BiRİNCİ oturum tabiİ Fİİl ve ahlakî FİİL
"Kim Rabb 'inin makamından korkar ve nefsi kötü heveslerden me
Yüklə 1,6 Mb.
|
"Kim Rabb 'inin makamından korkar ve nefsi kötü heveslerden menederse (onun için) gidilecek yer cennettir." (Naziat: 40 - 41) "Artık kim tuğyan (azgınlık) ederse ve dünya hayatını tercih ederse, onun yeri cehennemdir." (Naziat: 37 - 39) "Kendi heva ve hevesini tanrı edinen kimseyi gördün mü?" (Casiye: 23) Aynı şekilde Yusuf un (as) dilinden nefsine bedbince bakan biri olarak şöyle naklediliyor: "Ben (böyle yapmakla) nefsimi temize çıkarmak istemiyorum. Çünkü nefis daima kötülük emredicidir..." (Yusuf: 53). Suçlama konumunda yer aldığı bu olayla ilgisi bulunmaması na, yüzde yüz suçsuz olmasına ve hiçbir günah ve kusuru olma masına rağmen yine de şöyle demektedir: "Ben böyle değilim" şek linde söyleyerek kendimi tenzih etmek istemiyorum, kendimi te mize çıkarmak istemiyorum, çünkü nefsin insana kötülüğü emret tiğini biliyorum... O halde bu ayetlerin karşılığı Kur'anda kendi sinden "Nefs" ve "Kendi" olarak söz edilen o şey, insanın ona "kötügörüşlü" bir gözle ve bir düşman gözüyle bakması gereken ve onun musallat olmasına, hakim olmasına engel olması gereken ve onu devamlı itaatli ve güçsüz olarak bırakması gereken bir şey dir. Buna karşılık biz Kur'an'da nefsin -ki bunun manası "ken didir- yüceltildiği ayetlerle karşılaşmaktayız:
Güzel! Eğer bu nefs aynı nefs ise her zaman unutulmuşluk içinde olmasından daha iyi ne var. "De ki: "Ziyana uğrayanlar kıyamet günü kendilerini ziyana sokan lardır..." (Zümer: 15) Kendilerine söyle; ziyana uğrayanlar, bir serveti kaybetmiş ve yitirmiş olan kimseler değildir. -Yani bu, küçük, önemsiz bir ka yıptır-. Büyük kayıp insanın kendi nefsini kaybetmesi, kendi ken disini kaybetmesidir, bugünkü Egzistansiyalistlerin ifadesiyle, kendi benliğini kaybetmesidir. Servet, önemli bir sermaye değil dir. Bir insan için âlemdeki sermayelerin en büyüğü, insanın kendi nefsidir. Şayet bir kimse kendini kaybederse artık her neye sahip olsa sanki hiçbir şeye sahip değil gibidir. Zira Kur'an'da bu ifadede kullanılmıştır. Bu konuda Kur'an'da, bir taraftan insanın kendi sin unutmaması, kendisini kaybetmemesi, kendisini satmaması gerektiğini vurgulamak üzere "kendini unutmak", "kendini kay betmek", "kendini satmak" türünden ifadeleri çok şiddetli bir şekil de kötülenmiş, diğer taraftan, insanın kendi hevasıyla savaşması gerektiğini, çünkü bu "benlik" in kötülüğü emrettiğini belirtmiştir. Özet olarak Kur'an şöyle buyurur: "Kendi hevasını ilah edineni gördün mü?" (Casiye: 23) SÜNNET VE HADİSTE «NEFS» Şimdi de Sünnet ve hadise bakalım. Örneğin Nehcu'l Belağa'ya bakalım. Bir tarafta nefs ve nefsin istekleri şiddetli bir şekilde ve şaşırtıcı bir yergiyle yerilmiştir, buna benzer yerler çoktur: "Mü'minin kendi nefsi onun kötü niyetinin konusu oldukça sabahı geceye götürmez, geceyi de sabaha getirmez" ([33]) Her zaman kendi nefsine kötü niyetli bir şey olarak bakar, kendisini asla güvenilmeyen ve devamlı bir kötülük yapabileceği düşünülen hain bir komşuya sahip olan bir adam gibi görür. Ali (as) şöyle dernektedir: Mü'min her zaman kendi nefsine; bir hain, kendisine güvenilemeyecek, kötü niyetli ve kötü görüşlü bir kimse gözüyle bakmalı. Bu konuda gerek Arapça, gerekse Farsça İslamî edebiyatta çok konuşulmuştan. Sa'di şöyle demektedir.
