Биринҹи фәсил

4. ƏRİNİ İNCİTMƏKDƏN, TÜND XASİYYƏTLİLİKDƏN VƏ ACI DİLLİLİKDƏN UZAQ DURMAQ

Həzrət Peyğəmbər (s) bu mövzuda qadınlar üçün çox mühüm bir nitq söyləmişdir: «Ey qadınlar! Allah yolunda sədəqə verin. Bu sədəqə sizin zinət əşyalarınızdan və ya bir xurma dənəsi olsa belə. Ola bilər ki, sizin çoxunuz cəhənnəm yanacağısınız. Siz qarğış edir və ərlərinizin zəhmətlərinin qədrini bilmirsiniz». Bir qadın ərz etdi: «Məgər biz analıq etmirikmi? Uşaqlarımızı aylarla qarnımızda saxlamırıqmı? Ona süd vermirikmi? Bu ailə başçılarının qızları, qardaşlarına can yandıran bacılar bizim kimi qadın deyillərmi?» Həzrət buyurdu: «Bəli, hamilə olur, uşaq dünyaya gətirir, ona süd verir və məhəbbət göstərirsiniz. Əgər ərinizin sözündən çıxmağınız, onu incitməyiniz olmasaydı, heç bir namaz qılan qadın qiyamət odunda yanmazdı».

İmam Sadiq (ə) buyurur: «Üç nəfərin namazı qəbul olunmur: qaçmış xidmətçi qayıdana qədər, gecəni sübhə qədər əri narazı olan qadın və camaatın istəmədiyi halda hakimiyyət sürən rəhbər».

Əli ibn Cəfər qardaşı imam Kazımdan soruşdu: «Pis əxlaqı, acı dili və qabalığı ilə ərini incidən (qəzəbləndirən) qadının namazı və bu hərəkəti Allah yanında necədir?» Həzrət (ə) buyurdu: «O, əri razı olana qədər ömrünü günahla keçirir».

Həzrət Peyğəmbər (s) Hövlaya buyurur: «And olsun məni peyğəmbərliyə seçən Allaha! Əri ona qəzəblənən qadına Allah da qəzəblənir».

Peyğəmbər (s) qadınlardan ərlərindən bacarıqları xaricində olan bir şey istəməmələrini, ərlərinin hörmətini nə qohum, nə də yad yanında sındırmamalarını istəyir.

İmam Sadiq (ə) buyurur: «Ərini incidən, onu qəmləndirən qadın məlundur. Ərinə hörmət edən, onu incitməyən, hər bir vəziyyətdə ona itaət edən qadın xoşbəxtdir».

5. AİLƏYƏ XİDMƏT

Həzrət Peyğəmbər (s) Hövlaya buyurur: «Allah behiştdə əri üçün yaxşı yeməklər hazırlayan qadın üçün müxtəlif yeməklər hazırlayaraq deyəcək: «Ye, iç, bunlar sənin dünyadakı zəhmətlərinin mükafatıdır».

Rəsulullah başqa bir hədisdə buyurur: «Allah, ər evində gözəl görünmək məqsədilə bir şeyi yerbəyer edən qadına mərhəmət edir. Allahın mərhəmət göstərdiyi şəxs isə əzabdan amandadır».

İmam Baqir (ə) buyurur: «Həzrət Zəhra (s) evin daxili işlərini ‒ xəmir yoğurmağı, çörək bişirməyi, Əli (ə) isə evin xarici işlərini ‒ odun gətirməyi, lazımi şeyləri almağı öz öhdəsinə götürmüş idi».

6. ƏRƏ HÖRMƏT VƏ ONUNLA YAXŞI DAVRANMAQ

İmam Kazım (ə) buyurur: «Qadının cihadı ərinə yaxşı qulluq etməsidir».

Ərin zəhmətlərini dəyərləndirmək, onunla mehriban davranmaq, onun yoxsulluğuna səbir etmək, onu yaxşı qarşılamaq, qulluğunda durmaq, getdikdə yola salmaq, icazəli günlərdə onun cinsi tələbini ödəmək, onun üçün bəzənmək, ondan bacarığından artıq bir şey istəməmək və s. kimi işlər Peyğəmbərin (s) və məsum imamların (ə) qadının vəzifəsi kimi buyurduqları göstərişlərdir və qadının cihadı sayılır.

