Birinci fəsil: İslam, İslam inqilabı, İslam Respublikası quruluşu

Dördüncü fəsil: Gənclər, gəncliyin xüsusiyyətləri və gənclərdən gözləntilər

Sual: Bu xalqın böyük bir hissəsi gənclik çağını yaşayır. Siz gəncliyi necə görürsünüz və İran gəncləri haqda fikriniz nədir?

Cavab: Gənclik dövründə, xüsusən də gəncliyin əvvəllərində insanda bəzi meyl və maraqlar yaranır. Əvvəla, yeni kimliyi formalaşmaqda olduğuna görə özünün yeni şəxsiyyətinin rəsmən tanınmasını istəyir. Bu əksər hallarda baş vermir, ata-analar sanki gənci yeni kimlik və şəxsiyyətində tanımaq istəmirlər. İkincisi, gəncdə bəzi hiss və duyğular yaranır, fiziki və psixoloji baxımdan yetkinləşir, əksərən ətrafındakıların, ailənin, qohumların və cəmiyyətin xəbərsiz olduğu, yaxud etinasız yanaşdığı yeni dünyaya qədəm qoyur. Buna görə, tənhalıq və qürbət hissi keçirir. Mən istəyirəm ki, böyüklər bu sözləri eşidib öz gənclik çağlarını yada salsınlar. Üçüncüsü, insan gənclik dövründə - istər həddi-büluğun əvvəllərində və istər sonralar çoxlu məchul məsələlərlə rastlaşır, onun üçün sual doğuran yeni məsələlər qarşıya çıxır, beynində şübhə və suallar yaranır. O bunlara cavab verilməsini istəyir, amma çox zaman vaxtında və ürəkaçan cavab verilmir. Odur ki, boşluq və məchulluq hiss edir. Dördüncüsü, gənc öz vücudunda böyük enerjilərin olduğunu hiss edir, özündə həm fiziki, həm də düşüncə və zehin baxımından istedadlar duyur. Həqiqətən də gəncdə böyük bacarıqlar var. O bununla dağları yerindən qopara bilər. Amma gənc hiss edir ki, onun bu potensialından, çoxlu enerji və bacarıqlarından istifadə olunmur. Buna görə də puçluq və faydasızlıq hiss edir. Beşincisi, insan gənclik çağında ilk dəfə olaraq, təcrübə etmədiyi və çox şeylər bilmədiyi böyük bir dünya ilə üz-üzə gəlir. Həyatda onun qarşısına çoxlu hadisələr çıxır və o, vəzifəsinin nədən ibarət olduğunu bilmir, bələdçiyə və düşüncə yardımına ehtiyac duyur. Ata-analar da çox zaman iş-güclə məşğul olduqlarından övladla maraqlanmırlar və onlara bu düşüncə yardımı edilmir. Bu sahədə məsuliyyət daşıyan mərkəzlər çox zaman lazım olan və ehtiyac duyulan yerdə olmurlar. Odur ki, ona bu kömək olunmur və gənc dayaqsızlıq hiss edir. Əksərən bizim gənclərimizdə bu hisslər var; bir tərəfdən tənhalıq hissi, bir tərəfdən dayaqsızlıq hissi, bir tərəfdən çoxlu bacarıqları hiss etmək və bu bacarıqların istifadə olunmamasını düşünmək. Bu hisslər hamının üzərinə bəzi vəzifələr qoyur; hamının, xüsusən də hökumətin, ruhanilərin, radio və televiziyanın, Bəsicin, İdman komitəsinin və müxtəlif mədəni mərkəz və qurumların üzərinə məsuliyyət düşür. Bunlar gənc nəsil qarşısında məsuliyyət daşıyırlar. Xüsusən də bizim ölkəmizdə gənclər sayca çox, mənən imanlı, böyük işlərə hazırlıqlı və istedad baxımından böyük potensiala malikdirlər. Mən dəfələrlə demişəm ki, iranlı gənclərin orta istedad həddi dünya gənclərinin orta istedad həddindən yüksəkdir. Bu, elmi araşdırmanın nəticəsi və qəti məsələdir. Bu istedad, bu böyük say və bu bacarıqlar İran kimi bir ölkəyə təkamül, tərəqqi və inkişaf yollarında böyük köməklər edə bilər.