Halka kötü bakmayın, kendinizi ise, hoş görüşlü, iyi görüşlü olarak görmeyin. Diğer taraftan, Nehcu'l Belağa'da nefs ve “kendi” nin (benliğin) sonsuz derecede yüceltildiği ve güzel gösterildiği cümlelerle kar şılaşmaktayız. Ali (as.), değerli oğlu imam Mücteba'ya (s.a.) yazdığı vasiyet namesinde şöyle buyurmaktadır: "Oğulcağızım! Nefsini bir kötülüğe duçar olmaktan uzaklaştır, ona saygılı ol, onu yücelt, zira eğer kendi nefsinden bir şey kaybeder ve yitirirsen artık hiçbir şey onun yerini dolduramaz. Eğer vücudunu kaybedersen, yeri doldurulur, mal ve servetini kaybetmene ne ulaşır. Her neyini kaybedersen başka bir şey onun yerini doldurabilir (Dedi ki: Değişen şe yin değeri yoktur.) Ama bir şey vardır ki onu kaybedersen onun yerini ar tık hiçbir şey dolduramaz. Ve o da kendi nefsindir. Eğer kendi kendinden, kendi benliğinden bir şey kaybedersen onun yerini dolduracak bir şey bu lamazsın. " ([34])Bu konuya benzer bir şiir de imam Sadık'a (sa) aittir: 'Biharu'l Envar'da İmam Sadık'ın hayatı anlatılırken bu şiiri oku duğu söylenmektedir. "Ben, kendi nefsimle hiçbir varlığı karşılaştırmam. Nefsimle ilişkiye geçmek istersen Rabb'imden başka hiçbir şeyi onunla karşılaştırmam." ([35]) Değiştirme konusunda sadece O'nu tutarım. O'nun dışında kendi bu sermayemi ve kendi benliğimi kaybetmeğe, elden çıkar mağa hazır değilim. Bütün dünya ve içindekilerini ve Allah'tan başka her şeyi bu nefis, güzel cevherle değişmem. Buna benzer çok konu vardır, imam Seccad'dan (as) sormuşlar: Bütün insanlardan daha ehemmiyetli olan kimdir? Şöyle cevap vermiş: "Bütün dün yayı kendisiyle karşılaştırmayan kimsedir." ([36]) Yine Emiru'l Mü'mi-nin şöyle buyuruyor: "Nefsini, canını ve kendisini kendi nezdinde yücelten, saygınlaştıran, kendi nefsinin yardım ve büyüklüğünü ve gerçekte kendini idrak eden kimse için arzu ve istekler çok küçük (bir şeydir), arzu ve isteklere muhalefet etmek ise küçük bir iştir." ([37]). Nefsin kerameti, nefsin iz zeti, nefsin güzellikleri, nefsin saygınlığı, yüceliği türünden tabir, ifade ve konulara maşaallah rivayet ve haberlerde sık sık rastlarız. Zira bunların bir kısmını okumak gerekir. NEFSİN BÜYÜKLÜK VE İZZETİ, İSLAMÎ AHLAKIN MİHVERİ Yaklaşık onüç yıl önce, Şa'ban ayının üçü münasebetiyle Yük sek Öğretmen Okulu tarafından düzenlenen oturumdan benden Hazreti İmam Hüseyn (as) hakkında bir konuşma yapmamı istedi ler. Orada "Ahlakta benlik meselesi" adı altında bir konuşma yap tığımı hatırlıyorum.([38]) Ta o zamandan beri bende şu düşünce oluştu ve daha çok araştırdıkça bu fikre daha çok inanmaya başla dım: İslamî ahlakta mihver ve ahlaki büyüklüğün etrafında dolaş tığı o şey veya bu akşamki oturumumuzda söylediğim ifadeyle; in sanî ahlakın ihyası ve insanî ahlaka doğru sevk etmesi için İslam'ın üzerinde durduğu insan ruhundaki o nokta, nefsin keramet ve iz zetidir. Bu konudaki ayet ve hadislerin bir kısmını az da olsa size okumam gerekir. Bunları okumadıkça doğru bir şekilde tanıyamayız. Nefsin izzeti (üstünlüğü): "Üstünlük, ancak Allah'a, O'nun elçi sine ve mü'minlere mahsustur". (Münafikun: 7) şeklindedir. Mü'min her zaman üstün olmalıdır ve üstündür. Peygamber-i Ekrem şöyle buyurmuştur: "İhtiyaçlarınızı izzet-i nefisle isteyiniz." ([39]) İnsan, başka insanlara ihtiyaç duyar. Acaba başka insanlara ihtiyaç duymayı açıklamak güzel midir yoksa kötü mü? Bazı ekol ler, güzel olduğunu söylemektedirler. Özellikle, insanın ihtiyaç, istek ve zelil olmayı daha fazla tekrarladıkça kendi