BöLÜM 1 GİRİŞ

C. Dil ve Anlatım Özellikleri Bakımından

Dil ve anlatım özellikleri bakımından kitap, kullanılan kelimeler, noktalama işaretleri, imla ve dilbilgisi açısından öğrencinin seviyesine uygundur. Kitapta diyaloglar ve tekrarlı cümleler yer almakta, seri halinde yayınlanan kitapların cümle uzunlukları öğrencinin okuma seviyesine göre artmaktadır. Bunlara karşılık kitapta yer alan cümlelerin uzunlukları, olay örgüsü ve plan istenilen düzeyde bulunmamıştır. Ayrıca anlatım akıcı ve canlı değildir.

Kitapta kullanılan kelimeler öğrencinin anlayabileceği düzeyde basit ve yalındır. Kitapta çocukların anlayamayacağı ölçüde ya da çocukların sözlüğe bakması gerektirecek kelimeler yer almamaktadır. Bunlara karşılık kitapta basit, yalın bir anlatım vardır. Kitap basit kelimelerle bilgi vermekte sürükleyici ya da kurgusunda ilgi çekici bir bölüm yer almamaktadır. Yazar, söylemek istediğini açık bir şekilde ortaya koymuş fakat bu anlatımı kuru ve yavanlıktan uzaklaştıramamıştır. Durum böyle oluncada çocuk bu kitabı okumasına okuyacaktır fakat bir kaç gün sonra herhangi biri okuduğu bu kitapla ilgili çocuğa bir soru sorduğunda aklında, büyük ihtimalle, birşey kalmayacağından cevap vermekte güçlük çekecektir.

Çocuk kitaplarında yer alan cümlelerin uzunlukları hakkında yazarların farklı görüşleri vardır. Kimi yazarlar mümkün olduğunca bu yaş çocukları için kısa cümlelerin kullanılması gerektiği hatta bir cümlede en fazla beş ya da altı kelime bulunması gerektiğini söylemektedirler. Buna karşılık bazı yazarlar ise uzun bir cümlenin çocuğun konuyu kavramasında daha etkili olduğunu ileri sürmektedirler. Çocuk kitaplarında anlatımlar kısa ve yalın cümlelerle yapılmalıdır(Sever,1995,s.14). Oğuzkan çocuk kitaplarında bir cümlenin 5-6 kelimeden oluşmasını söylemektedir. Bu kitapta yer alan cümleler sekiz kelimeden oluşmuştur. Gerçi kelimeler basit ve öğrencinin anlayabileceği ölçüde olmasına rağmen yapı olarak uygun değildir. Noktalama işaretlerine bakıldığında sırasıyla “nokta, virgül, konuşma çizgisi, ünlem, iki nokta, soru işareti, kesme işareti” kullanılmıştır. Bu kullanımların tamamı doğrudur. Çocuk bu kitap sayesinde bu noktalama işaretlerinin kullanım yerlerini görecek ve yazı dili ile konuşma dili arsındaki farkı kavrayacaktır.

Kitapta imla açısından öğrenciyi çelişkiye düşürecek ya da yazının okumasını ve dilin kurallarının öğrenilmesini engelleyecek yazım hatasının olmaması öğrencinin yazı dilinin kurallarını kavraması açısından yararlıdır. Kitapta devrik cümlelerin kullanılması öğrencinin konuşma dili ile yazı dili arasında ilişki kurmasına; günlük hayatta kullandığı bir takım kelimeleri yazı dilinde görmesi de konuyu kavramasında kolaylık sağlayabilir. Kitabın belli bir plan çerçevesinde yazılmamış olması yani kitapta başlangıç, gelişme ve sonuç bölümlerinin yer almamasının öğrencinin konuyu doğru kavramasını engelleyebilir. Kitabın başında temizlikle ilgili bir kısa metin ve iki şiir yer almakta, sonra beslenmenin ve neşeli olmanın önemiyle ilgili iki kısa metin orta kısımda bulunmakta; son kısımlara doğru 23 Nisan Bayramı ile ilgili kısa metinler, şiirler ve kitabın sonunda da başındaki gibi temizlik alışkanlığı ile ilgili şiir bulunmaktadır. Bu durumda öğrenci kitabın başıyla sonu arasında bir bağlantı kurmakta güçlük çekecektir.

