    psixoloji durum
    
80. 
    pasimologiya
    
81. 
    potensial tərəfdaş
    
82. 
    polemik danışıqlar
    
83. 
    preambula
    
84. 
    pozitiv yanaşma
    
85. 
    şəxsi məsafə
    
86. 
    soyuq müharibə
    
87. 
    strategiya
    
88. 
    sosial baxlşlar
    
89. 
    sifr nəticəli danıçıqlar
    
90. 
    status
    
91. 
    status kvo
    
92. 
    sosial məsafə
    
93. 
    simvolik jestlər
    
94. 
    taktika
    
95. 
    takesika
    
96. 
    Taleyran taktikası
    
97. 
    ünsiyyət tərəfləri
    
98. 
    vasitəçi
    
99. 
    verbal ünsiyyət
    
100. 
     verbal ünsiyyət vasitələri
     
101. 
     vizual əlaqə
     
102. 
     vizit vərəqi
     
103. 
     yazılı nitq
     
104. 
     yardımçı vasitələr
     
105. 
     yekun mərhələ
     
106. 
     yalan məlumat
     
107. 
     yekun mərhələ
     
108. 
     yaradıcılıq texnologiyası
     
109. 
     yeni beynəlxalq qayda
     
110. 
     yekun aktı (sənəd)
     

Basic terms used in the book
1.Aggressive behavior

2.Adresant

3.Adressee

4. Low-level talks

5.Asymmetric negotiations

6.Mother tongue

7.Apelyativ functions

8.The name of the referendum

9.Ad internum

10.Search phase

11.International relations

12. International negotiations

13.The international observers

14.International arbitration

15.International conflict

16.International mediators

17.International disputes

18.The international law

19.International norms

20.The international organizations

21.International officials

22. International behavior

23.International obligations

24.International agreements

25. The international conference

26.International arena

27.International cooperation

28.International peace

29.The international waters

30.International straits

31.International conventions

32.International courtesy

33.International union

34.International partnership

35.International humanitarian aid

36.International control

37.International etiquette

38. International aspects

39.International exchange

40.Subjects of negotiations

41.Internal tensions

42.State language

43.Depozitariya

44.Denunciation

45.The dynamics negotiations

46.Dialectics negotiations

47.The atmosphere of the negotiations

48.Participants in the talks

49. Peaceful means

50.Diagnostic period

51. Frozen conflict

52.Permanent mediator

53. Domestic policy

54.Diplomatic negotiations

55.The inici state

56.Interstate dialogue

57.The delimitation

58.Delimitatativ functions

59.Stage of preparation

60.Public distance

61.Social behavior

62.Business views

63.Business negotiations

64.Intimate distance

65.Integrative negotiation

66.Exchange of information

67.The information war

68.Information needs

69.Intonation

70.Introvert type

71.Communicative acts

72.Communicative ctrategiya

73.Communicator

74.The compromise

75.The principle of voluntary

76. Kinesika

77.Mutually beneficial cooperation

78.Lincoln tactics

79.The psychological state

80.Pasimologiya

81.Potential partners

82.Polemical negotiations

83.The preamble

84.Positive approach

85.Personal distance

86.The cold war

87.The strategy

88.Social baxlşlar

89.A danıçıqlar sifr results

90.The status

91.The status quo

92.Social distance

93.Symbolic gestures

94.The tactics

95.Takesika

96.Taleyran tactics

97.Communicating parties

98.Mediators

99.Verbal communication

100.Verbal communication tools

101.Visual communication

102.Visting card

103.Written speech

104.Auxiliary facilities

105.The final phase

106.False report

107.The final phase

108.Creative technology

109.New international rules

110.Final act (the document)