BöLÜM 9 EĞİTİM, ÖĞretim ve kamuoyunun biLİNÇlendiRİlmesi Hazırlayan: Dr. Nuran Talu

Rio Sözleşmeleri Kapsamında Türkiye’de Veri Tabanı Sisteminin Oluşturulması
“Rio Sözleşmeleri¹²² Kapsamında Türkiye’nin Ulusal Kapasitesinin Değerlendirilmesi Projesi (2011”¹²³ içinde hazırlanan Ulusal Kapasite Eylem Planı’nda, Sözleşmelerin uygulanmasını kolaylaştırmak amacıyla, bir veri tabanı sisteminin oluşturulması hedeflenmiştir.¹²⁴ Bu yöndeki çalışmalar Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından sürdürülmektedir.
Internette Erişim
Türkiye’de artan internet kullanımı iklim değişikliği konusundaki sitelere erişimini de doğal olarak artırmıştır. Türkiye’de iklim değişikliği ile mücadelede yapılan projelerin ve uygulamaların önemli bir bölümü ilgili kuruluşların internet sayfaların da yer almaktadır. Bu ortamların/sayfaların kullanıcı sayısı ve kullanım amacı ile ilgili yeterli bilgi ve veri bulunmamaktadır. Kamuoyunun internet dışında, iklim değişikliği konusunda bilgiye erişimi, basılı yayınlar, kitaplar, yazılı ve görsel medya aracılığıyla olmaktadır. İklim değişikliği ile doğrudan ya da dolaylı güçlü olan birçok alanda birebir bilgi portallarının sayıları da giderek artmaktadır.
Internet Portalları, Sürekli Yayınlar
İklim değişikliği ile mücadelede farkındalık yaratan ve bilgilendiren internet portalları sayısal olarak artmaktadır. Aktif olarak kullanılanlara örnek olarak; Sürdürülebilir Gündem Portalı, Yeşil Gündem Portalı, İklim Değişikliği Portalı, Ekolojik Anayasa Girişimi, ENVER Protalı, yeşil enerji ve iklim konuları üzerinde yoğunlaşan Enerji Enstitüsü Protalı, Toprak Su Enerji Portalı, İklim Adaleti için Gençlik İnisiyatifi, Açık Radyo, Çevreciyiz Portalı, Küresel Eylem Grubu, Afet Yönetim Portalı sayılabilir.
Çevre alanında bazı Bakanlık, kurum ve kuruluşların (üniversite, STK, özel sektör ve diğer) çıkarılan birçok bülten, dergi vb, kanalıyla iklim değişikliği ile mücadele konusu işlenmiştir/işlenmektedir.
Bu yayınların başlıcaları, Çevre ve İnsan (Çevre ve Orman Bakanlığı), Orman ve Av (Orman Genel Müdürlüğü), Drynet (TEMA), GEF/SGP bültenleri (GEF Küçük Destek Programı), YeşilMavi (Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü), EKOYAPI Dergisi,¹²⁵ YeşilİZ, ikibin50 Sürdürülebilir Gelecek Dergisi,¹²⁶ EKOIQ Yeşil İş Yeşil Yaşam Dergisi, WWF Türkiye bülten ve yayınları,¹²⁷ Çevre (Türkiye Çevre Vakfı), NATURELIFE Ekolojik Yaşam Dergisi, Siviliz (STGM), Su Vakfı Yayınları, Greenpeace Akdeniz bültenleri, Biyo-Bülten (Biyologlar Derneği), TTGV yayınları.¹²⁸
TÜBİTAK Süreli Yayınlarında İklim Değişikliği
Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Bilim ve Toplum Dairesi Başkanlığı Bilim ve Toplum Programları Müdürlüğü, Bilim Teknik, Bilim Çocuk, Meraklı Minik adlı aylık dergileri çıkarmaktadır. Söz konusu projeler ve yayınlar aracılığı ile TÜBITAK’ın Türkiye’de iklim değişikliği eğitim, öğretim ve farkındalık yaratma potansiyeline katkıları söz konusudur. Örneğin, aylık ortalama tirajı 31350 olan Bilim Teknik dergisinde 2008 yılından bu yana iklim değişikliği konusunda 122 adet makale yayınlanmıştır.
Aylık ortalama tirajı 101729 olan Bilim Çocuk dergisinde iklim değişikliği konusu 2008 yılından bu yana 36 kez dergi konuları arasında yer almıştır. Öte yandan TÜBITAK destekli Doğa Eğitimi ve Bilim Okulları projeleri aracılığı ile 2008 yılından bu yana 130 adet proje desteklenmiştir. Söz konusu projelerin bir kısmı, özellikle doğa eğitimi projeleri içeriğinde ilkim değişikliği konusu bulunmakla birlikte, özellikle iklim değişikliği eğitimi konulu proje bulunmamaktadır.