Kitabın bir bölümünde başlığındaki konunun dışına çıkılmıştır. Bir sayfada Nasrettin Hoca’nın kahramanı olduğu bir öyküden bahsedilmektedir. Bu öyküde diyaloglara çocuğunun ilgisini çekebilir. Bu durum belki kitabın ana konusunun dışına çıkılmasına neden olmuştur fakat diyaloglara yer verilmesi açısından kitaba farklı bir hareket sağlamıştır. Çünkü öğrenci karşılıklı konuşma havası içinde geçen öyküleri daha rahat anlamaktadır.

Kitapta yer alan cümlelerin uzunluklarının öğrencinin okuma düzeyine göre artması yani ilk kitaplarda kısa cümleler daha sonrasında okuma öğrenmesine paralel gidecek derecede uzun cümleli kitapları okuması öğrencinin bir işi başarma duygusu hissetmesine sebebiyet verebilir. Dizinin ilk kitaplarında kısa fiş cümleleri yer almaktadır. Dizinin devam eden kitaplarında ise fiş cümlelerinin yerini Hayat Bilgisi dersindeki ünite konularına uygun olarak metinler almaktadır. Bu metinlerin cümle uzunlukları ise fiş cümlelerine göre giderek artmaktadır.

Kitapta öğrencinin ilgisini çekebilecek düzeyde başlangıcı, gelişimi ve sonucu yer alan bir olay yahut kişiler arası münasebetler yoktur. Maalesef bu durum öğrencinin bu kitabı kolayca unutmasına sebep olabilir. Kitapta genel olarak temizlik ve beslenme alışkanlığı, neşeli olmanın önemi ve faydası, kısa bir Nasrettin Hoca fıkrası, 23 Nisan Bayramı ve Atatürk’ten bahsedilmektedir. Düz, sade, yalın bir anlatım var. Kısa kısa bahsedilen konularla ilgili bilgi verilmektedir.

Kitapta düz yazı yanında tekrarlı cümlelerden oluşan konu ile ilgili şiirler bulmak da mümkündür. Bu tekrarlı cümleler yazı ayrı bir ahenk vermekte ve çocuğun ezber gücünü arttırmaktadır. Tekrarlı cümleler çocuğu yazıya bağlar. Bir çok eğitimci, okuma yazma döneminde çocukların tekerleme; sayışma gibi tekrarlı cümle ya da kelimelerin bulunduğu metinlerle daha kolay okuma yazma öğrendiklerini ve öğrencilerin ilgilerinin daha kolay sağlandığını belirtmektedir.

Dizinin diğer kitaplarında incelenen kitaptan farklı bulunana durumlar belirtilmiştir. Seriden çıkan sekiz kitap içinde ilk dört kitabın yazı puntoları 20 olup seviyeye uygundur. Kalan 4 kitabın ise yazı puntoları çocuğun seviyesine uygun yazılmamıştır. Nasıl yazıldığını açıkla! Kitapların 7. ve 8. sayılarında diğer kitaplardan farklı olarak diyaloglara yer verilmiştir.