nefsini daha fazla hor, zelil ve aşağılamış olması açısından iyidir demektedirler. Nefsin kötülüklerden temizlenmesi için iyi olduğunu söylerler. KELBİYUN VE MELAMİYYE Eski Yunanda kendilerine "kelbiye" denilen bir grup vardır. Bunlar, ahlakta zelillik ve aşağılanmayı tavsiye etmekteydiler, in san kendini aşağıladıkça bunların görüşüne göre daha ahlaklı sa yılırdı. Kelbiye'lerin dışında da dünyada bu tür kimselere rastla mak mümkündü. Bizim tasavvufî (sufî) ahlakta da bu tür sözler vardır fakat fazla değil, çünkü bunlar, İslamî ahlaktan etkilenmiş ler ve nefsin izzet, üstünlük ve yardımları konusunda da çok ko nuşmuşlardır. Her neyse, bunlarda insanoğlundan bir gruptur, konuştuklarında yanlışlıklar vardır. Bazen bizim tasavvufî ahlak ta bu İslamî tabirlerin zıddı görülmektedir. Bir dönem, aslında kendilerine "melametîler" veya "melamiyye" denilen tasavvufçu bir grup ortaya çıktı. Melamilerin tutum ve hareketi şuydu: "Nefs-i emmareyi" zelil etmek için elimizden geldiğince kendimizi hal kın karşısında fakirleştirmeliyiz, küçük düşürmeliyiz. (Bugün kendilerine "miskin dervişler" denilen kimseler de bu ismi o za mandan almış olabilirler.) Kimse bize bir değer vermesin, görü nüşte (gerçekte) nefsin üstünlük ve izzetini kaybedelim." SA'Dİ VE BAZI MUTASAVVUFLARIN YANILGISI Ben defalarca, Sa'di'nin şu şiirinin doğru bir tabir olmadığını söylemişimdir. Sa'di; çok faydalı nasihatlar söylemiş olmasına rağ men -ki bunları İslam kaynaklarından elde etmiştir- sözlerinde bu tür şeylere de rastlanır. Ben, ayaklar altında ezilen bir karıncayım, Halkın sokmaktan dolayı inledikleri bir arı değilim. Ben, insanların el ve ayakları altında ezilen, parçalanan bir ka rınca olmakla ve halkın benim onları sokmam neticesinde inledik leri ve sızlandıkları bir arı olmamakla iftihar ediyorum. Bu doğru bir düşünce değildir, bir Müslüman’ın dilinin söyleyeceği şudur: Ne insanların ayakları altında ezilen bir karıncayım. Ne de insanların sokmamdan dolayı inledikleri bir arıyım. Yoksa insanın ya karınca olması ya da arı olması kesin bir emir midir? Ne karınca ol, ne de arı. Daha sonra şöyle söylemektedir: Halkı incitecek bu güce sahip olmadığımdan dolayı Bu nimetin şükrünü nasıl eda edeyim. Benim kimseyi incitecek gücüm olmadığı için Allah'a şükre diyorum! İyi, incitmeye gücünün olmaması bir maharet değildir, maharet; güce sahip olup da incitmemendir. Bir Müslüman’ın dili nin söyleyeceği şudur: Güce sahip olup da kimseyi incitmemekten dolayı Bu nimetin şükrünü nasıl eda edeyim. Bu tür görüşler, bazı melametiye ve tasavvufçu hareketlerin ahlakındaki ifrat noktalarıdır. Zira İslam böyle bir şeyi asla kabul etmez. Bazı kitaplardan nakledildiğine göre, çok iyi tanınan falan derviş şöyle demiştir: "Ben üç zamanda, başka zamanların hepsinden daha çok sevinmişimdir. Bunlardan biri; bir gün mescitlerin birinde çok hasta bir durumdaydım (Bu tür kişilerin kimseleri de yoktu, genellikle gezgin kimselerdi) mescitte uyuyordum, şiddetli hararet ve rahatsızlık tan dolayı hareket etmeğe gücüm yoktu. Mescidin hizmetçisi geldi ve mescidde uyuyan herkesi uyandırıp kaldırdı. Yanıma gelip ayaklarıyla vurarak "kalk!" dedi. Fakat benim kalkmaya gücüm yoktu. Birkaç defa bu tekmelemeyi tekrarladıktan sonra ben yine kalkmayınca, geldi ayakla rımdan tutup çekerek beni sokağa fırlattı. Onun nazarında o kadar alçaldım ki bu olay, bana ölü bir leşin çekilip oraya götürülüp atılması gibi gel di. Nefsim kırıldığı için bu olaya çok sevindim.
