BiSMİllahirrahmanirrahiM قال الله تعالى

Şia’nın Öncü Şairleri

Her dönemde bir kısım meşhur ve nam salmış Şii şairi; Şii şiirinin öncülüğünü yapmıştır. Kendilerini Peygamber hanedanının velayeti ve sevgisi uğruna feda etmişlerdir. Kumeyt b. Zeyd Esedi, Küseyyir Azze, Ferezdak ve Seyyit Himyeri bu şairlerden olup Emeviler zamanında yaşamışlardır. İbn-ü Abdirabbih, Kumeyt ve Kuseyyir’in hızlı ve aşırı Şiilerden olduğunu söylemektedir.¹ Kumeyt’in oğlu Müstehil şöyle diyor: Kumeyt ölüm esnasında son defa gözlerini açtığında şöyle dedi: “Ey Allahım! Âl-i Muhammed”¹ İbn-i Mutezz şöyle demiştir: “Seyyit Himyeri, Ali b. Ebi Talip (a.s)’in bütün meşhur faziletlerini şiir haline getirmiştir.”² Ebü’l-Ferac İsfahani de, Seyyit Himyeri’nin şiirlerinin genellikle Beni Haşim’e övgü ve düşmanlarını kınamaya yönelik olduğunu ve ondan Beni Haşim’i öven 2300 kaside nakledildiğini söylemiştir.³ Bu yüzden Şiiler yanında Seyyit Himyeri’nin büyük bir makamı olmuştur. Kûfe mescidinde kendine ait özel bir yeri vardı.⁴

Abbasiler’in ilk döneminde iki büyük şair Mansur Nemri ve Dibil Huzai Şia’nın keskin ve konuşan dili olmuşlardır. Harun, Nemri’nin ölüm emrini verdi. Ancak ölümünden önce ona ulaşamadılar.¹

Dr. Mustafa Şuk’a, Dibil hakkında şöyle diyor: “Dibil, Peygamber (s.a.a)’in Ehl-i Beyt’ini methediyordu. Şiirlerinde onları layık oldukları şekilde nitelendiriyordu. Emevilere ve Abbasilere saldırıyordu. Onu bu işi yapmasından dolayı korkuttukları zaman ise, “ben 50 yıldır darağacımı yanımda taşıyorum ve beni asacak kimseyi göremiyorum” diyordu.”²

Dr. Şevki Dayf da bu konuda şöye diyor: “İkinci Abbasi döneminde³ Şiilere ait şiirler çokça okundu. Bu şiirlerin bazılarını Alevi şairler, bazılarınıysa diğer Şii şairler okudu. Muhammed b. Salih Alevi Hammani ve Abbas b. Ali’nin torunlarından Muhammed b. Ali bu dönemdeki en önemli şairlerdendirler. Muhammed b. Ali, Mütevekkil’in döneminde şiirlerinde baba ve büyük babalarıyla övünüyor ve Şia’nın görüşünü yansıtıyordu.”¹

Yirmi Yedinci Dersin Özeti

Geçmiş zamanda şiir, önemli bir yere sahipti. Edebi yönünün yanı sıra, en önemli tebliğ yöntemlerinden sayılmaktaydı. Sakife’nin teşkilinden sonra Şiiler imamet hakkındaki görüşlerini yaymak için şiirden yararlanmışlardır. Böylece Şiiliğin revaçta olması ve ilerlemesinde önemli bir rol üstlenmişlerdir. Masum İmamlar (a.s) da şiirin işlevselliği ve etkisini bildiklerinden Şii şairlerinin saygınlığını koruma ve yüceltme noktasında azami gayret göstermişlerdir. Öte taraftan Şii şairleri sözlerinin etkisinden dolayı devamlı Emevi ve Abbasi düşman yöneticiler tarafından zulme ve işkenceye maruz kalmışlardır. Emir’el-Müminin (a.s) hükümeti sırasında Cemel ve Sıffin savaşları esnasında Irak halkının yanı sıra büyük bir sahabe kitlesi de Hz. Ali (a.s)’nin hakkını müdafaa etmek için şiir okumuşlardır. Ancak şiddetli baskıların olduğu Beni Ümeyye asrında çok az şair Peygamber Hanedanına olan bağlılığını koruyabilmiştir. Abbasi döneminin başlangıcında da bu durumun hâkim olduğu görülmektedir. Ama Abbasiler’in ikinci döneminde hilafet mekanizmasının zayıflamasından ötürü birçok Şii şair kendini göstermiştir. Şii şairlerinin sayısı ile ilgili çalışmaların en kapsamlısı merhum Seyyid Muhsin Emin tarafından yapılmıştır.