Güneş ve Dünyamız

A. Kitap Fiziksel Özellikler Bakımından	Evet/ Hayır
1. Kitabın boyutu çocuk seviyesine uygun	–
2. Kitabın kapak sayfası kalın	–
3. Kitabın kapak sayfası dayanıklı	–
4. Kitabın kapağı ilgi çekici	X
5. Kitabın sayfalarında 1. ve 2. hamur kağıt kullanılmış	X
6. Kitap sayfaları dikişli	–
7. Yazı puntoları seviyeye uygun	X
8. Kitabın sayfa düzeni çocuk için uygun	X
9. Kitabın resimleri canlı	X
10. Kitabın resimleri konuya uygun	X
11. Kitabın sayfa düzeninde resim yazı oranı seviyeye uygun	X
12. Kullanılan renkler göz sağlığı için uygun	X
B. İçeriksel Özellikler Bakımından
1. Olumlu ifadelere yer veriyor, kötümserlikten uzak.	X
2. Kitaptaki tipler gerçek hayata uygun	X
3. Kitabın konusu çocuğun yaşına uygun	X
4. Kitabın konusu gerçek hayattan	X
5. Kitap konusu içinde hafif bir sürpriz öğesi var	–
6. Kitap konusu içinde gülmece öğesi var	–
7. Kitap konusu içinde merak unsuru var	–
8. Kitap öğrencinin bilgi düzeyine uygun	X
C. Dil ve Anlatım Özellikleri Bakımından
1. Kullanılan kelimeler öğrencinin dil yaşantısına uygun	X
2. Anlatım akıcı ve canlı	–
3. Cümle uzunlukları çocuk seviyesine uygun	X
4. Noktalama işaretleri titizlikle kullanılmış	X
5. Kitap imla açısından uygun	X
6. Kitap dilbilgisi açısından uygun	X
7. Kitap belli bir plan çerçevesinde yazılmış	–
8. Diyaloglara yer verilmiş	–
9. Seri halinde yayınlanan kitapların cümle uzunlukları öğrencinin okuma seviyesine göre artıyor (1. kitapla – son kitap arasında)	X
10. Olay örgüsü ilgi çekici	–
11. Tekrarlı cümleler var.	X

Kitabın Adı: Güneş ve Dünyamız

Yayınevi : Mutlu
1. grup kitap türüne ait olan Hayat Bilgisi üniteleri ile paralellik gösteren Mutlu İlk Adım Okuma dizinin 6. kitabı Güneş ve Dünya’mızdır. Bu diziden çıkan kitapların isimleri şöyledir: 1. Okula Başlıyorum 2. Sınıf Etkinliklerinin 3. Bayram Var 4. Ben ve Ailem 5. Yılın Bölümleri 6. Güneş ve Dünya’mız 7. Sağlığımız 8. 23 Nisan 9. Çevremizdeki Canlılar 10. Tatile Girerken’dir.
A. Fiziksel Özellikler Bakımından

Birinci grup kitap türüne ait olan Mutlu yayınevinden çıkan Güneş ve Dünya’mız isimli kitabın kapak sayfası ilgi çekicidir. Kitabın sayfalarında ikinci hamur kağıt kullanılmış, yazının puntoları öğrenci seviyesine uygun; kitabın resimleri canlı, konuya uygun ve kullanılan renkler de göz sağlığı için uygundur. Kitabın sayfa düzeni öğrenci için uygun yine kitabın sayfa düzeninde resim yazı oranı seviyeye uygundur. Kitabın boyutunun öğrenci için uygun olmaması, kapak sayfasının ince ve dayanıksız olması buna ilave olarak kitabın sayfalarının dikişli olmaması kitabın olumsuz özellikleridir.