Bunlar doğru şeyler değildir! Bazılarının da ifrat sınırında olmaları mümkündür. Hatta bir ihtiyaçları dahi olsa birine söylemezler, Peygamber (SAA) şöyle buyurmaktadır:
İhtiyaçlarınızı dostluk ve arkadaşlıkla açıklayacağınız yerde, şerefinizin, nefsinizin izzet ve üstünlüğünün parçalanıp kırılma yacağı yere kadar gidiniz, nefsinizin izzet ve üstünlüğüne bir zara rın gelmekte olduğu yerde durunuz, ihtiyaçlı bir şekilde durmak ve sahip olmamak daha iyidir. Yine Nehcu'l Belağa'da geçtiği gi bi: "Ölüm ve alçalmamak, azla yetinmek ve elini hiç kimsenin önüne uzatmamaktır." ([40]) Ali (as), Sıffin'de okuduğu ve Nehcu'l Belağa'da yer alan hut belerinin birinde, zafer ve galibiyetten söze erken şöyle demektedir: "Başını eğerek ve alçalarak yaşayacaksan, kesinlikle ölüm senin için ondan iyidir, zafer kazandıracak bir ölüm bu tür bir yaşamaya binlerce defa tercih edilir".([41]) Ölüm, yeryüzünde dolaşıyor olsan dahi baş kaları karşısında başını eğmen, onlara mağlup olman ve alçalman-dır. Yaşamak ise, toprağın altında olsan dahi muzaffer olmandır. Kur'an'da şöyle buyrulmaktadır: "İnanıyorsanız, mutlaka siz üstün geleceksiniz." (Al-i İmran: 139). İMAM HÜSEYNİN (A.S.) SÖZLERİNDE NEFSİN BÜYÜKLÜK VE İZZETİ İmam Hüseyn'den (as) fazlaca söz nakledilmemiş olmasıyla birlikte eğer hesaplayacak olursak nefsin izzet ve üstünlüğü konu sunda imamlar arasında hepsinden daha tesirli sözleri olduğu gö rülecektir. Biharu'l Envar'da nakledilen kısa sözlerinden birisi şu dur: "Şereflice ölmek, alçaklık içinde yaşamaktan daha iyidir." ([42]) Başka bir ünlü sözü: "Zillete boyun eğenlere yazıklar olsun" ([43]) Ne hayret verici bir söz! Kıyamet anma dek kendisinden hara ret ve nur saçacak, nefsin büyüklük, üstünlük, izzet ve şerefini yağdıracak sözlerinden biridir. Aşure gününde İmam Hüseyin bazen ata binip arkadaşlarıyla sohbet ediyordu. Herkesin kendi sesini duymasını istediği bir sıra da yüksekte olması için bir deveye bindi (Minberde olup da mes citte bulunanlardan daha yüksek olan bir kimse gibi Hz. Hz. Hüseyin'le birlikte olanlar da atlara binmişlerdi). Böylece meydanın or tasında herkes onu görebilecekti. O zaman şu cümleleri buyurdu: "Zillete boyun eğenlere yazıklar olsun! Biz nerde zillete boyun eğmek nerde?! Aradaki fark yerle gök arası kadardır. Bizim Rabbimiz bize zilleti yakıştırmaz, kucakları üzerinde eğitildiğimiz Ali ve Zehra 'nın kucakları bizim zillete boyun eğmemize izin vermez..." Kıyamet gününe kadar dünyaya gelmiş mü'minlere; "Siz Hüseyin için zillete boyun eğmeyi mi beğeniyorsunuz yoksa kılıcı mı?" diye sorulursa veya böyle bir re ferandum yapılırsa dünyadaki mü'minlerin tümü; "Biz kılıcı beğe niyoruz, zilleti değil." diyeceklerdir. Onlar, bizim alçak yapılı kim selere itaat etmeği yüce insanların yattıkları yere, yani savaş alanı na tercih etmemizi beğenmez ve bize yakıştırmazlar. İmamın Aşure günü söylediği sözlerden biri de şudur: "Ha yır, Allah 'a yemin ederim ki alçak bir insan gibi onlara biat etmeyeceğim ve de bir esir gibi kaçmayacağım." ([44]) Şu da onun söylediği sözler dendir:
"Gıybet, genellikle güçsüz kişilerin yaptığı bir iştir." ([45]) Yani şerefli, kuvvetli, kendi ruhunda izzet, kudret, kuvvet ve şeref duygularını taşıyan bir insanın bu izzet ve şerefi, onun böyle adi bir işi yapmasına izin vermez, halkın dedikodusunu yapması na izin vermez. Kendi vakitlerini gıybet etmekle geçiren ve onun bunun arkasından konuşup dedikodu yapanlar; adi, zayıf, zavallı, zelil, aciz, güçsüz insanlardır. Gıybet, acizlikten doğmaktadır. İMAM SADIK VE ALİ (a.s) SÖZLERİNDE NEFSİN İZZETİ İmam Sadık (Tuhefu'l Ukul'da yazıldığı şekilde) şöyle buyur muştur: "Halkla muaşeret konusunda orta yolu takip et, halkın sana yakın olmaktan hoşlanmayacak şekilde kızgın, sert mizaçlı, kötü ahlaklı, kötü sözlü, olma ve herkesin seninle alay edeceği, seni küçük düşüreceği kadar da zayıf olma." ([46]). Mü'min kimse, başkasının nazarında küçük düşecek işleri yapmamak zorundadır. "Vesail" adlı kitapta Ali'nin (as) şöyle bu yurduğu yazılır: "Kalbinde halka muhtaç olduğunu ve halka muhtaç olmadığını bir arada tutmalısın." Tek olan kalbinde birbirine zıt olan iki özelliği taşımalısın; "ben insanlara muhtacım ve ben halka muhtaç değilim." (şeklinde bir düşüncede olmalısın.) Kendimi hangi konuda muhtaç varsayaca ğım, hangi konuda ihtiyaçsız? (Ali) şöyle buyurdu: "insanlarla ko nuşacağın, onlara bir şey anlatacağın zaman saygısızlık etme, halka sert ve kötü, zedeleyici, yaralayıcı, incitici söz söyleme, insanların ağızlarına düşecek sözleri söyleme, sözlerin yumuşak ve uyumlu olsun. İşte burada onlara muhtaç olduğunu varsaymaksın. Ama ırz, namus, haysiyet ve iz zetin ortada olduğu yerde "Benim feleğe bile ihtiyacım yok." ([47]) deme lisin. Nehcu'l Belağa'da şunu okumaktayız: "Zenginin fakir karşısında mütevazı ve alçak gönüllü olması ve kendisini Allah 'in rızası için küçük görmesi ne kadar güzel bir şeydir, bundan daha güzeli de fakirlerin Allah'a olan güvenleri nedeniyle zen ginlere minnetsiz olmalarıdır. Zenginin fakir karşısında mütevazı olma sı ne kadar güzeldir ve fakirin zengine özenmeyişi ve Allah 'a güvenmesi ne kadar daha güzeldir." ([48]) Ebu Hamza'nın duasında şunu okumaktayız: "Beni kendisine teslim ettiği ve kendisini bana saygınlaştırdığı ve beni, aşağılayacak insanlara muhtaç etmediği için Allah'a ne kadar şükretmeliyim" ([49]) Yine Nehcu'l Belağa'da çok hayret verici ve mana dolu sözler den biri de şudur: "Bir adamın değeri, onun sahip olduğu himmetidir." Bir kimse sa hip olduğu himmet ve gayret ölçüsünde değerlidir. "Onun cesare ti, erkeklik duygusuna sahip olduğu ölçüdedir." ([50]) Cesaret, bilek gü cü olarak anlaşılmasın, cesaret, bilek gücü değil, kalp kuvvetidir. Korkaklık, küstahlık ve pervasızlığın karşıtı bir noktadır, yani korkmamak ve aynı zamanda da ihtiyatsız olmamaktır. Her insa nın cesareti, ruhunda taşıdığı erkeklik (Kahramanlık) ruhu ölçüsündedir. "Onun iffeti, sahip olduğu namus ölçüsündedir." ([51]) Bu cümle çok hayret vericidir: Herkesin iffeti, sahip olduğu namus ölçüsündedir, yani iffetli olmayan insanlar, iffetsiz kimse ler namussuzdur. Başkasının namusuna karşı iffet sahibi olmayan iffetsiz kimseler, eğer kendi namuslarına karşı iffetli ve namuslu olsaydı, iffetli olmaması imkânsızdı. İffetsiz ve temiz olmayan bir kimseyi nerede görürseniz, kendi namusu karşısında da namus ve iffet duygusunun onda ölü bir durumda olduğunu biliniz. Nehcu'l Belağa'nın başka bir yerinde de şöyle denilmekte dir: "Namus sahibi bir insan asla zina etmez." ([52]) Zina eden kimse namussuz demektir ve gerçekte başkasının da onun namusuna zina etmesi halinde kendisi de fazla önem ver memiş olur. Yine, imam Hasan'a yazdığı mektupta şöyle demektedir: "Yavrucuğum! Sakın dünyada kimsenin kulu olma, zira Allah seni özgür yaratmıştır." ([53]) Fransızların yayınladıkları insan haklan beyannamesinde, bu beyannamenin