Bibliyografya

EYKE⁶¹⁹

EYLE⁶²⁰

EYMAN⁶²¹

EYMEN B. HUREYM

Eymen b. Hureym b. Fâtik el-Esedî (0.80/699 [?]) Şair sahâbî.

Aslen Dımaşklı olup sonradan Kûfe'ye yerleşen babası Hureym b. Fâtik ile am­cası Sebre sahâbî idiler. Babasının ve am­casının Bedir Gazvesi'ne katıldığına, ay­rıca amcasının Hudeybiye Antlaşması'n-da bulunduğuna dair rivayetler vardır. Abdüllatîf b. Ahmed el-Bikâî her iki kar­deşi Ehl-i Bedir arasında saymaktadır⁶²². Bazı kaynaklarda ise Bedir Gazvesi sırasında henüz ergin olmayan Eymen ite babasının ve amca­sının Mekke'nin fethinde İslâmiyet'i ka­bul ettikleri ileri sürülmektedir. Asha­bın hayatına dair eserlerde Eymen'in sahâbî kabui edildiği görülmektedir. Ey­men'in yalancı şahitlik konusunda doğ­rudan Hz. Peygamber'den bir hadis riva­yet ettiği söylenmekle beraber Tirmizî'nin de belirttiği gibi onun Resül-i Ekrem'den hadis işittiği bilinmemektedir.⁶²³

Siyasî konularda bilgi ve tecrübe sa­hibi olan Eymen hayatı boyunca müslü-manlar arasındaki ihtilâflardan uzak dur­maya çalışmıştır. Abdülmelik b. Mer-vân'ın ona bir miktar para verdiği, ba­basının ve amcasının sahâbî olduklarını hatırlatarak kendisinin de Abdullah b. Zübeyr'e karşı savaşmasının uygun ola­cağını söylediği, fakat Eymen'in, "Ben namaz kılan bir kimseyle savaşmam" di­ye başlayan şiiriyle bu teklifi reddettiği belirtilmektedir.⁶²⁴

Devrinin tanınmış şairleri arasında yer alan Eymen'i, kasidelerinde övdüğü kim­selerin meziyetlerini zikrederken müba­lağalı ifadelerden sakındığı için başarılı saymayanlar vardır.⁶²⁵ Buna karşılık Abdülmelik b. Mervân onu, övdüğü kimselerin özellikle ruhî ve ahlâkî vasıflarını dikkate aldığı için tak­dir etmiştir.

Emevî valilerinden Abdülazîz b. Mer­vân ve Bişr b. Mervân hakkında da şiir­ler söyleyen Eymen, Kûfeli şairlerin ço­ğunun yaptığı gibi gazel tarzında kasi­deler de söylemiştir. Eymen lirik bir şair olup dili fasih, kelime örgüsü sağlam, ifadesi açıktır. Bununla birlikte mânası güç anlaşılan şiirleri de vardır. Medih, hiciv, gazel ve hikmet tarzında şiirler ya­zan Eymen'in Halife Osman'ın ardından yazdığı mersiye bu türün güzel bir örneğini teşkil eder. Abdülazîz b. Mervân ile Bişr b. Mervân'ın, şiirlerini çok beğen­dikleri Eymen b. Hureym'e "halîlü'1-hu-lefâ" lakabı verilmiştir.

Eymen b. Hureym'in şiirlerinden bazı parçalar çeşitli eserlerde bugüne ulaş­mıştır.

Bibliyografya:

Tirmizî, "Şehâdât", 3, "Büyü'", 3, "Hudûd", 16; Buhârî, et-Târîhu'l-kebîr, II, 25; İli, 224; IV, 187; İbn Sa'd. et-Tabakât, VI, 38-39; İbn Ku-teybe, eş-Şi'r oe'ş-şu'arâ', I, 526-528; a.mlf., et-Ma'âriflUkkâşe, s. 340, 582; İbn Ebû Ha­tim. el-Cerh ue't-ta'dîi, II, 318; III, 400; Ebü'l-Ferec el-İsfahânî, el-Eğânt, 1, 30, 328-331; Mer-zübânr, el-Müoeşşah, Kahire 1965, s. 222-223; İbn Hazm, Esmâ'ü'ş-şahâbeti'r-ruuât⁶²⁶, Beyrut 1412/1992, s. 161; İbn Abdülber. el-İstfâb, I, 89-90; İbnü'1-Esîr, üsdü'l-ğâbe, I, 188-189; II. 130-131; İbn Ha-cer, el-İşSbe, I, 92, 424; II, 14; a.mlf.. Tehzîbut-Tehzîb,], 392-393; III, 139; Hazrecî. Hulâşatü Tez'hîb, s. 42; Abdüllatîf b. Ahmed el-Bikâî, Eh­iü Bedr⁶²⁷, Beyrut 1409/ 1989, s. 69, 91; Ömer Ferruh. Târîhul-edeb, 1, 473-478; Zİriklî, el-Aclâm (Fethullah), il, 35; VVensinck, e!-Muccem, VIII, 25, 72.