Enerji Verimliliği Çocuk Köşesi – Bina Yalıtım Portalı
ETKB, Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü’nün enerji verimliliği konusunda toplumda farkındalığı arttırmak amacıyla sürdürdüğü bir dizi faaliyeti vardır. Örnek olarak; Isı Su Ses ve Yangın Yalıtımcıları Derneği (İZODER) binalarda enerji verimliliği için çocukların farkındalık düzeyini arttırmak amacıyla hazırlanan ve Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğünün resmi web sayfasında yer alan Enerji Verimliliği Çocuk Köşesi – Bina Yalıtım Portalı Projesi verilebilir.
Ulusal Bildirimler için İklim Değişikliği Portalı
Türkiye İklim Değişikliği İkinci Ulusal Bildirimi çalışmaları sürecinde bundan sonraki Ulusal Bildirimleri on-line olarak hazırlamak amacıyla “İklim Değişikliği Ulusal Bildirim Portalı” oluşturulmuştur. İklim değişikliği ile mücadelede yer alan tüm kesimler ulusal bildirimlere olan katkılarını on-line olarak bu ortamda verecekler/paylaşacaklar ve bildirimler Çevre ve Şehircilik Bakanlığının koordinasyonunda bu yolla hazırlanacaktır.

VI - ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ
İklim değişikliği ile mücadelede Türkiye’nin uluslararası işbirliği faaliyetleri Sözleşmeye ve özellikle de Kyoto Protokolüne taraf olduktan sonra ivme kazanmıştır. Bu çerçevede, bir yandan uluslararası kuruluşların teknik desteğinden yararlanmakta, öte yandan iklim müzakerelerine sistemli ve aktif olarak katılmaktadır. Ayrıca, Türkiye’nin çevre alanında bir çok konuda - iklim değişikliği ile ilgili konular dahil - teknik yardım sunduğu az/en az gelişmiş ülkelerle ikili işbirliği akitleri vardır.
A - ULUSLARARASI TEKNİK İŞBİRLİĞİ VE DIŞ YARDIMLAR
Türkiye’nin OECD bünyesinde 23 üyesi bulunan Kalkınma Yardımları Komitesi’ndeki (Development Assistance Committee-DAC) gözlemci statüsü devam etmektedir. Uluslararası kalkınma platformlarında yükselen donör ülke olarak nitelendirilen Türkiye, Resmi Kalkınma Yardımları (RKY) miktarını artırmayı sürdürmektedir.¹²⁹
TİKA ve Diğer Kuruluşların İşbirliği Faaliyetleri: Kalkınma yardımları konusunda Türkiye’de ana uygulayıcı kuruluş Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA)¹³⁰ olmakla beraber, Türkiye’de çeşitli bakanlıklar kendi görev alanlarına giren konularda bazı ülkelere destek sağlamaktadır. Bu yardımlar gerek ülkelerle yapılan ikili ya da çoklu işbirliği protokolleri, gerekse Türkiye’de uzantıları olan uluslararası örgütlerin (UNDP; FAO, WMO gibi) kolaylaştırıcılığı ile yapılmakta olup, çevre alanındaki birçok konuda eğitim ve kapasite artırma hususlarının içermektedir. TİKA yardımları iklim değişikliği ile ilgili olmamakla beraber, çevre alanındaki birçok konuyu kapsamaktadır. Bunlar; katı atık yönetimi, su ve sanitasyon, tuzlu sudan arındırma merkezleri ve temiz içme suyu temini, sağlık, doğanın korunması, tarihi eserlerin restorasyonu ve çevresel duyarlılık eğitimleri olarak sıralanabilir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın uluslararası ilişkileri çerçevesinde, bazı ülkelerle ikili/çoklu anlaşmalar yoluyla sürdürdüğü çalışmalarda iklim değişikliği ile mücadele konuları ele alınmaktadır. Bu çerçevede yapılan 49 adet ikili ve çok taraflı anlaşmada; çevre, ormancılık, meteoroloji, su ve iklim değişikliği bilinçlendirme konuları yer almaktadır. Bakanlık, söz konusu ülkelerle yaptığı birçok ülke ile sürdürdüğü ikili işbirliği çalışmalarında, bir yandan bilgi ve deneyim talep eden tarafta yer almakta, öte yandan gelişmişlik düzeyi kendisinden daha düşük olan ülkelere destek olmaktadır.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından ülkelerle ikili işbirliği kapsamında 31 ülke ile 63 anlaşma hazırlanmış olup bu anlaşmalardan; imzalanan 19 anlaşma yürürlükte, imzalanan 21 anlaşma onay aşamasında, 12 anlaşma müzakere edilmekte, 11 anlaşma hazırlık aşamasındadır.¹³¹ Bu anlaşmalardaki işbirliği konuları; çevre koruma, orman ve ormancılık araştırmaları, doğa, orman ve su, taşkın kontrolü, meteoroloji ve meteorolojik araştırmalar, doğal kaynaklar ve su havzası amenajmanı, su kaynaklarının verimli kullanımı ve kuraklıkla mücadele, yaban hayatı, içme suyu temini ve sanitasyondur. Genelde 5 yıllık bir zaman dilimi ile protokollere bağlanan ve ikili işbirliği ile destek olunan ülkeler, Burkina Faso, Nijer, Umman Sultanlığı, Sudan, Moğolistan, K.K.T.C., Azerbaycan, Kırgızistan, Kazakistan ve Türkmenistan olarak sıralanabilir.
