BöLÜm I aydin iLİ ve ekonomiSİ
Yeraltı ve Yerüstü Zenginlikleri
Yüklə 2,24 Mb.
|
4.1.4 Yeraltı ve Yerüstü ZenginlikleriAydın İli hem yer altındaki kaynakları bakımından hem de Büyük Menderes Nehri’nin bu yöreye taşıdığı bereketli alüvyonlu topraklar sayesinde yerüstü zenginlikleri bakımından oldukça zengin bir ilimizdir. Aydın İli üzerinde yer aldığı verimli coğrafyanın da sayesinde tarım, sanayi ve hizmet sektörlerinin birbirini destekleyen ve böylece ekonomik gelişmeyi mümkün kılacak bir potansiyele sahiptir (Başlık ve Tunoğlu, 2000: 24). İl’in, yer aldığı verimli coğrafyanın esas kaynağı Büyük Menderes Nehri’dir. Ünlü coğrafya bilimcisi ve kendisi de bu havzada yetişmiş olan Strabon, bu vadinin özelliği ve Menderes nehri hakkında şunları demektedir: “Maiandros Orgas adlı bir ırmakla birleştikten sonra, düz bir ülkeden yumuşak ve ağır bir akıntıyla geçer ve ileride genişleyerek Frigya içerinden bir süre aktıktan sonra Maiandoros Ovası denen yerde Kayra ve Lidya arasındaki sınırı meydana getirir, buradaki akıntısı o kadar kuvvetlidir ki, bu derece kıvrıntılı olan her şeye “Maiandroslamak” adı verilir. Ve nihayet şimdi İyonyalılar’ın oturduğu Karya’dan geçerek Miletos ile Priene arasında denize dökülür. Gerçekten, toprak gevrek ve kolay ufalanabilen cinstendi, aynı zamanda tuzlarla dolu ve kolay yanabilirdi ve belki de nehrin akıntısı, sık sık yönünü değiştirdiğinden Maiandros kıvrılarak akmaktadır. Nehir, aşağılara çeşitli zamanlarda, kıyının çeşitli kısımlarına alüvyon yığmakla beraber, sel toprağının bir kısmını da açık denize doğru sürükler. Ve gerçekte, kırk stadia uzunluğundaki sel toprağı yığıntıları evvelce deniz kıyısında olan Priene’yi bir iç şehir yapmıştır” (Yurt Ansiklopedisi, 1982: 968). İl nüfusunun önemli bir kısmının geçim kaynağı tarımsal faaliyetlerdir. Bu bölgedeki tarım sektörünün önemi yadsınamaz. Bu sebepledir ki, “İlin bir ucundan bir ucuna adeta şah damarı gibi can taşıyan Büyük Menderes Nehri ve onun kolları İl’e hayat vermektedir”, denilmektedir. Nehrin İl hudutları içinde kalan uzunluğu 281 km’dir. Nehrin debisi ortalama 30 m3/gün olup; yağışın yoğun olduğu dönemlerde 400 m3/gün’e kadar ulaşmaktadır (Azazi Et Al, 1998: 18). Bu yüksek debi yoğun yağışların olduğu Aralık- Mart dönemleri arasında nehirde taşkınlara sebep vermektedir. Büyük Menderes Nehri’ni besleyen üç önemli kol bulunmaktadır. Bunlar; Kuyucak yakınlarında Büyük Menderes Nehri’ne dökülen Dandalas Çayı; Bozdoğan ilçesini boydan boya kat edip Yenipazar İlçesi sınırlarında Büyük Menderes’e dökülen Akçay ve Çine ilçe sınırları içinde doğan ve Çine Ovası’nı baştan başa kat edip daha sonra Karpuzlu Çayı ile birleşen Çine Çayı’dır. Akçay ve Çine Çaylar’ı üzerinde İl’in iki önemli barajı, Kemer ve Topçam Barajlar’ı bulunmaktadır. Özellikle son yirmi yılda İl’e komşu olan Denizli ve Uşak’ta tekstil ve dericilik sanayinin hızla ve kontrolsüz bir şekilde büyümesi sonucu Büyük Menderes Nehri büyük bir kirlenme hadisesi yaşamaktadır. Özellikle, Uşak’taki deri terbiye tesisleri ve Denizli’deki kumaş boyama tesisleri zehirli kimyasal atıklarını Büyük Menderes’e bırakmaları