EYMİR

Oğuz boylarından biri.

Kâşgarlı Mahmud Oğuz boylan üste­sinde Eymir (Eymür) boyunu XI. sırada zikreder ve damgasının şeklini de verir. Fahreddin Mübarek Şahın 1206 yılında yazdığı tarihinde yer alan Türk topluluk­ları listesindeki "^ " muhtemelen bu boyun yanlış yazılmış bir şekli olmalıdır. Reşîdüddin Fazlullah (XIV. yüzyılın başla­rı) Eymir'in "çok iyi ve zengin" mânası­na geldiğini, ülüşünün (koyunun etinden yediği kısım) ucayla ve onkununun da Uç kuşu olduğunu belirtmiş ve damgasının şeklini vermiştir. Reşîdüddin'in eserini kaynak olarak kullanan Yazıcıoğlu Ali Efendi ise (XV. yüzyılın birinci yarısı) Ey-mir'i "hadsüz eyü ve bay" şeklinde ter­cüme etmiştir. Uç'un nasıl bir kuş oldu­ğu hakkında bilgi bulunmamakla bera­ber Timur'un Uç Kara Bahadur adında bir kumandanı olduğu bilinmektedir.

Destanî eserlerde Eymir boyuna men­sup herhangi bir beyin adı anılmamak-ta, fakat Câmi'u't-teuârih'te "Türkler'in Tarihi" bölümünde Oğuz yavkularını (yab-gu/melik) çıkaran beş boydan birinin Eymir boyu olduğu ifade edilmektedir. Diğer taraftan XVI. yüzyılda Anadolu'da bu boyun ismini taşıyan yetmiş bir yer adına rastlanmıştır. Bu sayı ile Eymirler Oğuz boylan arasında dördüncü sırada yer atmışlardır. Bu da Eymirlerin Ana­dolu'nun bir Türk yurdu haline gelme­sinde birinci derecede rol oynayan bü­yük boylardan biri olduğunu göstermek­tedir. Öte yandan Rumeli'ye nakledilen oymaklar arasında Eymir boyuna men­sup olanların da bulunduğu görülür. Ni­tekim XVI. yüzyılda Çirmen sancağının Hasköy kazasında elli hanelik Eymir-i Büzürk ve kırk dört hanelik Eymir-i Kü­çük adlarında iki köye rastlanmaktadır. Eymir tahrir defterlerinde şahıs ve oy­mak adı olarak da geçmektedir.

XVI. yüzyılda Eymirler'in en büyük kol­larından biri Halep Türkmenleri arasın­da yaşamakta ve dört obaya ayrılmak­taydı. 978 (1570-71) yılında bu dört oba­nın 453 vergi nüfusu vardı. XVII. yüzyıl­da da Eymirler'in eski hayat tarzlarını sürdürdükleri görülmektedir. 1690'da Avusturya ile yapılan savaş dolayısıyla diğer Türkmen oymaklarından olduğu gibi Eymirler'den de 100 atlı istenmiş­tir. Eymirler bu tarihte Bunsuzlu Eymi-ri, Dündarlı Eymiri, Tosun Eymiri, Kara­gözlü Eymiri, Çarık Eymiri, Affân Eymi­ri, Sancaklı Eymiri, Yûsuf Eymiri. Hacı Bayram Eymiri, Afşarlı Eymiri olmak üzere on obaya ayrılmışlardı. Eymirler bu tarihlerde ve daha sonra diğer birçok Türkmen oymağı ile birlikte Suriye'deki Humus yöresinde yerleştirilmeye çalışıl­mıştır. Fakat seyyah Nİebuhr'un listesi. Eymirler'den 500 çadırlık bir topluluğun XVIII. yüzyılın ikinci yarısında eski haya­tını sürdürdüğünü göstermektedir. Bu Eymirler'in Sivas'ın güneyindeki Yeni İl'de bir kolu olup bu kol da birçok obaya ay-rılmıştu Nitekim bunlardan Kaçar Eymi­ri'ne bağlı olan bir topluluk Nevşehir'in kuruluşunda 1718'den sonra Kuşkayası ve Sakaldutan köylerine iskân edilmiştir. 1755'te elli hanelik bir Eymir obası da Karaman eyaletinde İsmi! ile Karapınar arasında bulunan Belenliburun Derben-di'ne yerleştirilmiştir. Diyarbekir bölge-