Bəzi şəxslər gənc nəslə qarşı etiqad və iman baxımından ifratçı şəkildə səhv və yanlış mühakimələr yürüdürlər. Mənim fikrim budur və araşdırmalar da göstərir ki, iranlı gənc mömin, iffətli, pak, olduqca güclü dini istedadlara malik və mənəvi məsələlərə meylli bir gəncdir. İranlı gənc – istər qız, istər oğlan həm psixoloji, mənəvi və zehni imkanlar baxımından, həm də iman imkanları baxımından çox yaxşı səviyyədədir. Bu, məmurların üzərinə böyük vəzifə qoyur.¹

Sual: Biz ictimai və siyasi məsələlərdə bəzən ifratçı və təfritçi mövqelər müşahidə edirik. Bunun zərərləri də olur. Bu xüsusda gənclərə tövsiyəniz nədir?

Cavab: Üslub fərqlərindən çox da qorxmaq lazım deyil. Üslub fərqləri pis bir şey deyil. İndi misal üçün, iki siyasi xətt mövcuddursa, bir gəncin buna, o biri gəncin isə o birinə inanmasının eybi yoxdur. Zərərli olan düşüncəsiz və mütaliəsiz addım atmaq, cəld qərarlar çıxarmaq, coşmaq və mütaliəsiz işləməkdir. Mən əziz gəncləri bundan çəkindirirəm. Gənclik zəruri olaraq cəld qərar vermək demək deyil. Düzdür, gənclər addım atmaqda cəsarətli olurlar, görmək istədikləri işin dolanbaclarında çox da ilişib qalmırlar. Lakin bu, coşmaq, biçimsiz addım atmaq və üsulsuz hərəkət etmək demək də deyil. Gənc biçimsiz iş də görə bilər, biçimli iş də; yəni tamamilə düşüncə və fikirlə işləyə bilər. Əgər bu xüsusiyyət, yəni fikirləşmək, düşünmək, araşdırmaq və haqqı axtarmaq xüsusiyyəti mövcud olsa, - bütün bu xüsusiyyətlərin gəncdə olması tamamilə mümkündür; onların bəziləri, misal üçün, həqiqəti axtarmaq ümumiyyətlə gənclərin xüsusiyyətlərindəndir - üslub fərqlərinin heç bir eybi yoxdur, azğınlığa bais olmaz, ən azı ciddi zərərlər yaranmaz.

Ayrısını inkar etmək haləti - yəni insanın ictimai məsələlərdə bir mövqe seçib "yüz faiz belə olmalıdır və bundan başqası doğru deyil" – deməsi düzgün və yaxşı hal deyil. Düzdür, bəzi etiqad üsulları belə olmalıdır. Yəni düşüncə ilə araşdırmaq və möhkəm bir nöqtədə dayanıb qətiyyətlə demək lazımdır ki, belədir və bundan ayrısı düzgün deyil. Burada belə bir halət pis deyil, yaxşıdır. Lakin ictimai, siyasi məsələlərdə, müxtəlif ictimai münasibətlərdə bu uyğun deyil. Mənim fikrimcə, insan qarşı tərəfin fikirlərinə dözməli və onun reaksiyasından sonra da düşünməlidir. Belə olsa, mənim fikrimcə, heç bir problem yaranmaz.¹

Sual: Gənc və gənclik dövrü haqda İslamın baxışı necədir?