Kitabın fiziksel özelliklerinin kitap sevgisinin kazanılmasına katkısını çok olduğu daha önce yazarlar aracılığıyla belirtilmiştir. Çocuk öncelikle dış görünüşe önem verir. Bu kitabın boyutunun 15x21cm. olup normal boyutun altında olması bu kitaba ilginin azalmasına neden olabilir. Kitabın kapak sayfasının kalın olması gerekir. Bu kitabın kapak sayfası ince ve dayanıksızdır. Kapağın kalın ve dayanıklı olmasının çocuk için önemi büyüktür. Bu kitabın yıpranması, kolayca dağılmasını önler. Böyle olunca da çocuk bu kitabı kolayca saklayıp, kitaplık kurmaya başlayabilir. Kendinden sonra gelen kardeşlerine yahut ihtiyacı olan birine verebilir. Henüz kitapla yeni tanışan, kitabı nasıl tutacağı, nasıl kullanacağını bilmeyen bir çocuğa ince kapaklı, iç sayfalarıyla aynı kalınlıkta kitap vermek yanlış olur. Kitabın kapağında bulunan üç çocuğun konu ile ilgili olarak yer küre modeline bakması, kullanılan renkler, resmin kendisi kapağın ilgi çekici olmasını sağlamıştır. Kapak resmi ne kadar ilgi çekici yapılırsa öğrencinin o kitabı seçme oranıda o ölçüde artacaktır.
Kitabın sayfalarında kullanılan kağıdın kalitesi kitabın dayanıklılığını, yazının netliğini arttırır. Kitabın içeriği ne derece ilginç olursa olsun eğer yazı kalitesiz bir kağıda basılmışsa kitap alım gücünü yitirilecektir (İprişoğlu,1994,s. 137). Kitabın sayfalarının dikişli olmayıp, zımbalı olması kitabın öncelikle dağılmasına neden olacağı daha önce belirtilmişti. Öğrencinin kitabı dağılırsa kitap korunumunu yitirir. Bu durumda öğrenci kitaplık oluşturmada ya da kitaplarını başkasına vermekte güçlük yaşar. Devamında düzen, tertip kurallarından uzaklaşabilir. Yazının punto büyüklüğü 20 olduğundan öğrenci yazıyı gelişimine uygun olarak rahatça okuyabilecektir.7 yaş çocuğunun okuma yazma eylemini yeni öğrendiği düşünüldüğünde bu rahatlık onda okuma isteği uyanmasına yol açabilir. Kitabın sayfa düzeninde yazının her iki yanında yine alt kısmında uygun boşluklar bırakılması öğrencide yazı ile resim arasındaki düzen ilişkisini kavramasını sağlayabilir.
Kitabın resimleri canlıdır. Resim sanki kendi başına birşeyler anlatıyor gibidir. Çocuk için resim çok önemlidir. Bu kitabı okuyan çocuğun resimler muhakkak dikkatini çekecek ve onu kitaba bağlayacaktır. Kitabın resimlerinin her sayfadaki yazıyı tamamlaması öğrencinin kitaba olan ilgisini olumlu yönde etkileyebilir. Kitabın sayfaların tamamında resim yazı oranına titizlikle uyulmuştur. Her sayfada %75 resim %25 ise yazıya ayrılmıştır. Kitabın resimlerde çok parlak ya da baskı hatasının olmaması öğrencinin göz sağlığı üzerinde olumlu etkiye sahiptir.
B. İçeriksel Özellikler Bakımından
Kitap olumlu ifadelere yer veriyor, kötümserlikten uzaktır. Kitaptaki tipler ve konu gerçek hayattandır. Kitabın konusu çocuğun yaşına ve bilgi düzeyine uygun; kitap konusu içinde süpriz, gülmece ve merak unsurları bulunmamaktadır.
Kitapta çalışkan olmanın öneminden, hava durumuna göre giyinmenin gerekliliğinden, mevsimlere göre çevrenin değişikliğinden ve insanların yapması gerekenler davranışlardan bahsedilmesi öğrenciyi olumlu davranışlara yönlendirme açısından önemlidir. Çocuk kitaplarında işlenen konular öğrencide ulusal değerlere bağlılığı, demokratik yaşayış biçiminin gerekliliğini anlatır düzeyde olmalıdır(Sever,1995,s. 15). Kitapta yer alan kahramanlar okuyucularının yaşında birinci sınıf öğrencileridir. Okuyucular bu kahramanları tanımakta, benimsemekte ve anlamakta güçlük çekmeyeceklerdir. Durum böyle olunca okurun kitabı anlaması kolaylaşacaktır.
Kitabın konusunun çocuğun yaşına, seviyesine ve hayatına uygun olması öğrencinin konuyu kolayca kavramasını sağlar. Konuyu kolayca kavrayan çocuk kendi cümleleriyle kitabı anlatabilir ve kitaba ilişkin sorulacak soruları rahatlıkla cevaplayabilir. Bu da öğrencinin sözel yeteneğinin gelişmesini sağlar. İçeriksel açıdan kitapta süpriz, gülmece ve merak unsurunun bulunmaması kitabın olumsuz özellikleridir. Kitap öğrenciye bilgi vermek ve okuma gücünü geliştirmek amacıyla yazılmıştır. Okuma işini sadece yazıları seslendirme olarak düşünmek yanlış olur. Böyle düşünülürse öğrenci yazıda kendiyle ilişkili bir nokta bulamaz ve anlamlı okuma gerçekleşmez. Öğrencinin sadece gözünün ve dilinin gelişiminin yanında süpriz,gülmece ve merak unsurlarıda dahil edilerek, kalbine, beynine ve daha bir çok organına hitap eden kitaplar oluşturulursa topluma okuma alışkanlığı edinmiş bireyler kazandırılabilir.
C. Dil ve Anlatım Özellikler Bakımından