Həzrət Baqir (ə) buyurur: «Qadının Allah dərgahında ərinin razılığından daha güclü şəfaətçisi yoxdur».

İmam Sadiq (ə) buyurur: «Bir qrup insan Həzrət Peyğəmbərin yanına gələrək dedilər: «Biz, böyüklərinə səcdə edə bir qövm gördük. Siz bizə belə bir icazə verirsinizmi?» Həzrət buyurdu: «Xeyr! Əgər belə bir göstəriş verməli olsaydım, qadının ərinə səcdə etməsini əmr edərdim».

Xatəmül-ənbiya Hövlaya buyurdu: «Allah, çətinlikdə və rifahda əri ilə razılaşan, ona itaət edən qadını həzrət Əyyubun (ə) həyat yoldaşı ilə məhşur (həşr) edəcək. Ərinin acı danışığına dözən qadına isə, (ərinin) hər bir kəlməsi üçün oruc halında cihad edən şəxsin savabını verəcək».

Peyğəmbər buyurur: «Qadının kişi üzərinə düşən hüququ evin işığını yandırması, yemək bişirməsi, əri evə gəldikdə onu qarşılaması, «xoş gəldin» deməsi, yuyunması üçün lazımi şeylər hazırlaması, əlinə su tökməsi və heç bir üzrü olmadıqda özünü ondan əsirgəməməsidir».

Əmirəl-möminin Əli (ə) həzrət Fatimənin (s.ə) vəfatından sonra onun cənazəsi yanında dayanıb dedi: «İlahi, mən Peyğəmbərin (s) qızından razıyam. Sən onun munisi ol və qorxusunu aradan qaldır».

7. ÖZÜNÜ ƏRİNDƏN QEYRİSİ ÜÇÜN BƏZƏMƏMƏK

Həzrət Peyğəmbər (s) buyurdu: «Öz zinət əşyalarını ərindən başqasının gözünə göstərmə. Ərin olmadıqda ətirlənmə. Digərlərinin nəzərini cəlb etməmək üçün başını ört, biləyini göstərmə. Əgər belə etməsəniz, dininizi korlayar və Allahı qəzəbə gətirərsiniz».

Rəsulullah (s) qadının evdən çıxdıqda cəlbedici libas geyinməsini, səsli zinət əşyaları taxmasını qadağan etmişdir: «Arvadı gözü qarşısında onun icazəsi ilə bəzənib evdən çıxan və digərləri ona (arvadına) tamaşa edən kişi dəyyusdur. Onu dəyyus adlandıranın heç bir günahı yoxdur. Bu şəkildə ərinin razılığı ilə evdən çıxan qadının atdığı hər bir addımın qarşılığında əri üçün od dolu bir ev tikilir. Bu sahədə öz arvadlarınızın qol-qanadını sındırın. Onların bu məsələdə qolsuz, qanadsız olmaları sizin və bütün ailənizin sevincinə səbəb olacaq».

8. ƏRİNİN İCAZƏSİ OLMADAN ONUN MALINI XƏRCLƏMƏMƏK

İmam Sadiq (ə) buyurur: «Qadın ərinin icazəsi olmadan qul azad edə, sədəqə verə, bir şey bağışlaya və malından nəzir edə bilməz. Lakin vacib zəkat verməsinin, sileyi-rəhim etməsinin və ehsan verməyinin icazəyə ehtiyacı yoxdur».

Həzrət Peyğəmbər buyurur: «Qadın ərinin icazəsi olmadan onun malından hədiyyə verə bilməz. Əgər hədiyyə verərsə, günahı onun, savabı isə ərinindir».

Qeyd etməliyəm ki, qadın və kişinin hüquqları mövzusunda qeyd olunan rəvayətlər «Vəsail», bir neçəsi isə «Biharül-ənvar» kitabından götürülmüşdür. Nəzərinizə çatdıqlarımız, rəvayətlərin yalnız bir hissəsidir. Daha geniş məlumat almaq istəyənlər sözügedən kitablara müraciət edə bilərlər.