İstanbul Eylem Planı ve İklim Değişikliği: Türkiye 9-13 Mayıs 2011 tarihleri arasında on yılda bir düzenlenen Birleşmiş Milletler Dördüncü En Az Gelişmiş Ülkeler (EAGÜ) Konferansı‟na ev sahipliği yapmıştır. Konferans sonunda kabul edilen İstanbul Eylem Planı'nda (2011-2020) en az gelişmiş ülkeler için; üretim kapasiteleri artırılarak, sürdürülebilir, eşitlikçi ve kapsayıcı bir ekonomik büyüme sağlanması, yoksulluğun azaltılması, kadın-erkek eşitliğinin sağlanması, ülke ekonomilerinin iklim değişikliği de dahil olmak üzere doğal ve çevresel şoklara karşı kırılganlığının azaltılması, mali kaynaklarının geliştirilmesi, demokratik süreçlerin, hukukun üstünlüğü ve ilgili kurumların güçlendirilmesi ile bütün düzeylerde iyi bir idari yönetimin oturtulması, insan haklarının korunması, yolsuzluğun azaltılması konularındaki hedeflere yer verilmektedir. Eylem Planında bu ülkelerin gelişmesi için bazı alanlar öncelikli olarak belirlenmiş olup, bu alanlar arasında; altyapı, su ve sulama, enerji, tarım, gıda güvenliği ve kırsal gelişme iklim değişikliği ve çevresel sürdürülebilirlik ile doğal felaketlerde risk azaltılması konuları yer almıştır.
EAGÜ Konferansında Türkiye, 2020 yılına kadar EAGÜ‟e yıllık 200 milyon ABD doları tutarında yardım yapacağını taahhüt etmiştir. 2011 yılında başta UNDP olmak üzere BM kuruluşlarının teknik desteğiyle Türkiye‟de 60 adet teknik işbirliği projesinin uygulanmasına devam edilmiştir. Bu projelerde cinsiyet eşitliği, çevre, iyi yönetişimin sağlanması, tarımsal kalkınma, yoksullukla mücadele, anne ve çocuk sağlığının iyileştirilmesi, çocukların ve gençlerin konumunun güçlendirilmesi ve program uygulama kapasitesinin geliştirilmesi gibi faaliyet alanlarına odaklanılmıştır.
FAO-Türkiye Ortaklık Anlaşması çerçevesinde Diğer Ülkelere Yardımlar:¹³² Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ile Türkiye’nin Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı¹³³ arasında 27 Temmuz 2006 tarihinde yapılan "Ev Sahibi Ülke Anlaşması" sonucunda kurulan ve Türkiye ile birlikte Azerbaycan, Türkmenistan, Kırgızistan, Kazakistan, Özbekistan ve Tacikistan'ı kapsayan FAO Orta Asya Alt Bölge Ofisi, 11 Temmuz 2007 tarihinde Ankara’da açılmıştır.
Söz konusu Ofisin kuruluş amacı, kapsadığı ülkelerde belirlenen öncelikli alanlarda projeler üreterek, tarımsal ve kırsal kalkınmayı hızlandırmak, sürdürülebilir gıda güvenliğini temin etmek, gıda güvenilirliği için gerekli altyapıyı oluşturmak, ormancılık ve balıkçılık dahil doğal kaynakların verimli kullanımını ve korunmasını temin etmek ve genetik kaynakların korunmasını sağlamaktır.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca, FAO Orta Asya Alt Bölge Ofisi’ne projelerde kullanılmak amacıyla yılda 2 milyon $ olmak üzere, beş yıllığına toplam 10 milyon $ katkı ile ofisin giderleri için yıllık 300.000 $ katkı sağlanmaktadır. Bu çerçevede, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından FAO'ya 2007, 2008 ve 2009 yıllarında toplam 5.000.000 $ ödenmiştir. Böylece Türkiye yardım alan bir ülke konumundan çıkarak, uluslararası arenada aşağıda detayları verilen alanlarda finansman ve teknik yardım sağlayan bir ülke konumuna gelmiştir.
Kuruluş Anlaşması uyarınca ayrıca, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarı ve FAO Orta Asya Alt Bölge Ofisi Koordinatörü eş başkanlıklarında, FAO ve Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı arasında önceliklerin belirlenmesi, projelerin bu önceliklere göre seçimi, maddi kaynakların dağılımı ve kullanımı ve projelerin denetimi konularında görev yapacak bir Yönlendirme Komitesi kurulmuştur.
Söz konusu Yönlendirme Komitesi vasıtasıyla Türkiye ve Orta Asya Türk Cumhuriyetleri’nde uygulanacak, dört bölgesel, iki çok taraflı ve üç ulusal olmak üzere, toplam 4.050.000 $ tutarında dokuz projenin bölge ülkeleri için uygulanmasına karar verilmiş olup, projeler, iki taraf arasında imzalanan protokol ile resmen onaylanmıştır (10 Eylül 2009). Söz konusu projeler aşağıda belirtilmiştir:

Bölgesel Projeler:

1.Balıkçılık ve Su Ürünleri Yetiştiriciliği Orta Asya Bölgesel Programı

2.Orta Asya ve Türkiye’de Pestisid Kullanımı Yönetimi

3. Seçilen Ülkelerde Tohumculuk Sektörünün Analizi ve Bölgesel Tohumculuk Master Planının Hazırlanması

4.Orta Asya`da Tarımsal İnovasyon Sistemleri (AIS) ve Küresel Olarak Önemli Tarımsal Kalıtım Sistemlerinin (GIAHS) Güçlendirilmesi ve Analizi için Kapasite Geliştirme Projesi
Çok Uluslu Projeler:

1.Kazakistan-Türkmenistan-Özbekistan`da Sulamalı Alanlarda Kaynakların Korunumu Projesi (Türkiye kaynak sağlayıcı olarak projede yer alacak)

2.Ferghana Vadisi’nde Arazi ve Su Verimliliğinin Artırılması için Metot Geliştirilmesi Projesi
Ulusal Projeler:

1.Tacikistan`da Çevrenin Korunmasının Artırılması için Ev Kaynaklı Tedbirlerin Geliştirilmesi Projesi

2.Özbekistan`da Sulama Suyundan Tasarruf Etmeye Yönelik Teknolojilerin Geliştirilmesi Projesi

3.Suriye`de Orman Yangınlarıyla Mücadele ve Sürdürülebilir Orman Yönetimi için Kapasite Oluşturma Projesi.

Yukarıdaki proje konularının birçoğunun, bölge ülkelerinde iklim değişikliğine uyum faaliyetlerini destekleyici mahiyette olduğu görülmektedir. Bu projelerde eğitim, bilinçlendirme ve kapasite artırımı faaliyetleri de yer almaktadır.
Dünya Meteoroloji Teşkilatı Bölgesel Eğitim Merkezinin İklim Değişikliği Faaliyetleri: Dünya Meteoroloji Teşkilatı (WMO) Bölgesel Eğitim Merkezi (BEM) 2001 yılından bu yana Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde iklim değişikliği konusunu da içeren uluslararası nitelikli eğitim programları düzenlemektedir.¹³⁴ Bu kursların katılımcıları genellikle kamu kurumları personelidir. Aşağıdaki Tabloda WMO/BEM tarafından verilen iklim değişikliği eğitimlerinden bazı örnekler verilmektedir:

Tablo 3: WMO Bölgesel Eğitim Merkezi İklim Değişikliği Eğitimlerinden Örnekler

Kursun Adı	Tarihi	Yeri	Yabancı Kursiyer Sayısı	Ülkeleri
Meteorolojik Karakterli Doğal Afetlerin Tahmininde Bölgesel İklim Modeli Kursu	29 Ekim-2 Kasım 2007	BEM Alanya Tesisleri	15	Birleşik Arap Emirlikleri, Bosna Hersek, Bulgaristan, Gürcistan, İran, KKTC, Litvanya, Mısır, Pakistan, Polonya, Rusya,
İklim Uygulamaları Kursu	7-11 Haziran 2010	BEM Alanya Tesisleri	11	Bulgaristan, Güney Afrika, Hırvatistan, Hong Kong, Irak, Kazakistan, Libya, Namibya, Romanya, Tayland, Ürdün
Akdeniz Havzası için İklim Değişkenliği ve Tahmini Eğitim Çalıştayı	27 Temmuz 2010 - 4 Ağustos 2010	BEM Alanya Tesisleri	9	Bosna Hersek, Bulgaristan, Cezayir, Fas, Hırvatistan, Lübnan, Makedonya, Mısır, Slovenya