kendisiyle başladığı ilk cümle şudur: "Allah, insanları özgür olarak yaratmıştır." Emiru'l Mü'minin, onlardan bin iki yüz yıl önce şöyle buyur muştur: "Asla kimseye kul olma, çünkü Yüce Allah seni özgür olarak yarat mıştır." Şimdi de yavaş yavaş bunların tefsir ve açıklanmasına çalışa lım. ACABA İNSAN İKİ NEFSE Mİ SAHİPTİR? Dedik ki; İslam'da bir taraftan nefisle cihat ve savaşma tavsi ye edilmiş, hatta nefsi öldürme, "ölmeden önce nefs-i emmareyi öldü rün" tavsiyesi yapılmıştır, diğer taraftan, baştan sona nefsin bü yüklüğü, nefsin izzeti, nefsin güzellikleri, nefsin hürriyeti ve buna benzer sözler yer almaktadır. Acaba insan iki nefse mi yani iki ben liğe mi sahiptir? Bir benliği öldürmekle görevli ve diğer benliği muhterem, yüce ve saygın saymakla ve onu aziz, üstün göster mekle görevli iki "benlik" sahibi midir? Eğer bu şekilde olursa o halde Psikolojinin "Şahsiyetin artışı" dediği şeyi gerçek olarak ka bul etmeliyiz, yani herkesin gerçekte iki "benlik", iki "ben" iki "şa hıs" olduğunu kabul etmeliyiz. Kesinlikle maksat bu değildir. Ger çekte bir bedende iki ayrı "ben" yoktur, iki "şahıs" mevcut değil dir. Varsayımın biri şudur: İnsanda iki şahıs mevcuttur, iki "ben" mevcuttur, birbirine karşı olan iki benlik mevcuttur; bu ikiliden bi rini zayıf düşürmek ve öldürmek, diğerini de muhterem saymak gerekir. Bu, bu şekilde değildir. Diğer varsayım da şudur: İnsan iki "benlik" e sahiptir fakat iki aslî benlik manasında değil, iki "ben" yan yanadır, belki de bir "gerçek benlik" ve bir de "benlik ötesi" olan ama insanın bu "benlik "ötesi" ni "benlik" olarak düşündüğü bir "zanna dayalı benlik" vardır. Böyle bir şey olur mu? "Evet, olur" de mektedirler. "Ben"le mübareze etmek gerekir dedikleri o "ben" ha yali ve zanna dayalı olan "ben"dir, sen o olduğunu düşündüğün, fakat o olmadığın şeydir. Gerçek ve aslî bir "ben"dir ki "gerçek ben" odur. Gerçek ve aslî "ben"in insanda perdelerin arkasından çıkıp görünmesi için zanna dayalı ve hayali "ben"i öldürmek gerekir. Acaba bu şekilde midir? Hayır. Bunu başka bir ifadeyle de söyleyebiliriz: Bir ben, aslî bir "ben"dir, diğer "ben" de fer'i (aslî olmayan) ve kısmî "ben"dir. HAİDGER'İN GÖRÜŞÜ Burada başka birisinin bir görüşü vardır. O da bazılarının onu şu anda da yaşamakta olan ünlü materyalist Alman filozofu Haidger'in görüşlerinden sonuçlandırmak istemiş olmalarıdır.([54]) O bu konu üzerinde çok durmuştur: İnsan iki "ben"e sahiptir: Ferdî, şahsî, cüz'î ben ve küllî ben. Yani örneğin ben bir "ben"e sahibim ki o "ben"le bu fert (kişi) ve bu şahsım ve siz bir "ben"e sahipsiniz ki o "ben"le, o özel yapınızla ve örneğin babanızın ve annenizin kim ol duğu, yapılan, durumları ve vasıflarının ne olduğunu belirleyen o özelliklerle o fert ve o şahsınız "ben"i. Bütün insanların iç dünya sında var olan diğer bir "ben"dir. İnsani "ben"de "külli ben", yani şahsî ve ferdî olmayan, "ben"dir. Yani örneğin bende şu anda iki "ben" mevcuttur. Bir "ben" örneğin B'nin oğlu A olan ben, diğer "Ben" bende var olan insandır. Siz de ayıtı şekilde iki "Ben"e sahip siniz. Bir "ben", sizin ferdî olan "ben"inizdir, biri de sizde var olan insandır. Başka kişiler de aynı bu şekildedirler. Bu da bir varsa yımdır. Kur'an'ın "Bir "ben'le savaşmak gerekir, diğer "ben" ise üstün kılmak, saygınlaştırmak ve yüceltmek gerekir." diye buyurduğunusöylemiştik. İşte bu "ben"in yüceltilmesiyledir ki yüceltici ahlakın tümü insanda meydana gelir ve