Cavab: İslamın gənclər haqda fikri bu gün bizim təklif etdiyimiz, gənc nəsildən umduğumuz və gənc nəsil üçün istədiyimizlə tam uyğundur. Əziz Peyğəmbər (s) gəncləri tapşırmış, gənclərlə ünsiyyət qurmuş, böyük işlər üçün onların enerjisindən istifadə etmişdir. Bu il Əmirəlmöminin Əli ibn Əbu Talib (ə) ili adlandırılmışdır. Siz Əmirəlmömininə (ə) yalnız qırx yaşlı, əlli yaşlı və altmış yaşlı bir şəxsiyyət kimi baxmayın. O həzrətin gənclik çağındakı parlaq siması həmişəyaşar örnəkdir və bütün gənclər onu özlərinə nümunə seçə bilərlər. İmam Əli (ə) gənclik çağında Məkkədə fədakar, ağıllı, fəal və qabaqcıl bir gənc idi, bütün sahələrdə Peyğəmbərin (ə) önündən böyük maneələri aradan qaldırırdı, təhlükəli yerlərdə sinəsini sipər edirdi və ən ağır işləri üzərinə götürürdü. O öz fədakarlığı ilə Peyğəmbərin (ə) Mədinəyə hicrətinə şərait yaratdı, Mədinədə də qoşun komandiri, fəal dəstələrin başçısı, alim, ağıllı, qorxmaz və səxavətli insan oldu. Döyüş zamanı şücaətli əsgər və komandir, hökumət məsələlərində bacarıqlı kadr, ictimai işlərdə də tam mütərəqqi bir gənc idi. Əziz Peyğəmbər (s) təkcə Əli (ə) kimi bir şəxsdən yox, özünün on ildən bir neçə ay artıq sürən hakimiyyəti dövründə gənc amilindən və gənc qüvvəsindən maksimum istifadə etdi.

Əziz Peyğəmbər (s) ömrünün ən həssas anlarından birində böyük bir vəzifəni on səkkiz yaşlı bir gəncə verdi. Döyüşlərdə əziz Peyğəmbərin (s) özü komandirlik edirdi, lakin həyatının son həftələrində bu dünyadan köçəcəyini və Roma imperiyası torpaqlarına qoşun yeritməyin özü tərəfindən imkansız olduğunu hiss edəndə bu işi on səkkiz yaşlı bir gəncə tapşırdı. Çox böyük və çətin olan bu işə elə adam seçilməli idi ki, heç bir maneə onun önünü kəsə bilməsin. Peyğəmbər (s) əlli yaşlı, altmış yaşlı, müharibə, döyüş və cəbhələr görmüş səhabələrdən birini komandir təyin edə bilərdi, amma on səkkiz yaşlı bir gənci təyin etdi. Bu gənc Üsamə ibn Zeyd idi. Peyğəmbər (s) onun imanından və şəhid övladı olmaq imtiyazından da istifadə etdi. Üsaməni göndərdiyi yer atası Zeyb ibn Harisənin iki il öncə şəhadətə qovuşduğu yer idi. Peyğəmbər (s) böyük və ağır bir qoşuna komandirliyi on səkkiz yaşlı bu gəncə tapşırdı. Bütün böyük, yaşlı səhabələr və Peyğəmbərin (s) parlaq keçmişli sərkərdələri qoşunda yer alırdılar. Peyğəmbər (s) ona dedi ki, atanın şəhid olduğu yerə, yəni ozamankı Roma imperiyasında və bugünkü Şamda yerləşən Mutəyə qədər gedər və orada düşərgə salarsan. Sonra ona döyüş tapşırıqları verdi. Peyğəmbərə (s) görə gənc amili bu qədər əhəmiyyətlidir.

Bu gün bizim üsamələrimiz, gənclərimiz çoxdur. Möhtəşəm qız və oğlanlarımız, bütün fəal sahələrdə - dərsdə, siyasətdə, ictimai fəaliyyətlərdə, yoxsulluğu aradan qaldırmaq və quruculuq üçün görülən müxtəlif işlərdə, proqram hazırlanan və imkan yaradılan hər bir işdə iştirak etməyə hazır olan çoxsaylı gənclərimiz var. Bu, ölkə üçün çox mühüm amildir. Bu nəsil ölkənin ən böyük təcrübələrindən birini – yəni məcburi müharibə təcrübəsini qüdrətlə və uğurla başa çatdıran nəslə bənzəyir.

Siz əziz qardaş və bacıların bilməsi pis deyil ki, İslam İnqilabının Mühafizəçiləri Korpusu yarananda üzvlərinin əksəri gənc və yeniyetmələrdən ibarət idi. Korpusun bugünkü yüksək rütbəli zabitləri o zaman ya tələbə idilər, ya universiteti yenicə bitirmişdilər, ya da hələ universitetə daxil olmamışdılar. Uzun illər müharibəni idarə edən korpus komandiri imam tərəfindən bu vəzifəyə təyin ediləndə təxminən 26 yaşlı gənc idi. İnqilab bu təcrübədən bir dəfə də istifadə etmiş, gənclərin böyük və qurucu rolunu isbatlamışdır.¹