Türk Cumhuriyetleri ve Balkanlar Enerji Yöneticisi Eğitim Programları: Bölgesel işbirliğinin geliştirilmesi amacıyla, Enerji ve Tabii kaynaklar Bakanlığının ilgili birimlerinin koordinasyonunda başta Türk Cumhuriyetleri olmak üzere, Asya, Orta Doğu ve Balkan ülkelerine yönelik uluslararası enerji yöneticisi eğitim programları düzenlenmektedir. Bu kapsamda 2005-2011 tarihleri arasında 25 ülkeden 248 kişinin katıldığı 14 eğitim programı düzenlenmiştir. ¹³⁵
B - ULUSLARARASI PROJE FAALİYETLERİ
Türkiye’de iklim değişikliği ile mücadele alanında, farkındalığın artması ve katılımcılığın sağlanması için uluslararası işbirliği denildiğinde, daha çok uluslararası kuruluşların hibe kaynaklarla desteklenen katılımcı proje ve faaliyetleri akla gelmektedir. Bu çalışmaların önemli bir kısmı iklim değişikliğinde ulusal strateji ve politikaların şekillenmesine destek olan uluslararası kuruluşların (Birleşmiş Milletler ve yan kuruluşları, GEF kaynakları, Avrupa Birliği, Dünya Bankası, EBRD gibi) teknik yardım projeleri olup, bu projelerin hazırlanma sürecinde kullanılan katılımcı yöntemlerle, toplumun çeşitli kesimlerine ulaşılması sağlanmaktadır. Bu çalışmalarda ele alınan konular sadece iklim değişikliği hakkındaki temel bilgiler olmamakta, projelerin amaçları çerçevesinde; çeşitli sektörlerin ve temaların iklim değişikliğinin azaltım ve uyum tedbirleri arasındaki ilişkiler anlatılmaktadır. Böylece, iklim değişikliği ile mücadelenin tüm unsurları hakkında başta kamu kuruluşları olmak üzere, sivil toplum kuruluşları, özel sektör camiası ve akademik toplum bilgilendirilmekte (yaygınlaştırma toplantıları, eğiticilerin eğitimi çalıştayları, proje faaliyetleri yoluyla vb.) ve kendi çalışma alanları ile ilişkilendirilerek sürece katkı vermeleri sağlanmaktadır.
Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’nın (UNDP) Türkiye’nin iklim değişikliği gündeminde Son dönemlerde önemli bir rolü olmuştur. UNDP’nin iklim projelerinin, Türkiye’de çeşitli paydaşların iklim değişikliği konusunda farkındalıklarından başlayarak, eğitim, kapasite geliştirme, cinsiyet perspektifinden bakış gibi uygulamalarla toplumun bu alandaki katılımcılığı artırma yönündeki katkısı ihmal edilmeyecek bir düzeydedir.¹³⁶ Bu çerçevede; Türkiye’de iklim değişikliği ile mücadelede yönetişimin güçlendirilmesi (sivil toplum, iş dünyası ve yerel/bölgesel idareler ve üniversiteler öncelikli olarak), gönüllülükten paydaşlığa uzanan sürecin etkinleştirilmesi ve iklim değişikliği çalışan STK’ların küresel görünülürlük kazanması ile ilgili bir dizi faaliyet UNDP tarafından desteklenmiş ve desteklenmeye devam etmektedir. Birleşmiş Milletler (UNDP ağırlıklı) tarafından desteklenen bu çalışmalar aşağıda belirtilmiştir:
İklim değişikliği ulusal bildirimleri hazırlanırken toplumun tüm kesimleri sürece dahil edilmektedir. İkinci Ulusal Bildirimin hazırlanması sırasında her aşamada çok sayıda kamu kurum/kuruluş, STK, özel sektör ve üniversite temsilcilerinin katılımı sağlanmıştır. Düzenlenen 10’u aşkın temel toplantılarda 1.000’i aşkın kişinin katılımı ile gerçekleşmiştir. İkinci Bildirim sürecinde ayrıca, proje faaliyetleri hakkında çok sayıda bilgilendirme toplantıları, çalıştaylar vb. yapılmıştır.
Ocak 2009-Haziran 2010 tarihleri arasında Kalkınma Bakanlığı’nın¹³⁷ desteği ile UNDP Türkiye tarafından yürütülen “Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği ile Mücadele İçin Kapasitelerin Artırılması Projesi”nde hedef kitle, başta iş dünyası olmak üzere kamu otoriteleri, STK’lar ve akademik kuruluşlar olmuştur. Türkiye’nin uluslararası iklim değişikliği müzakerelerine etkin katılımının sağlanması ve gönüllü karbon piyasalarında daha iyi deneyimler elde ederek Kyoto Protokolü’nün esneklik mekanizmalarında yer alması yönünde kapasite geliştirilmesini amaçlayan Projede Türkiye Sanayici İşadamları Derneği (TÜSİAD) ile yakın işbirliği yapılmış, bu çerçevede, farkındalık yaratma faaliyetleriyle ilgili paydaşların belirlenen kurallar ve şeffaf süreçler doğrultusunda, gönüllü karbon piyasası (VCM) projeleri geliştirme ve uygulama kapasiteleri artırılmıştır.
Proje kapsamında gerçekleştirilen çalıştaylar arasında, İklim Değişikliği için Kamu-Özel Sektör Ortaklığı ve Karbon Ekonomisi çalıştaylarına 2009 ve 2010 yıllarında sırasıyla 312 ve 127 kişi katılmıştır. Aynı proje kapsamında, uluslararası iklim değişikliği müzakereleri ile Sera Gazı Azaltımı Proje Döngüsü konularında gerçekleştirilen teknik eğitimlerde ise 245 kamu görevlisi eğitim almıştır. Projede özetle, gönüllü karbon piyasalarında daha iyi deneyimler elde ederek Kyoto Protokolü’nün esneklik mekanizmalarından yararlanması yönünde iş camiasının kapasitesinin geliştirilmesine destek olunmuştur.
“Türkiye’nin İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planının Geliştirilmesi Projesi”¹³⁸, iklim değişikliği ile mücadele stratejilerinin geliştirilmesine ve uygulanmasına yönelik olarak ulusal ve yerel kapasitenin güçlendirilmesini, azaltım ve uyum bağlamında iklim değişikliği stratejisi ve eylem planının oluşturulmasını hedeflemiştir. Projenin temel çıktısı olan onunda hazırlanan İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı’nda (2011-2023), seçilen kilit sektörlerde (enerji, sanayi, ulaştırma, tarım, ormancılık ve bina sektörü) azaltım ve iklim değişikliğine uyum için eylemler belirlenmiştir. Bu eylemlerden toplumun ilgili kesimlerinin farkındalığını artırmaya ve uygulamayı kolaylaştıracak olan eğitim ve katılım faaliyetlerini desteklemeye yönelik olanları aşağıda sıralanmıştır:

• 
  Emisyon envanterinin daha sağlıklı olarak hazırlanması için gerekli bilgi altyapısının kurulması Karbon piyasalarına ilişkin farkındalığın ve bilincin artırılması;
  
• 
  Kamu kurumlarının sera gazı emisyon bilgilerinin kamuoyuyla paylaşılması için altyapı oluşturulması;
  
• 
  İklim değişikliği ile mücadele ve uyum konusunda insan kaynaklarının geliştirilmesi;
  
• 
  Tüketim kalıplarının iklim dostu olacak şekilde değiştirilebilmesi için kamuoyu bilincinin arttırılması;
  
• 
  İklim değişikliği konusunda bireylerin rollerine yönelik kamuoyunda farkındalık yaratılması ve tüketim kalıplarını değiştirmek üzere güvenilir bilgi kanallarının oluşturulması;
  
• 
  Bakanlıkların hizmet içi eğitimlerinde iklim değişikliğinin etkilerine uyum ve Türkiye’deki durum ile ilgili temel eğitimlerin verilmesi;
  
• 
  İklim değişikliğine uyum sürecinde katılımın sağlanması ve farkındalığın artırılması hususunda “medya”nın rolünün güçlendirilmesi;
  
• 
  İklim değişikliği ile mücadele için kamuoyu bilinçlendirme kampanyaları düzenlenmesi;
  
• 
  Akademik camialarda iklim değişikliği ile mücadele konularında tartışma zeminlerinin, sertifika programlarının arttırılması.
  

Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi Birleşmiş Milletler Ortak Programı,¹³⁹ çerçevesinde, Türkiye’de iklim değişikliğinin etkileri ve bu etkilere uyum sağlamakla ilgili farkındalık, eğitim, katılım ve bilgiye erişim anlamında, oldukça kapsamlı uygulamalar yapılmıştır. Ekim 2008-Şubat 2012 tarihleri arasında yürütülen söz konusu Programda geliştirilen bir iletişim stratejisi doğrultusunda, gerçekleşen faaliyetler aşağıda özetlenmiştir:

İklim Meydanı (İklim Arenası): İklim Meydanı, iklim değişikliği konusunda farkındalık yaratmak amacıyla Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Geliştirilmesi BM Ortak Programı tarafından British Council ve AB Bilgi Merkezleri ile işbirliği içinde 11 ilde düzenlenmiştir. İnteraktif bir tartışma platformu olan İklim Meydanı ile üniversite öğrencilerinden kamu kurumları temsilcilerine, yerel STK’lardan lise öğrencilerine, yerel basından akademisyenlere değişen farklı hedef kitlelerden yaklaşık 1.000 kişiye ulaşılmıştır. İklim Meydanında iklim değişikliği ile ilgili genel bilgileri vermenin yanı sıra özellikle iklim değişikliğine uyum konusunda odaklanılmıştır. Gidilen illerin ‘İklim Meydanı’nda iklim değişikliğinden nasıl etkileneceği, iklim değişikliğine uyum için yapılması gerekenler, bireysel olarak yapılabilecekler ve iklim değişikliği konusunda kamuoyunu bilgilendirmede medyaya düşen rol ve sorumluluklar tartışılmıştır. İklim Meydanı’nı duyurmak üzere yerel medyada, radyolarda ve TV’de yaklaşık 50 haber yayınlanmıştır.
İklim Değişikliğine Uyum Eğitim Kiti: İklim değişikliğine uyum konusunda, İlköğretim öğrencilerinin farkındalığının artırılması için eğiticileri eğitimi yoluyla, İklim Değişikliğine Uyum Eğitim Kiti hazırlanmıştır. Seyhan Havzası'nda İklim Değişikliğine Topluma Dayalı Uyum Hibe Programı süresince Adana, Niğde ve Kayseri’de iklim değişikliğine uyum üzerine Eğiticilerin Eğitimi çalıştayları düzenlenmiş olup, bu eğitimler yoluyla 150 öğretmene ulaşılmıştır.
Eğitimlerle ilgili çok sayıda yerel gazetede ve yerel TV kanallarında haberler yayınlanmıştır. Ayrıca, Seyhan Havzası'nda İklim Değişikliğine Topluma Dayalı Uyum Hibe Programı üzerine Bilim-Çocuk Dergisi’nin yayınladığı ‘özel sayı’ eğitimlere katılan tüm öğretmenlere dağıtılmıştır.
Seyhan Havzasındaki Aktiviteler: ¹⁴⁰Ortak Programın bir bölümü olan Seyhan Havzası'nda İklim Değişikliğine Topluma Dayalı Uyum Hibe Programı kapsamında gerçekleştirilen farkındalık yaratma faaliyetleri yoluyla havza nüfusunun yaklaşık %2,5’ini oluşturan 55.000 kişiye ulaşılmıştır. Bu çerçevede desteklenen “Haydi Kızlar “Fotoğraf Çekelim Hibe Projesi Kapsamında, 11 ilde sergi düzenlenerek yaklaşık 1500 kişiye ulaşılmıştır. Ayrıca kızların çektiği fotoğraflardan oluşan bir takvim hazırlanarak 1000 kişiye dağıtılmıştır. “Seyhan Nehri Havzası’na Yolculuk” konulu belgesel bir film hazırlanarak, Şubat-Kasım 2011 tarihleri arasında bir televizyon kanalında¹⁴¹ yayınlanarak 2.400.000 kişiye ulaşmıştır.
Film ayrıca 750 kişiye dağıtılmıştır. Belgesel, MDG-F Uluslararası Sekretaryası tarafından video yoluyla iletişimde mükemmeliyet alanında birincilik ödülü almıştır. National Geographic Türkiye, Nisan 2010 sayısında “Seyhan Nehri Havzası’nda İklim Değişikliğine Uyum” üzerine özel bir bölüm yer almıştır. National Geographic Türkiye 45.000 tirajlıdır. Seyhan Nehri Havzası konulu Bilim-Çocuk Dergisi’nin özel sayısında havzanın türlerine ilişkin kartlar ve hibe projeleri üzerine bir oyun dağıtılmıştır. Bilim-Çocuk Dergisi 175.750 tirajlı bir yayındır.
TV ve Radyo Programları: Birçok görsel medya ve radyo tarafından Türkiye’de iklim değişikliğinin etkileri ve bu etkilere uyum sağlamakla ilgili farkındalık yaratmak amacıyla programlar düzenlemiştir. Bu yayınlar şunlardır: TRT Çukurova TV (canlı) , TRT 5 Anadolu, TRT GAP, TRT Türk, Haber Türk (canlı), CNN Türk (canlı), TRT İzmir, TRT Adana Radyo, TRT Ankara Radyo, TRT Trabzon Radyo,¹⁴² ODTÜ Radyo, Açık Radyo, NHK (Japon TV Kanal), Voice of America (Amerika’nın Sesi), TV A, KAY TV, Erciyes TV, TV Kayseri, Elif TV.
Yeni Ufuklar Podcastları: Ortak Porgram kapsamında; youtube ve itunes’da 2 podcast hazırlanmış ve yayınlanmıştır. Bu podcastler ayrıca İstanbul’da Açık Radyo’da ve İTÜ Radyo (İstanbul Teknik Üniversitesi), Radyo A (Anadolu Üniversitesi, Eskişehir) Radyo Ege Kampüs (Ege Üniversitesi, İzmir) Radyo SDÜ (Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta) Üniversite FM (Akdeniz Üniversitesi, Antalya) olmak üzere üniversite radyolarında yayınlanmıştır.