1 trc. Heribert Busse

2 Bk. Müsavat

3 Bk. Devşirme

4 Bk. Ceza; Had

5 el-Mâide 5/33

6 Bk. Buhârî, "Hudûd", 15-18; Müslim, "Kasâme", 9-14; Ebû Dâvûd,"Hudûd", 3

7 Klasik literatürdeki adıyla hırâbe veya kafu't-tarîk

8 Seda Y, VII, 92

9 Tebyîn, III, 240

10 el-Mâide 5/33

11 el-Mâide 5/34

12 Braudel, II, 61-70

13 Lutfî, IV, 56

14 Lutfî, 11, 169

15 Zabıt Ceridesi, Devre 2, II, 797

16 Haz. Cengiz Orhonlu

17 trc. H. D. Andreasyan

18 nşr. Yaşar Yücel

19 Üçüncü Askerî Tarih Semineri

20 trc. M. Ali Kılıçbay

21 Cev­det, XII, 255-256

22 Barkan, s. 259

23 a.g.e., s. 279

24 a.g.e., s. 280-281

25 a.g.e., s. 393

26 a.g.e., s. 261-264

27 Avni Ömer Efendi, s. 391

28 Barkan, s. 264

29 Avni Ömer Efendi, s. 392

30 Akgündüz, I, 494-495

31 İnalcık, s. 154-155

32 nşr. Halil İnal­cık

33 nşr. Yaşar Yücel

34 nşr. İsmail Hak­kı Uzunçarşıh, TTK Belleten, XV/59 içinde

35 Lutfî, I, 125 vd

36 Cevdet, XII, 146

37 Lâyiha için bk. BA: Mühimme-i Asâkir, nr. 26, s. 275-279; Uzunçarşıh, I, 652-660

38 Esad Efendi, s. 40-41

39 BA, HH, nr. 17319

40 BA, HH, nr. 17320

41 BA, Cevdet-Askerî, nr. 25109

42 ed. Halil İnalcık

43 17 Kasım 844

44 nşr. Kasım es-Sâmerrâî

45 Dârü'l-Kütübi'l-ilmiyye

46 Bk. Kıyamet Alametleri

47 Bk. El-Meükü'1-Eşref

48 9 Temmuz 1943

49 Delhi 1334, 1349; Tha-na Bhawan 1353

50 Delhi 1365

51 Delhi 1972

52 Mültan 1960

53 Bu kitap Eşrefu's-sevânih'ın IV. cil­didir. Burada müellifin 1354 (1936) yılına kadar yazdığı eserlerin bir listesi vardır.