aşağılayıcı ahlakın tümü insandan uzaklaşır, eğer bu "ben" büyüklük bulursa, kendi şahsiyetini ye niden elde eder ve insanda meydana gelir, artık insana doğruluğu bırakıp yalanın peşinden gitmesine, izzeti bırakıp zillete boyun eğ me peşinde gitmesine, konuşmasında iffeti bırakıp gıybet etmenin peşinde gitmesine ve bunun gibi şeylere izin vermez. Şimdi, acaba bu «ben» küllî ve insanî olan "ben" midir yoksa başka bir şey mi? Bu soru; bizim bu akşam bu iki "ben"in ne olduğu ve nasıl olduğuna yönelik yaptığımız açıklama ve izahlar ev cevabını da yarın akşam size arz edeceğimiz bir sorudur. NEFSİN BÜYÜKLÜĞÜ KONUSUNDA İMAM HÜSEYNİN (a.s) BAŞKA SÖZLERİ İmam Hüseyin'in (as) bize ulaşan sözlerinde insanlığın izzet, şeref ve büyüklüğünün revaşta olduğunu arz etmiştik. Bu tür söz lerin diğer imamlara nispetle İmam Hüseyin'den daha fazla bize ulaşmasının sırrı, Kerbela hadisesinin, İmam Hüseyin'in ruhunun bu esnada kendi görünüşünü bu sözler aracılığıyla açıklamasının bir yeri olduğunda yatmaktadır. Bu konuda şöyle yazılmaktadır: Seyidû'ş Şüheda Kerbela'ya doğru gelirken orada bulunanlar de falarca O'na rastlıyorlar. Onunla karşılaşan herkes de "Oraya git me, hayati bir tehlike var " diyorlardı, İmam da karşılaştığı bu insan ların her birine bir cevap veriyordu. Verdiği cevapların tümü şu beyandaydı: "Hayır, benim gitmem gerekir." Onlardan biri imamla konuşurken şöyle demekteydi: "Maslahat yoktur, gitmeyin." İmam ise şöyle buyurdu: "Ben sana, Allah Resulünün sahabelerinden biri nin kendisini cihada katılmaktan menetmek isteyen bir şahsa verdiği ce vabın aynısını vereceğim." ve Seyyidû'ş Şüheda şu şiiri okudu: Gideceğim. Yiğit bir insan için ölüm, Hakk'ın yolunda cihad etmesi ve Müslüman olarak çaba harcaması durumunda utanç de ğildir. (Niyeti Hakk olursa ve Müslüman olarak mücahede ve cihat ederse ölüm onun için ayıp değil) ve salih insanlarla, yardım laşma, yoldaşlık ve dert ortaklığı ederse ve bunun aksine, kendi yolunu helak olmuş bedbahtların, mücrim ve günahkârların yo lundan ayırırsa ölüm onun için utanç değildir. Ben ya yaşarım ya da öleceğim. Bunun dışında bir şey yoktur. Benim yürümekte olduğum bu yolun iki tarafı da benim için hayır ve saadettir. Eğer hayatta kalırsam kötülüğe konu olmam, çünkü ben, ölümden kaçmadım ve bu imtihandan muvaffak olarak çık tım, ölümden korkmadım ve hayatta kaldım. Böyle bir hayat, be nim için bir ayıp ve utanç değildir. Ölsem dahi kınanacak değilim. Hayatta kalman ve burnunun yere sürtülme zillet ve bedbahtlığı senin için yeterlidir. Artık bu hayattan daha büyük bir zillet ve bed bahtlık yoktur.([55]) İmam Hüseyin veya değerli babası Ali'ye (as) ait başka şiirler ve Emiru'l Mü'min'e ait bir de divan vardır. Fakat bu şiirleri kendi leri için söyledikleri nakledilmiştir. Şöyle buyuruyor: Her ne kadar dünya çok güzel ve sevilmeğe değer olarak sayılıyorsa da ahiret evi binlerce derece daha yüksek ve daha büyük tür. Diğer âlemlerle tanışmayan kişi dünyaya esir olur. Eğer dünya malı ve serveti, sonuçta bırakıp gitmek içinse niçin insan hayatta olduğu sürece cimrilik ve pintilik yapsın?! Niye ya şadığı sürece cömertlik ve eli açıklık yapmasın, yardım edip zaval lıların elinden tutmasın?! Eğer bu bedenlerimiz sonuçta ölecekse ve her ne kadar kendi mizi kılıçlardan uzaklaştırmaya çalışırsak da sonuçta bir sıtma hastalığı, bir mikrop bizi ortadan kaldıracaksa, evet eğer bu beden ölmek için varsa o halde bu bedeni yüce Allah'ın yolunda parça parça etmemizden daha güzel ne olabilir?!