İYİRMİNCİ FƏSİL

HAMİLƏLİK, SÜDVERMƏ VƏ AD QOYMA

HAMİLƏLİK DÖVRÜ

Ananın hamiləlik dövrü analıq məhəbbəti, Allahın rəhmət nişanəsi olmaqla yanaşı, olduqca ağır və çətin dövrdür.

Qadının əri, hər iki tərəfdən olan qohumlar onu anbaan qorumalıdırlar. Çünki azacıq uyğunsuz davranış, hər bir əziyyət həm qadına, həm də bətnində daşıdığı günahsız körpəyə gözlənilməz təsirlər bağışlayır.

Əgər ər və arvad ata və ya ana evində yaşayırlarsa, valideynlərin üzərinə düşən şəri və əxlaqi vəzifə budur ki, ərini hamilə qadına qarşı çıxartmasınlar və hamilə qadını mümkün olan şəkildə qorusunlar.

Oğlanın valideynləri onların aram həyatına qarışmamalı və bu iki yeniyetmənin yaşamını alt-üst etməməlidirlər. Çünki onlar hamısı bu iki gəncin, xüsusilə də ana bətnindəki uşağın qarşısında məsuldurlar. Əgər ətrafdakıların uyğunsuz hərəkətləri, valideynlərin yersiz dedi-qoduları və umacaqları ana bətnindəki uşağa hər hansı bir zərbə vurarsa, səbəbkarları mütləq ilahi ədalət məhkəməsi qarşısında cavab verməli olacaqlar. Quran hamının ən kiçik rəftarlarından ən böyük əməllərinə qədər ‒ bütün davranışları qarşısında məsul olduğunu buyurur:

«(Ya Məhəmməd!) Rəbbinə and olsun ki, biz onların hamısını (bütün məxluqatı dünyada) etdikləri əməllər barəsində sorğu-suala çəkəcəyik»¹.

«Onları yubadıb, saxlayın. Çünki sorğu-sual olunacaqlar»².

«…Qulaq, göz və ürək ‒ bunların hamısı (sahibinin etdiyi əməl, dediyi söz barəsində) sorğu-sual olunacaqlar»³.

Ramazan, məhərrəm və səfər aylarındakı təbliğ məqsədi daşıyan səfərlərimdə İranın müxtəlif vilayətlərindən olan təzə gəlinlərdən, yeni ailə qurmuş gənclərdən məktublar alır və bir çox ailələrdə baş vermiş ixtilafların həllində iştirak edirəm. Etiraf etmək lazımdır ki, bir çox vaxtlar təqsir böyüklərdədir.

İxtilafın səbəbi valideynlərin yersiz umacaqları və xırdaçılıqları olur. Bəzən də imam Sadiqin buyurduğu kimi, qalmaqallara həsəd bais olur. Əlbəttə, bəzi təzə gəlinlər də bu qalmaqalların törənməsində təqsirsiz deyildirlər. Buna səbəb onların yaşlarının azlığı, təcrübəsizlikləridir. Buna göz yummaq mümkün olduğu halda, böyüklər onları bağışlamırlar. Nəticədə isə, ixtilaf odu alovlanır və əxlaqi, dini çatışmazlıq bu ixtilafa daha da təkan verir. Belə ki, iki gəncin yenicə qovuşmuş ulduzu ayrılır, ümidləri doğrulmur.

Bildiyiniz kimi, hər bir insan istər kişi olsun, istərsə də qadın fitri olaraq azad və azadlıqsevər yaradılmışdır. Bu azadlığın alınması, kimin tərəfindən olmasından asılı olmayaraq, İslam nəzərində böyük günahdır.

Burada hamilə qadına diqqət olunması, onun əmin-amanlığının qorunmasından söhbət açmağımızın mənası, hamilə olmadıqda heç də ona etinasızlıq etməyin maneəsiz olması demək deyil. Bu yalnız hamilə qadının həssas vəziyyətini diqqətinizə çatdırmaq üçündür. Çünki hər bir halda insanların azadlığının qorunması vacibdir.

