Blogumuzu ziyarYt etmYyi unutmayın: utopiaderslik blogspot com
§ 3. İqtisadi inteqrasiya vY onun formaları
Yüklə 15,57 Mb.
|
§ 3. İqtisadi inteqrasiya vY onun formalarıXX Ysrin ortalarından başlayaraq ölkYlYr arasında tYsYrrüfat YlaqYlYrinin yeni forması kimi inteqrasiya daha da güclYnmYyY başladı. «İnteqrasiya» termini latınca «İnteqratio» sözündYn olub «müxtYlif hissYlYrin bir tam kimi birlYşmYsi», bütövlYşmYsi demYkdir. BeynYlxalq iqtisadi inteqrasiya dünya ölkYlYri arasında mYhsulların vY istehsal amillYrinin sYrbYst hYrYkYtinY mYhdudiyyYt qoyulmadan onların hYrYkYtinin birgY tYmin edilmYsi prosesidir. Dünya ölkYlYri arasında benyYlxalq iqtisadi inteqrasiya istehsalın beynYlmillYşmYsinin yüksYk inkişaf etmiş formasıdır. Bu prosesdY nYinki bütün iqtisadi YlaqYlYr (münasibYtlYr), eyni zamanda dövlYtlYrin iqtisadi siyasYt istiqamYtlYri bir-birilY uzlaşdırılır.
- dünya ölkYlYri arasında beynYlxalq YmYk bölgüsünün daha da dYrinlYşmYsi; - istehsalın beynYlmilYllYşmYsi vY kooperasiyalaşmasının güclYnmYsi; - milli iqtisadiyyatların açıq xarakter daşıması; - elmi-texniki tYrYqqinin nYticYlYrinin dünya sYviyyYsinY çıxması; Hazırda beynYlxalq iqtisadi inteqrasiya prosesindY iki istiqamYt bir-birindYn fYrqlYndirilir. Birincisi, ölkYlYrin «BeynYlxalq yaxınlaşmasıdır», ikincisi, «Regionların yaxınlaşmasıdır». BeynYlxalq miqyasda yaxınlaşma dünya ticarYtindY tYtbiq edilYn tarif vY qeyri-tarif mYhdudlaşdırmaların aradan qaldırılması yolu ilY hYyata keçirilir. Regional yaxınlaşma YsasYn regional iqtisadi birliklYrY daxil olan ölkYlYr arasında iqtisadi, siyasi, hYrbi vY s mYsYlYlYrin bir-birilY uzlaşdırılmasıdır. Regional iqtisadi yaxınlaşmada olan ölkYlYr müxtYlif inkişaf sYviyyYlYrinY malik olsalar da onların bir-birilY yaxınlaşması olduqca zYruridir. BeynYlxalq iqtisadi inteqrasiya 4 formada hYyata keçirilir. 1.Azad ticarYt zonalarının yaradılması. Bu inteqrasiyanın daha geniş yayılmış formasıdır. ABŞ-da, Avropa цlkYlYrindY, Afrikada, Latın Amerikasında, Dubayda, TьrkiyYdY, Azad TicarYt Zonaları yaradılmışdır vY onlar цlkYlYr arasında gцmrьk tarif mYhduduiyyYtinin aradan qalıdırılmasına Ysaslanır. 2.Gömrük birliyi. Bu azad ticarYt zonasına nisbYtYn gömrük tarif mYhdudiyyYtlYrini tamamilY aradan qaldırır vY sYrbYst ticarYt (kommersiya) fYaliyyYti yaradır. (QATT tYşkilatı) (Tarif vY TicarYt TYnzimlYnmYsi haqqında baş saziş). 3.Ьmumi bazar. BeynYlxalq iqtisadi inteqrasiyanın daha geniş vY mьrYkkYb formasıdır. Buna 1957-ci ildY yaradılmış Avropa iqtisadi birliyinin geniş miqyaslı fYaliyyYtini gцstYrmYk olar. Bu birliyY daxil olan цlkYlYr arasında qarşılıqlı hesablaşmaları hYyata keзirmYk mYqsYdilY (1979-cu ildY kollektiv valyutaların «EKЬİ»-nь (Avropa hesab vahidi) yaradılır. Hazırda «Ümumi Avropa bazarı» beynYlxalq ticarYtin mYrkYzinY çevrilmişdir. Dünya ticarYt dövriyyYsinin üçdY bir hissYsi Avropa iqtisadi birliyinin payına düşür. Bu birlik indi ABŞ-dan 3,6 dYfY, Yaponiyadan 3,8 dYfY çox YmtYY ixrac edir. Dünya ölkYlYri arasında BeynYlxalq iqtisadi inteqrasiya YlaqYlYri vY formaları daha da genişlYnir. Onlara: İqtisadi mYkdaşlıq vY İnkişaf TYşkilatını (OESD), İslam Konfransı ÖlkYlYrinin tYşkilatını, Avropa YenidYn Qurma vY İnkişaf Bankı (BYİB) , BeynYlxalq Valyuta Fondu (BVF), GUAM ÖlkYlYri TYşkilatı, NAFTA (ABŞ, Kanada, Meksika), Qara DYniz HövzYsi trafı ÖlkYlYrinin tYşkilatı (11 ölkYni birlYşdirir), MüstYqil DövlYtlYr Birliyi (MDB), CYnubi ŞYrqi Asiya ÖlkYlYri Assosiasiyası (Asian), Neft İxrac EdYn ÖlkYlYr (OPEK) göstYrmYk olar. MüstYqil AzYrbaycan beynYlxalq iqtisadi inteqrasiya prosesindY sYmYrYli formada iştirak edir. XüsusilY, «Traseka», «Trans-Qafqaz» nYqliyyat dYhlizi, «Böyük İpYk Yolu» vY digYr beynYlxalq layihYlYrin hYyata keçirilmYsi respublikanın iqtisadi qloballaşmada iştirakını tYcYssüm etdirir. XüsusilY, Bakı Novorosiyski, Bakı-Tbilisi-Supsa, Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kYmYrlYrinin, Bakı-Tbilisi-rzurum qaz kYmYrinin, Bakı-Tbilisi-Qars dYmir yolunun çYkilmYsi vY istifadYyY verilmYsi ölkYnin iqtisadi inteqrasiyası prosesindY uğurlu iştirakını bir daha tYsdiq edir.
|