Internet-tabanlı İletişim: BM Ortak Program’ın web sitesine (www.iklimmdgf-tr.org) ayda yaklaşık 1.600 ziyaretçi ve 27.500 tıklama gerçekleşmiştir. Ortak Program sürecinde iki ayda bir çıkan proje bülteni ile alandan hikayeler anlatılmıştır. UNDP Türkiye tarafından her ay çıkarılan “Yeni Ufuklar” Bülteninde Program faaliyetleri ile ilgili 24 haber çıkmıştır. Yeni Ufuklar yaklaşık 2.500 aboneye ulaşan bir yayındır.
Video Klipler: Sosyal medya aracılığıyla dağıtılması amacıyla Ortak Programı anlatan 17 mini video klibi hazırlanmıştır. Ortak Programın UNIDO destekli bölümünde, TTGV tarafından ‘Sanayide Eko-verimlilik’ üzerine ayrı bir belgesel film hazırlanmış ve ilgili paydaşlara dağıtılmıştır.
Ortak Program Sürecinde Çıkan Basılı Yayınlar: Ulusal İklim Değişikliği Uyum Stratejisi; Katılımcı Etkilenebilirlik Analizi Raporu; İklim Sınıfı – İklim Değişikliğine Uyum Eğitim Kiti; Türkiye’nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesi’nin Geliştirilmesi üzerine Program ortaklarının misyonunu açıklayan broşürler; Seyhan Nehri Havzası Hibe Programı için Görünürlük ve İletişim Kılavuzu ve Sanayide Eko-verimlilik (Temiz Üretim) Kılavuzları.
UNDP Türkiye, Çevre ve Sürdürülebilir Kalkınma Programı kapsamında, doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi için yapılan çalışmalar/projelerin hemen hepsinde iklim değişikliği bağı kurulmuştur. Türkiye'nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi ve Orman Koruma Alanları Yönetiminin Güçlendirilmesi Projesi faaliyetleri çerçevesinde gerçekleştirilen farkındalık çalışmaları ve eğitimlerde iklim değişikliğinin etkileri ve uyum sağlama politikaları işlenmiştir/işlenmektedir.
Örneğin; ‘Orman Koruma Alanları Yönetiminin Güçlendirilmesi Projesi’ kapsamında, 2010 yılında yapılan “Korunan Alanlar ve İklim Değişikliği Çalıştayı”nda özellikle Türkiye’de iklim değişikliği fenomenini havza ve bölge ölçeğindeki koruma planlamasına dahil edilmesi noktasında karar vericiler açısından önemli çıktılar elde edilmiştir.
Yine, ‘Türkiye'nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi’ kapsamında farkındalığı artırıcı çeşitli broşürler hazırlanmıştır. “5 Soruda Balıkçılığa Kısıtlı Alanlar” broşürü ile belirli bir deniz alanının korunması ve doğal özelliklerinin muhafaza edilmesi konularında balıkçılar hangi alanların avlanma açısından kısıtlanabilir olduğu, kısıtlı alanlardaki balıkçılık faaliyetleri koşulları ve bu alanların kısıtlanma faydaları gibi konularda bilgilendirilmiştir. İklim değişikliğinin denizlere etkileri açısından bakıldığında bu çalışmaların deniz ekosisteminin ve balık stoklarındaki durumun değerlendirilmesi gibi konulara destek olacağı öngörülmektedir.
2008 -2010 yıllarında UNDP Türkiye desteği ile yürütülen “İskenderun Körfezi’nde Endüstriyel Ortak Yaşama Doğru Projesi”nin emel hedefi özel sektör ve devlet ortaklarının İskenderun Körfezi’nde yaptığı üretimde girdi olarak kullanılan su ve enerji kaynaklarının yönetimi konusunda sürdürülebilir yöntemlerin geliştirilmesidir. Proje; dolaylı bir biçimde Türkiye’nin iklim değişikliği ile mücadelede, kuruluşların kapasitesinin artırılması noktasında katkı sağlamıştır.
Faydalanıcı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü) olan “Türkiye’de Binalarda Enerji Verimliliğinin Artırılması” GEF kaynaklarıyla desteklenen bir UNDP projesidir. Temel amacı Türkiye’de binalarda tüketilen enerjinin ve buna bağlı sera gazı salımlarının azaltılması olan Proje 2011 yılında başlatılmış olup, 2015’e kadar devam edecektir. Projeye kendi sorumluluk alanlarında destek veren diğer kurumlar, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı ve Başbakanlık Toplu Konut İdaresi (TOKİ)’dir. Projede eğitim ve kapasite artırma aktiviteleri yer almaktadır.
Kalkınma Bakanlığının koordine ettiği ve UNDP Türkiye tarafından desteklenen Türkiye’nin Rio+20 Hazırlıklarının Desteklenmesi Projesi kapsamında iklim değişikliği, sürdürülebilir kalkınmanın gerçekleşmesinde en önemli unsurlardan biri olarak ele alınmıştır. Türkiye’nin Zirveye sunduğu “Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Raporu-Geleceği Sahiplenmek 2012” ulusal raporunda, önemli sektörlerin (enerji, ulaştırma, tarım, sanayi ve hizmetler sektörü) yeşil büyümesi ile iklim değişikliğinin etkilerine uyum politikaları ve uygulamalar belirtilmektedir. Bu proje ile 55 kurum ve 1300 kişiye ulaşılmıştır.