Dil ve anlatım özellikleri bakımından kullanılan kelimeler ve cümle uzunlukları öğrencinin dil yaşantısına uygundur. Kitapta noktalama, imla ve dilbilgisi açısından herhangi bir hata yoktur. Kitapta tekrarlı cümleler yer almakta, seri halinde yayınlanan kitapların cümle uzunlukları öğrencinin okuma seviyesine göre artmaktadır. Bunlara karşılık kitapta, yazı belli bir plan çerçevesinde yazılmamış, anlatım akıcı ve canlı olmayıp, diyaloglara yer verilmemiş ve olay örgüsü de ilgi çekici bulunmamıştır.

Kullanılan kelimeler öğrencinin kolayca anlayabileceği, sözlüğe ihtiyaç duymayacağı türden kelimeler olduğundan konu kolayca öğrenci tarafından bu yönüyle anlaşılacaktır. Hem uzmanlar, hem de araştırmacılar metindeki sözcüklerin anlaşılmasının okunan metnin anlaşılmasında önemli rol oynadığı konusunda aynı fikirdedirler (Özmen,2001,s.18). Kitapta çeşitli konularla ilgili kısa kısa bilgi verilmiş; düz, yavan, basit bir anlatım yolu tercih edilmiştir. Bu üslup tarzı öğrencide kitaba karşı olan ilgiyi azaltabilir.
Çocuk kitaplarında yer alan cümlelerin uzunlukları kısa ve yalın olması ve bir cümlenin beş ya da altı kelimeden oluşması gerektiği daha önce belirtilmişti. Bu kitapta yer alan cümlelerin yukarıda belirtilen şartlara uygun olması öğrencinin cümleleri kolayca anlamasına olanak sağlayabilir. Kitapta noktalama işaretlerinden sırasıyla “konuşma çizgisi, virgül, nokta, kesme işareti, tırnak işareti, ünlem, inceltme işareti”kullanılmıştır. Bu noktalama işaretlerinin doğru kullanulması öğrencinin sesli okuma yaparken edinmesi gereken vurgu ve tonlama kurallarını öğrenmesinde etkilidir. Bir kitabın bu kadar noktalama işaretini barındırması; öğrencinin yazı dilinin kurallarını öğrenmesi, kavraması açısından da olumludur. Kitapta kullanılan kelimelerin imla açısından çocuğun zihninde bir hata arz etmemesi öğrencinin kelimelerin yazımını kavramasında etkilidir. Bu öğrencide gerek alt sınıflarda gerekse üniversitede not tutarken yani duyduğunu yazarken seri olmasına ve hata yapmamasına yardımcı olabilir. Kitapta yine dilbilgisi açısından hata bulunmaması öğrencinin yazı dilinin kurallarını öğrenmesini sağlayabilir.
Çocuk kitaplarında, duygu ve düşünceler, olaylar tutarlı bir biçimde sıralanmalı; konu ile çocuklarda uyandırılmak istenen duygu arasında bir bütünlük sağlanmalıdır( Sever,1995,s. 15). Bu bütünlükte ancak planla sağlanır. Kitaptaki yazının bir giriş, gelişme ve sonuç bölümü yoktur. Kitap, güneş ve dünya ile ilgili olarak kısa kısa bilgi vermektedir. Kitapta diyaloglara yer verilmemesi hem anlatımın akıcı ve canlı olmasını olumsuz etklemiş hemde bu yaş çocuğunun kitaplarda görmek istediği anlatış tarzından kitabı uzaklaştırmıştır. Diziden çıkan ilk kitaplarla son kitaplar karşılaştırıldığında kitapların cümle uzunluklarının giderek arttığının görülmesi kitaplarda öğrencinin okuma seviyesinin gözönünde bulundurulduğunun işaretidir. Kitapta bir olayın bulunmaması sadece konuya ilişkin kısa bilgilerin yer alması kitabın öğrenci üzerindeki etkisini azaltacaktır. Kitabın konusu olan güneş ve dünyamız bir olay çerçevesinde işlenmiş ve işlenirken yine bilgi verilmiş olsaydı öğrenci, kitap yazarının amaçladığı bilgi verme ve okuma becerisi kazandırma faaliyetlerinde daha yetkili olabilirdi.
Bu diziden çıkan 8,9 ve 10. kitaplarda diğer kitaplardan farklı olarak anlatım akıcı ve canlıdır. 8. kitap belli bir plan çerçevesinde yazılmış ve yazar kitabı kendi içinde disipline edebilmiştir. Dizinin 8. 9. ve 10. kitaplarında diyaloglara yer verilmiş bu da kitaplara canlılık getirmiştir.