sonucu nehirdeki yaşam son bulmuştur. Tarihte, Büyük Menderes Nehri’nde 42 tür balık yaşadığı tespit edilmiştir. Günümüzde ise, nehirdeki balık popülasyonu giderek azalmaktadır. Bu aşırı kirlenme sadece nehir hayatını değil nehrin çevresinde bulunan ovaların verimliliklerini de etkilemekte ve üretilen ürünlerde rekolte kayıpları yaşanmaktadır. Özellikle, nehir kenarlarındaki bahçelerde yapılan sebze üretimi durma noktasına gelmiştir. Bunların yanında, üretilen ürünlerin çoğunda zehirli toksinlere rastlanmaktadır. Bu kirlenmenin tek sorumlusu çevre illerdeki sanayi tesisleri değildir. İl’deki tekstil sanayi ve organize sanayi bölgeleri kirlenmeyi hızlandırıcı etkilerde bulunmaktadır. Her ne kadar organize sanayi bölgelerinde arıtma tesisleri bulunsa da bunlar etkin olarak çalıştırılmamaktadır. Son yıllarda bu konu üzerinde çalışmalar yapılmış ve MENÇEP (Menderes Havzası Çevre Koruma Projesi) geliştirilmiştir. Bu proje uygulandığı takdirde kısmen de olsa Menderes Nehri eski güzel günlerindeki gibi akabilecektir. MENÇEP projesi, Menderes nehrinin çıkış noktasından denize döküldüğü yere kadar Büyük Menderes Havzasının çevre kirliliğinden ve doğal afetlerden korunması için hazırlanan bir havza kalkınma modelidir. Bu proje çevresel etkinliğinin yanı sıra sosyal, kültürel ve ekonomik yönden kalkınmayı hedeflemektedir (Aksu, 2000: 37). Sanayileşme evresinde çevre duyarlılığının hem yerel hem de uluslararası pazarlarda giderek artması, çevresel yaklaşımın uluslararası ticarette bir standart haline gelmesine neden olmuştur. Aydın İli’nin sanayide ayakta kalabilmesi için müteşebbislerin uluslararası çevresel standartlara uygun yatırımlarda bulunması gerekmektedir (Özalp, 2000:47). Her ne kadar Büyük Menderes Nehri konusunda önlem alınamamışsa da, Aydın İli’nde koruma altında olan pek çok tabiat ve kültür varlıkları vardır. Milli Parklar ve Tabiat Parkları statüsünde korunan bu yerler İl için büyük önem taşımaktadır. Bu yerler bu statüleriyle hem gelecek nesillere miras bırakılmakta hem de İl’e turist çeken birer cazibe merkezi olmaktadırlar. Türkiye’de toplam 33 tane millî parktan biri de Aydın İli sınırları içerinde yer alan Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Millî Parkı’dır. Söke ve Kuşadası ilçe sınırları içerisinde yer alan bu park, Söke’ye 34 km, Kuşadası’na 28 km uzaklıktadır. 1966 yılında “Millî Park” statüsüne geçen bu alanda, Samson Dağı’nın Ege Denizi’ne doğru uzantısıyla şekillenen Dilek Yarımadası’nın jeolojik yapısından kaynaklanan bir çok değişik tabiat harikası bulunmaktadır. Bunun yanında, bitki örtüsü bakımından da eşsiz bir yer olan Dilek Yarımadasında, kestane, defne ve Akdeniz ikliminin tipik bitki örtüsü olan maki florasının tüm örnekleri bulunmaktadır (www.atob.org.tr, 22.12.2002, 13:05). Ülkemizde diğer benzerlerine göre daha az tahribata uğratılan Bafa Gölü, ülke genelinde sayıları 16 olan tabiat parklarından bir tanesidir. Ege Denizi’nin bir kıyısı durumunda iken, Büyük Menderes Deltası’nda ortaya çıkan jeomorfolojik hareketler sonucunda bir göl halini almıştır. Bafa Gölü Tabiat Parkı, 12,281 hektarlık bir alana sahiptir. Gölün