Yirmi Yedinci Ders Soruları

1-Şiirin Araplar arasındaki konumu nedir?

2-Sakife’den sonra Şii şairler hangi vazifeyi ifa etmişlerdir?

3-Masum İmamlar (a.s)’ın Şii şairlerine yaklaşımı nasıl olmuştur?

4-Emevi ve Abbasi düşman yöneticileri Şii şairlerine nasıl davranmışlardır?

5-Şii şairleri hakkında en kapsamlı araştırmayı hangi bilim adamı yapmıştır?

6-Emeviler döneminde öncü olan Şii şairler kimlerdir?

7-Abbasiler’in ilk ve ikinci dönemlerinde öncü olan Şii şairleri kimlerdir?

YİRMİ SEKİZİNCİ DERS

Şii Şairlerin Ortamları

Şii şairler çeşitli ortamlarda ve meydanlarda şiir okumuşlardır. Bunları şu başlıklar altında açıklayabiliriz:

1– Ehl-i Beyt (a.s)’in Haklarını Gasp Edenlere Karşı Kanıt Getirme

Hz. Ali (a.s)’nin ve çocuklarının velayetine inanan Şii şairler, konuşmacılar Sakife’nin teşkili ve Hz. Ali (a.s)’nin zulme maruz kalmasından itibaren seslerini yükseltmiş, şiir diliyle o Hazret’in hakkını savunmuşlardır. Peygamber-i Ekrem (s.a.a)’in imamet ve velayette belirttiği yolu açıklamak için çalışmışlardır. Bu konuda Kumeyt Esedi’nin şairler arasında kanıt getirme kapısını açan ilk kimse olması meşhurdur. Allame Emini bu konuyu, Cahiz’e atfetmekte ve devamında da şöyle demektedir:

“Kumeyt daha dünyaya gelmeden önce Huzeyme b. Sabit Züş’Şehadeteyn, Abdulah b. Abbas, Fazl b. Abbas, Ammar Yasir, Ebuzer Gaffari, Kays b. Sad Ensari, Rabîa b. Haris b. Abdülmüttalip, Abdullah b. Ebi Süfyan b. Haris b. Abdülmüttalip, Züfer b. Zeyd b. Huzeyfe, Neccaşi b. Haris b. Ka’b, Cerir b. Abdullah Beceli ve Abdullah b. Hanbel gibi bir grup sahabe ve tabiin büyüğü şiirleriyle Hz. Ali (a.s)’nin hakkını savunmuşlardır.”¹

Abdullah b. Ebi Süfyan b. Haris b. Abdülmüttalip, Hz. Ali (a.s)’yi savunmak için ilk şiir okuyanlardandır. Şeyh Müfit şöyle naklediyor: Abdulah b. Ebi Süfyan, Peygamber-i Ekrem (s.a.a)’in vefatında Medine’de değildi. Medine’ye geldiğinde halkın Ebubekir’e biat ettiğini görünce mescidin ortasında durdu ve şu şiiri okudu:

“Sanmazdım hilafeti Beni Haşim’den,

Onların içinden de Ebu’l-Hasan’dan (Hz. Ali) alacaklarını.

Acaba o sizin kıblenize ilk namaz kılan,

eserleri ve sünnetleri en iyi bileniniz değil mi?¹

Yine Beni Haşim, sahabe ve tabiinden olan bir grup şair de Hz. Ali (a.s)’nin hakkını savunmak için şiirler okumuşlardır.