54 ed M. Goboriean v.dğr

55 24 Temmuz 1908

56 27 Ağustos 1908

57 24 Şubat 1327/9 Mart 1912

58 6 Mart 1341/1925, sy. 641

59 Ekim 1940

60 I-ll, İstanbul 1938-1939

61 İstanbul 1940

62 İstanbul 1941

63 İs­tanbul 1943

64 4 kitap, İstanbul 1944-1949

65 İstanbul 1946

66 İstanbul 1950

67 İstanbul 1958

68 Tenkit-tahlil, İstanbul 1963

69 İstanbul 1965

70 İstanbul 1967

71 Ankara 1339; yeni harf­lerle İstanbul 1994

72 Haz. Sadık Albayrak

73 Bk. Abdurrahman Eşref Efendi

74 22 Mart 1160

75 Tahran 1328 hş./1949

76 Yazmalar için bk. Storey, V/2, s. 335

77 trc. Muhammed-i Kazvînî, nşr. Ali Asgar Hik­met

78 nşr. Celâleddirt Hümâyî

79 Eylül 1820

80 BA, Sicilt-i Ahvâl Deften, nr. 22, s. 151

81 Akün, TM, XIV, 303

82 7 Aralık 1894

83 İstanbul 1278

84 Uzunçarşılı, s. 370-371

85 Vekâyı, II, 285, 294

86 Sahillioğlu, s. 7

87 Barkan, s 372-373

88 Harîrîzâde, I, vr. I73b

89 Tomar-Kâdiriyye, s. 54

90 İstanbul 1282

91 Tomar-Kâdiriyye, s. 74-81

92 Meselâ bk. Çelebi, s. 7; İA, IV, 396

93 Künhü'l-ahbâr, vr, 124d

94 Bk. Bibl

95 Abdullah Veliyyüd-din Bursevî, Menâkıb-ı Eşrefzâde, vr. 4a

96 Mehmed Şemseddin, s. 50

97 Menâkıb-ı Eşref-zâde'de Fâtih'in annesi olarak geçiyor

98 Menâkıb-ı Mahmûd Pâ-şâ-yı Veit, s. 22-24

99 Türk Şairleri, III, 1368

100 Lâ­leli, nr. 1732; Esad Efendi, nr. 2590

101 İstanbul 1286, 1301, 1307

102 İstanbul 1944

103 Meselâ bk. Sü-leymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 2070; İÜ Ktp., TY, nr. 6200, 6387; Beyazıt Devlet Ktp., nr. 3642

104 İstanbul 1269, 1281, 1298, 1322, 1966, 1968, 1977

105 İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Os­man Ergin, nr. 389, 428, 441, 1017; Süley-maniye Ktp., Hacı Mahmud, nr. 4667; Bur­sa Eski Yazma ve Basma Eserler Ktp., Ge­nel, nr. 4894

106 TY, nr. 270

107 nr. 133

108 İstanbul 1992

109 İstanbul 1976

110 Haz. Orhan Bilgin

111 Haz. Abdullah Uçman-Önder Akıncı

112 Orhan Köprülü'nün özel kütüp­hanesinde bulunan diğer bir Menâkıbnâme nüshası XVII. yüzyılın başlarına ait olup gerek dil ve ifade özellikleri gerekse muhteva bakı­mından öbüründen önemli farklılıklar göster­mektedir