Əgər ailələrin imkanı olar və onlar üçün problem yaranmazsa, elə ilk gündən bəylə gəlinin həyatını müstəqil etsinlər və beləliklə, onlarla islami göstərişlər və insani keyfiyyətlər əsasında, heç bir umacaqları olmadan davransınlar.

Hər iki tərəfin valideynləri onların evinə yalnız öz övladlarını görməyə, onlara baş çəkməyə getməli, öz evlərinə gəldikdə isə onları xoş üzlə qarşılamalı və onların həyatına heç bir dəxalət etməməlidirlər.

Buna imkanları olmadıqda isə, öz evlərinin bir hissəsini onlara verib, şirin həyatlarının zəhərə çevrilməməsinə səy göstərməlidirlər.

Gəlin ər evində ilahi bir əmanətdir. O, min arzu-diləklə öz keçmiş həyatından əl çəkərək, yeni bir həyata qədəm qoymuşdur. Kürəkən isə gəlinin ailəsi üçün Haqqın nemətidir. Bu nemətə öz övladları kimi yanaşmalıdırlar. Onların bu davranışı Qurana və rəvayətlərə əsasən, ibadət olaraq Haqqın rizasına və əbədi behiştə yol açır.

Yeni ailə qurmuş gənclərin valideynləri ailə qurduqları ilk günləri xatırlasınlar. Onlar ya yaxınlarının mehribanlığı, səmimiliyi nəticəsində olduqca şirin bir həyat keçirmiş, ya da bunun əksinə olaraq, yaxınlarından heç bir səmimiyyət görməyərək, acı bir həyat sürmüşlər. Hər halda, indi özləri valideyn, qayınata və ya qayınana olmuşlar. Özlərini bir anlığa iki yenicə bir-birinə qovuşmuş gəncin yerinə qoysunlar. Onları anlamağa, başa düşməyə çalışsınlar. Bilsinlər ki, yersiz dəxalətlər övladlarının səmimiyyətini pozur, onların həyatlarını mənasızlaşdırır. Nəticədə, qohum ailələr düşmənə çevrilir və gənclərin ailəsi dağılır.

İmam Sadiq (ə) «Kafi» kitabında qeyd olunmuş bir rəvayətdə buyurur: «Allahın Adəmə (ə) bir həyati prinsip olaraq verdiyi ilk öyüd-nəsihət bu idi: «Özün üçün bəyənmədiyini digərləri üçün də bəyənmə. Özün üçün bəyəndiyini isə digərləri üçün də bəyən».

Bəli, valideynlər, gəlin və kürəkən, yaxınlar, qohumlar həyatda özləri üçün bəyəndiklərini bu iki gənc üçün də bəyənməlidirlər. Özləri üçün bəyənmədiklərini isə onlar üçün də bəyənməməlidirlər. Bu prinsipə hamı tərəfindən əməl olunarsa, cəmiyyətdə heç bir problem qarşıya çıxmaz. Qarşıya çıxdıqda isə, asanlıqla həll olunar.

İndi isə qadının hamiləlik dövrü ilə bağlı iki Quran ayəsinə nəzər salaq:

«Biz insana ata-anasına yaxşılıq etməyi (valideynə yaxşı baxmağı, onlarla gözəl davranmağı) tövsiyə etdik. Anası onu (bətnində) çox zəif bir halda daşımışdı»¹.

«Biz insana ata-anasına yaxşılıq etməyi (valideynə yaxşı baxmağı, onlarla gözəl davranmağı) tövsiyə etdik. Çünki anası onu (doqquz ay bətnində) zəhmətlə gəzdirmiş, əziyyətlə doğmuşdur»².

Sizin fikrinizcə bu zəhmətli, əziyyətli zəif günlərdə hamilə qadının nazı çəkilməməlidirmi? Ona hər bir sahədə qayğı göstərilməməlidirmi?

Hamilə qadına qayğı göstərmək ilk mərhələdə əxlaqi, ictimai və dini baxımdan ərinin, sonrakı mərhələdə isə yaxınlarının, qohumlarının üzərinə düşən vəzifədir. Bu uşağın ana bətnində tam sağlam inkişafı üçün olduqca zəruridir.