”Bilin ki, Hz. Muhammed (s.a.a’den sonra halkın

Allah indinde en iyisi Peygamber Mustafa (s.a.a)’nın halefidir.

O ilk namaz kılan, Peygamber’in kardeşi,

Bedir’de düşmanları geri püskürten ilk kişidir.”²

Mugire b. Nevfel b. Haris b. Abdülmüttalip Sıffin savaşında Emire’l-Müminin (a.s)’in askerlerine hitaben okuduğu bir şiirinde şöyle demiştir:

“Peygamber’in halefi sizin komutanınızdır,

Onun damadıdır ve Allah’ın kitabı etrafa saçılmıştır.”¹

Fazl b. Abbas b. Utbe b. Ebi Leheb hicri ilk asrın son döneminin meşhur şairlerindendir. İbn-ü Abdirabbih naklediyor: “Velid b. Abdülmelik Kâbe’yi tavaf ederken Fazl b. Abbas Zemzem kuyusundan su çekiyordu ve şu şiiri okudu:

Ey Ali’yi soran kimse Ben-i Haşim’in ayı,

Bedir savaşında bulunanı mı soruyorsun?

Ebtehli² kimsenin büyüklüğünü övmek hakkında şekkin mi var?

Ya da İslam’da ondan önce olan birini mi soruyorsun?³

Ümmü Mustah b. Üsase adındaki bir kadın da Hz. Ali (a.s)’nin hakkını ilk savunan kimselerdendir. Tarihçiler şöyle nakleder: Ebubekir ve Ömer zorla biat etmesi için Hz. Ali (a.s)’ye sert davranınca Ümmi Mustah mescide geldi, Peygamber (s.a.a)’in kabrinin karşısında durarak şu şiiri okudu: “Senden sonra bazı olaylar ve ihtilaflar oldu, eğer sen olsaydın bunlar olmazdı. Biz yeryüzünün suyunu yitirdiği gibi seni yitirdik. Kavmin bozgunculuk yaptı. Şahit ve haberdar ol.”⁴

Hz. Ali (a.s)’nin hakkını savunan ve kanıt getirenlerden biri de Arapların büyük edip ve şairi Ebu’l-Esvet Düeli’dir. Basra’da, Osmanî olan Beni Kuşeyr kabilesinin mahallesinde yaşıyordu. Onlar konuşmada Ebu’l-Esved’in rakibi değildi. Bu yüzden ona zulüm ve işkence ediyorlardı. Geceleri evini taşlıyorlardı. O cevaplarını şu şekilde vermiştir:

“Beni Kuşeyr gibi aşağılık insanlar,

“Neden bunca zamandan sonra Ali’yi unutmadın” diyorlar.

Onlara, “bana farz olan amelleri nasıl terk edeyim” dedim.

Ben Muhammed (s.a.a’i çok seviyorum.

Aynı şekilde Abbas, Hamza ve Vasi’yi (Ali).

Peygamber (s.a.a)’in amcaoğulları ve yakınları benim için

Halkın en sevilesi insanlarıdır.

Eğer onların sevgisi hidayet sebebiyse, hidayete ulaştım demektir.

Eğer bu muhabbet faydasızsa zarar etmem.

Şüphesiz onlar nasihat ehlidir ve yaşadığım sürece

Benim dostlarım.

Allah’ı her şeyin yaratıcısı olarak bilirim.

Onları hidayet etti ve aralarından Peygamber (s.a.a)’i seçti.

Onlardan başka kimseyi bunun için seçmedi.

Allah’ın bu seçimi onlara kutlu olsun.”¹

Beni Ümeyye döneminin sonunda Kumeyt Esedi, Kuseyyir Azze ve Seyyit Himyeri gibi büyük, tanınmış şairler kendilerini Hz. Ali (a.s)’nin velayetine adamışlardı. O Hazret’i savunmak için birçok şiir okumuşlardır.