113 Ankara 1966

114 Halk Edebiyatı Özel Sayısı

115 9 Ekim 1326

116 Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 2445

117 trc ve nşr. F. Nafiz Uzluk

118 trc. Ha­lil Edhem

119 trc. Yıldız Moran

120 FB, nr. 176

121 Orhan Gazi, nr. 1018/2

122 Ese­rin basılmamış bölümü, Mustafa Kara özel kü­tüphanesi

123 Bk. İzzeddin Efendi, Eşrefzâde

124 Aralık 657

125 Acyânuş-Şfâ, 1,518

126 Merzübânî, s. 362

127 Zebîhullah Safa, s. 377-379

128 Beyrut 1404/ 1984

129 nşr. F. Krenkow

130 nşr. Muhammed Ebü'1-Fazl

131 trc. Fikret Işiltan

132 İbnü'l-Ebbâr, s. 141

133 1 Aralık 1143

134 Süyûtî, I, 279

135 Kahire 1377/1957

136 İhsan Abbas, Târhu'rt-nakdi'I-edebî, s. 501; Muhammed Rıdvan ed-Dâye, s. 358

137 Brockelmann, GAL SuppL, I, 543

138 Keşfuz-zunûn, II, 1382; Hediyyetul- 'ârifîn, II, 89

139 Bk. Mal

140 Bk. Hayvan

141 Bk. Tebeu't-Tabiîn

142 Leipzig 1868

143 Leipzig 1865, 1868, Fettâhî'nin Şebis-tân-ı Hayâl adlı eserinin birinci faslının ter­cüme ve neşri

144 Leipzig 1871, Battalnâme ye dair ilk ilmi çalışma

145 Berlin 1872

146 Hamburg 1888

147 I-II, Oxford 1889-1930

148 1, Oxford 1903; II, 1937; London 1980

149 Oxford 1908, Fİrdevsî'nin Yûsuf u Züieyhâ adlı eserinin tenkitli neşri

150 Aberystwyth 1916, Aberystwyth'deki The National Library of Wales'de bulunan kü­çük bir koleksiyonun katalogu

151 ed. W. Gorzny - K. G. Saur

152 Eski adı Habeşistan: Abyssinia

153 Enkuolo 4311 m., Batu 4307 m

154 Bk. DİA, I, 435-439

155 Aş. bk

156 Bk. belkıs

157 Resu şe'ni'l-Hubşân,80b

158 el-Burûc 85/4-7

159 el-Fîl 105/1-5

160 Ekim 630

161 Ağustos 630

162 Bk. dehlek

163 Bk. cebert

164 II. David, 1508-1540

165 21 Şubat 1543

166 nr. E 11.977

167 nşr. M. Reinaud-de Slane

168 nşr. Fehîm Muharnmed Şeltût

169 nşr. Murâd Kâmil

170 ed. Roland Oliver

171 BA, MD, nr. 55, s. 126

172 Râşid, V, 398-399

173 Evliya Çelebi, I, 560

174 Topçular Kâtibi Ab-dülkâdir Efendi, vr. 52a, 98S

175 BA, Cevdet-Askerî, nr. 24999

176 BA, Cevdet-As­kerî, nr. 2131

177 BA, MD, nr. 55, s. 126

178 Üss-i Zafer, s.97vd.

179 Ahmed Cevad, s. 208

180 Esad Efendi, s. 70

181 Mustafa M. el-A'zamî, s. 165

182 Hadis, nr. 31, 42, 56

183 Hadis, nr. 371, 227 varak

184 Hadis, nr. 373, 140 varak

185 Hadis, nr- 697, 361 varak

186 Bk. Zehebî, Mizânü'l-i'tidSl, IH, 587; ayrıca bk. Brockel-mann, GAL SuppL, I, 603

187 Şehid Ali Paşa, nr. 533, 210 varak

188 Ayasofya, nr. 455, 279 varak, nr. 456, 267 varak

189 I-XIV, Bombay 1965-1966

190 Hadis, nr. 445

191 Kettânî, s. 372

192 nr. 349-364

193 Dımaşk- Beyrut 1414/1993

194 I-IV, Kahire 1352/1934

195 Tertîbü etrâfi'ş-Şahthayn

196 Inâre fî etrâfi'l-muhtâre

197 Bk. DİA, VII, 123, 128

198 Beyrut 1410/ 1989

199 Concor-dance et indices de la tradition musulmane

200 nşr. Ahmed Mu­hammed Şâkir

201 el-Mektebetü'1-İs-lâmiyye

202 nşt. Abdüs-samed Şerefeddin

203 Dâru İhyâi't-türâsi'I-Arabî

204 nşr. Abdüssamed Şerefeddin

205 nşr. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd

206 el-Mektebetü's-Selefiyye

207 trc. Hulusi Yavuz

208 Bk. Acaride

209 1-X1V, Zenzîbar 1350

210 I-VI, Cezayir 1326

211 I-II1, Kahire 1306-1326

212 nşr. M. Abdülkâdir Ahmed Atâ, I—11. Beyrut 1407/1987

213 Cezayir 1326

214 el-Câmi'u'ş-sahîh

215 Cezayir 1326

216 Kahire 1321, 1345/ 1926; Maskat 1983

217 Ziriklî, VIII, 33

218 l-X. Kahire 1305-1343; 1-XVII, Beyrut 1393/1973; Maskat 1986

219 1-11, Cezayir 1326

220 Kahire 1348

221 P. Cuperly, s. 264

222 a.g.e., VIII, 33. Eserlerinin ge­niş bir listesi için bk. Cuperly, XXXV/ 130, s. 264-268

223 Studies in Art and Literatüre of the Near East, New York 1974

224 Frank­furt 1934

225 Studies in Müs­lim Iconogmphy I: The Unicom, Washing­ton 1950

226 New Delhi 1961

227 Persian Mina-tures in the Bernard Berenson Cotlection, Milano 1961

228 Geneva 1962; Alm. Arabische Malerai, Fr. La Peinture arabe

229 Ancient Glass in the Freer Gallery of Ari Washington 1962

230 Lei-den 1972

231 Art Treasures of Turkey, Washington 1966, s. 47-66

232 Bulletinof the Ame­rican Institute for Persian Art and Archae-ology, IV/ 2 (1935), s. 92-102

233 Ars Ori­entalis, I (Washington 1954). s. 91-103

234 Kor., 11 (1955), s. 30-44

235 New York 1961, önsöz, s. 5-17

236 Beitrage zur Kunstgeschichte Asiens-ln Memo-riam Ernst Diez, İstanbul 1963, s. 208-222