([56]) Şimdi sizler bu şiirleri kendisine terennüm eden bu kişinin ruhî yapısını Kerbela'da bedeni parça parça olduğu zaman gözü nüzün önünde şekillendiriniz. Doğrusu bu, kendisini bir süsleyicinin ihtiyarına veren ve bu süsleyicinin onu güzelleştirmekte oldu ğu bir insanın durumudur. O, sonuçta yere dökülecek olan, şimdi ise Allah yolunda dökülmekte olan bu kanı, Allah yolunda yarılan alnı, Allah yolunda zehirli oklara hedef olan ve ok saplanan bu göğsü gördüğü zaman güzelliği hissediyor. Vücudunun ön kıs mında, yüzlerce kılıç, ok ve buna benzer silahların açtığı yaralar sayılmıştır, yani yüzlerce iftihar, yüzlerce süs, ziynet, Hüseyin'in göğsüne yüzlerce iftihar nişanesi yapışmıştı. Bu yaralar, onun için süstür, ziynettir, iftihar ve iftihar nişanesidir. Bir başkasının naza rında cinayettir. O cinayet işliyor. Onun cinayeti, iftihara kardeşlik yaptığından dolayıdır. Eba Abdullah (Hz. Hüseyin) son anlarını yaşamaktaydı. Haz-retin durmuş olduğu yer çukur bir yer olduğu için ismini "Ölüm çukuru" olarak koymuşlardı. Hazret oradan biraz uzaklaşınca Ehl-i Beyt onu göremiyor ve onun durumundan habersiz kalıyorlardı. Son anlardı. Ağır yaralar, kanın akışı ve susuzluk İmam'a o kadar galebe çalmıştı ki artık ayakta duracak hali yoktu. Gökyüzü kap karanlık kesilmişti onun gözünde. Düşman, onun hane halkının çadırına girmek istiyor, fakat cesaret edemiyor ve "Hüseyin savaş hilesi yapıyor olmasın" diyorlardı. Çünkü biliyorlardı ki eğer onun bedeninde kuvvet varsa hiçbiri O'nun karşısında güç yetirip dura mazdı. Birisi gidip onun mukaddes başını bedeninden ayırmak is tiyor, ama yaklaşmaya cesaret edemiyordu. Şöyle bir plan kurdu lar: "Hüseyin namuslu birisidir, Allah'ın iffetli kuludur. Hayatta kendisini ev halkının çadırına sokmaları karşısında bedeninde can olduğu sürece tahammül edebilmesi imkânsızdır." dediler. Hü seyin'in yaşayıp yaşamadığının öğrenilmesi yolu, ansızın askerle rin Eba Abdullah'ın ev halkının çadırına doğru hücuma geçmesi idi. İmam hissetti bunu. Güçlükle dizlerinin üstünde doğruldu. Görünüşte kendi kılıcına dayanıyordu. Kendisinin kahramanca feryadı o vadide yükseldi (orada da namus ve hürriyetten söz etmektedir): "Size yazıklar olsun ey Ebu Süfyan 'ın taraftarları! Benimle savaşı yorsunuz ve ben sizinle savaşıyorum. Kadın ve çocukların ne kusuru vardır?! Eğer Allah'ı tanımıyorsanız, eğer meada inanmıyorsanız dahi, bir insanın sahip olması gereken o şeref nereye gitti?! Sizin hürriyet ve özgürlüğünüz nereye gitti?!" ([57]) Allah'ım! Gönüllerimizi iman nuruyla nurlandır, nefsimizi büyüklük, izzet ve üstünlük süsüyle süsle, her çeşit hakaret, alçak lık ve zayıflığı bizden uzaklaştır. Muhabbet, sevgi ve marifetinle gönüllerimizi aydınlat, bizleri İslam ve Kur'an'ın değerini bilenler den eyle, Peygamber'in ve ailesinin değerini bilenlerden eyle, ölü lerimize mağfiret ve rahmet eyle!
YEDİNCİ OTURUM
"BEN" VE "BEN ÖTESİ' Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla Hamd, bütün varlıkları yaratan âlemlerin Rabb'ı olan Allah'a mahsustur. Salât ve selam Allah'ın kulu, Resulü, günahlardan arındırılmış, sırrını koruyan, risaletini tebliğ eden efendimiz, Pey gamberimiz, Ebu'l-Kasım Muhammed'e ve O'nun günahlardan arındırılmış tertemiz ve güzel yakınlarının üzerine olsun. Lanet lenmiş şeytandan Allah'a sığınırım. Yüklə 1,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|