ana su kaynağı Büyük Menderes taşkınları ve çevresindeki yer altı ve yer üstü su kaynaklarıdır. Bafa Gölü sadece doğal güzelliğiyle değil; arkeolojik değerler açısından da önemli bir yerdir. Gölün üzerinde üç tane küçük ada bulunmakta ve bu adaların üzerlerinde manastır, kilise kalıntıları bulunmaktadır. En eski kalıntı “Yediler Manastırı”dır (www.atob.org.tr, 22.12.2002, 13:05). Bafa gölü, Büyük Menderes Deltası’nın sahip olduğu eko sistemi bünyesinde barındırmaktadır. Bir çok kuş türü için üreme merkezi olan göl, özellikle nesli tükenmekte olan türler için kışlık alan niteliğinde bulunmaktadır (Başlık ve Tunoğlu, 2000: 6). Aydın İli’nin bir başka önemli özelliği ise, Türkiye’de günümüze kadar bulunmuş en zengin jeotermal alanlara sahip olmasıdır. Türkiye’deki termal enerjinin %50’si Aydın İli sınırları içerisinde bulunmaktadır. Sıcak su kaynakları yaklaşık 1,200 metre derinlikte bulunmaktadır. Türkiye’deki jeotermal enerji potansiyeli bakımından 230 0C en yüksek sıcaklığa sahip Germencik-Ömerbeyli jeotermal alanı da Aydın’dadır (Azazi et al, 1998: 111). Aydın İli’nde bulunan başlıca içme ve kaplıcalar; İmamköy kaplıcası, Germencik Alangüllü kaplıcası, Germencik Çamur kaplıcası, Germencik Gümüş kaplıcası, Kemer-Sazlık Köyü Kükürtlü kaplıcası, Ortakçı kaplıcası, Kızıldere kaplıcası, Kuşadası kaplıcası, Güzelçamlı içmesidir (Yurt Ansiklopedisi, 1982: 975). Aydın İli’nin jeotermal enerji kaynakları Çizelge 2’de gösterilmektedir: Çizelge 2. Aydın Jeotermal Enerji Kaynakları ve Rezervleri
Kaynak: Ahmet Ateş et al, “Aydın Sanayi Potansiyeli ve Yatırım Alanları Araştırması”, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Ankara, 2001, s.32. Termal enerjinin Aydın İli’ne kazandırılması için son yıllarda önemli adımlar atılmıştır. Bu çalışmaların ilki ve de en önemlisi Aydın Eski Valisi Recep Yazıcıoğlu tarafından projelendirilen Aydın İli’nin termal enerji ile ısıtılması projesidir. Bu proje hayata geçtiğinde hanehalkı ve işletme bazında İlde büyük bir enerji tasarrufu sağlanacaktır. Bir yörenin en önemli yer altı kaynağı, o bölgede çıkan madenler, ya da çıkabilecek potansiyel maden yataklarının varlığıdır. Aydın bölgesi hem işletilmekte hem de var olan maden yatakları itibariyle oldukça zengin bir yöredir. İl’de en çok Linyit Kömürü ve Kuvars Madeni çıkartılmaktadır. Bu madenlerin yanı sıra; Zımpara, Mermer, Feldspat madenleri de İl’de çıkartılan maden cinsleridir. Özellikle Feldspat madeni Aydın İli ekonomisine büyük katkılar sağlamaktadır. Aydın İli maden varlığının dağılımı ve niteliği Çizelge 3’te gösterilmektedir: Çizelge 3. Aydın İli Maden Varlığının Dağılımı ve Niteliği
Görünür Rezerv: Üç Boyutu ile belirlenmiş olan ve bu boyutlar içerisinde devamlılığı konusunda en az risk taşıyan cevher kütlesini belirtir. Muhtemel Rezerv: İki boyutuyla belirlenmiş olan ve devamlılığı konusunda daha büyük risk taşıyan cevher kütlesini belirtir. Mümkün Rezerv: Boyutları hiçbir şekilde belirlenmemiş olan ve varlığı ancak ümit edilen cevher kütlesini belirtir. Kaynak: www.mta.gov.tr/jeofizik/aydin.html, 16.06.2003, 16:50 Yüklə 2,24 Mb. Dostları ilə paylaş:
|