A. Kitap Fiziksel Özellikler Bakımından	Ders Yılı Sonu
1. Kitabın boyutu çocuk seviyesine uygun	–
2. Kitabın kapak sayfası kalın	X
3. Kitabın kapak sayfası dayanıklı	X
4. Kitabın kapağı ilgi çekici	–
5. Kitabın sayfalarında 1. ve 2. hamur kağıt kullanılmış	X
6. Kitap sayfaları dikişli	–
7. Yazı puntoları seviyeye uygun	–
8. Kitabın sayfa düzeni çocuk için uygun	X
9. Kitabın resimleri canlı	–
10. Kitabın resimleri konuya uygun	X
11. Kitabın sayfa düzeninde resim yazı oranı seviyeye uygun	–
12. Kullanılan renkler göz sağlığı için uygun	X
B. İçeriksel Özellikler Bakımından
1. Olumlu ifadelere yer veriyor, kötümserlikten uzak.	X
2. Kitaptaki tipler gerçek hayata uygun	X
3. Kitabın konusu çocuğun yaşına uygun	X
4. Kitabın konusu gerçek hayattan	X
5. Kitap konusu içinde hafif bir sürpriz öğesi var	–
6. Kitap konusu içinde gülmece öğesi var	–
7. Kitap konusu içinde merak unsuru var	–
8. Kitap öğrencinin bilgi düzeyine uygun	X
C. Dil ve Anlatım Özellikleri Bakımından
1. Kullanılan kelimeler öğrencinin dil yaşantısına uygun	X
2. Anlatım akıcı ve canlı	–
3. Cümle uzunlukları çocuk seviyesine uygun	–
4. Noktalama işaretleri titizlikle kullanılmış	X
5. Kitap imla açısından uygun	X
6. Kitap dilbilgisi açısından uygun	X
7. Kitap belli bir plan çerçevesinde yazılmış	–
8. Diyaloglara yer verilmiş	X
9. Seri halinde yayınlanan kitapların cümle uzunlukları öğrencinin okuma seviyesine göre artıyor (1. kitapla – son kitap arasında)	X
10. Olay örgüsü ilgi çekici	X
11. Tekrarlı cümleler var.	X

Kitabın Adı: Ders Yılı Sonu

Yayınevi: Yıldız
Yıldız İlkokuma dizisinden çıkan kitapların isimleri şöyledir. 1.Okulumuz 2. Bayram Var 3. Evimiz – Ailemiz – Çevremiz 4. Yeni Yıl 5. Sağılımızı Koruyalım 6. Okumayı Seviyorum – Trafik 7. 23 Nisan Bizim Bayramımız 8. Ders Yılı Sonu’dur.