1. Yazıda davamlı fasilə hansı işarə ilə göstərilir?
A) Nöqtəli vergül ilə.
B) nida işarəsi ilə.
C) Tire ilə.
D) Üç nöqtə ilə.
E) İki nöqtə ilə.
2. Emosional –obrazlı ifadəliliyin vasitələri ilə bağlı fikirlərdən biri yanlışdır.
A) İfaçı ilə dinləyici arasında daxili əlaqə və qarşılıqlı təsir şəklində özünü göstərən ünsiyyət emosional - obrazlı ifadəliliyin vastələrindən hesab olunur
B) Emosional - obrazlı ifadəliliyin mühüm vasitələrindən biri əsərdə əks olunan həyatın obrazlı təsəvvür edilməsidir
C) Əsərdəki mətnaltı mənaların müəyyənləşdirilməsi və doğru - dürüst çatdırılması emosional - obrazlı ifadəliliyin vasitələrindən biridir
D) İfa prosesində sözün təsirinə nail olunması emosional - obrazlı ifadəliliyin vasitələrindən sayılır
E) Məntiqi vurğulu sözlərin düzgün müəyyənləşdirilməsi və ifa prosesində fərqləndirilməsi emosional - obrazlı ifadəliliyi təmin edən mühüm vasitədir
3. Aşağıdakı fikirlərdən biri səhvdir.
A) Əsərdə təsvir olunanların aydın təsəvvür edilməsi, təsvirlərdəki fakt və hadisələrin başa düşülməsi və onlara fəal münasibətin yaranması emosional - obrazlı ifadəliliyin mühüm əlamətidir
B) Emosional - obrazlı ifadəlilik məntiqi ifadəliliyin əlavəsi kimi qiymətləndirilə bilməz
C) Məntiqi ifadəlilik və emosional - obrazlı ifadəlilik bir - biri ilə qırılmaz əlaqədə olub, nitqin təbiəti və bədii ədəbiyyatın spesifikliyi ilə şərtlənir
D) Məntiqi ifadəliliklə emosional - obrazlı ifadəliliyin ayrı - ayrılıqda nəzərdən keçirilməsi oxu sənətinin mahiyyətinin başa düşülməsi üçün lazımdır
E) Oxuda məntiqi ifadəliliyin tələbləri əsasdır, aparıcıdır, emosional - obrazlı ifadəlilik ona əlavə kimi dəyərləndirilməlidir
4. Məntiqi fasilə nəyə deyilir?
A) Şeirdə misraların sonunda yaranan fasiləyə
B) Hisslərin çatdırılmasına xidmət edən fasiləyə
C) Nitqin parlaq, emosional olmasına xidmət edən fasiləyə
D) Nitq parçalarını, cümlələri bir - birindən ayıran fasiləyə
E) Ədəbi qəhrəmanın fiziki vəziyyəti ilə bağlı yaranan fasiləyə
5. Məntiqi ifadəliyin əsas ifadəlilik vasitələri hansılardır?
A) Mətndə əks olunmuş fikirləri dəqiq və aydın çatdıran oxu məntiqi oxu adlandırılır
B) İnsanın hissləri, fikir və iradəsi qırılmaz vəhdətdədir
C) Hər bir adamın nitqi onun hissinin, fikir və iradəsinin ifadəsi olur
D) Təfəkkürlə bağlı olan şifahi nitq hadisələrini nitqin məntiqi adlandırmaq məqbul hesab edilir
E) Mətnin ideya - bədii xüsusiyyətlərinin çatdırılmasında məntiqi oxu ifadəli oxudan daha geniş imkanlara malikdir
9. Emosional –obrazlı ifadəliliyin vasitələri ilə bağlı fikirlərdən biri yanlışdır.
A) Məntiqi vurğulu sözlərin düzgün müəyyənləşdirilməsi və ifa prosesində fərqləndirilməsi emosional - obrazlı ifadəliliyi təmin edən mühüm vasitədir
B) Emosional - obrazlı ifadəliliyin mühüm vasitələrindən biri əsərdə əks olunan həyatın obrazlı təsəvvür edilməsidir
C) Əsərdəki mətnaltı mənaların müəyyənləşdirilməsi və doğru - dürüst çatdırılması emosional - obrazlı ifadəliliyin vasitələrindən biridir
D) İfa prosesində sözün təsirinə nail olunması emosional - obrazlı ifadəliliyin vasitələrindən sayılır
E) İfaçı ilə dinləyici arasında daxili əlaqə və qarşılıqlı təsir şəklində özünü göstərən ünsiyyət emosional - obrazlı ifadəliliyin vastələrindən hesab olunur
10. “Məntiqi ifadəlilik” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) Məzmundan asılı olaraq nitq hissələrə bölünür və bu, nitqin aydınlığını, yaxşı başa düşülməsini təmin edir
B) Mətnin dəqiq və aydın çatdırılması məntiqi ifadəlilik adlanır
C) “Məntiqi fasilə”, “məntiq vurğu”, “məntiqi melodiya”, “məntiqi perspektiv” məntiqi oxunun əsas ifadəlilik vasitələri sayılır
D) Nitq parçalarının arasında fasilələrin edilməsi həmişə vacib olmur
11. “Məntiqi ifadəlilik” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) Məntiqi fasilələr nitq prosesində təsdüfi dayanacaqlar, durğular deyildir
B) Məzmunca bitkin parçaların, nitq parçalarının arasında fasilələrin edilməsi zəruridir
C) Nitq yeksənəq, birrəngli söz axınından ibarət deyil, bu, nitq parçalarının və cümlələrin arasında fasilələrə əməl olunması zərurətini yaradır
D) Nitq parçaları və cümlələr arasındakı fasilələr məntiqi fasilələr adlanır
E) Nitq parçaları və cümlələr arasındakı fasilələr məzmunlarına görə fərqlənirlər
12. Verilmiş fikirlərdən hansı doğrudur?
A) Məntiqi fasiləyə əməl etdikdə cümlələrarası fasilə qısa olur
B) Nitq parçaları arasındakı fasilə həmişə qısa olur
C) Nitq parçaları arasındakı fasilə cümlələrarası fasilədən qısa olur
D) Nitq parçaları arasındakı fasilənin davamlılığı məna əlaqəsindən asılı deyil
E) Ritmik fasilələr istənilən məqamda edilə bilər
13. “Məntiqi ifadəliik” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) Məntiqi fasilələr müəyyənləşdirilərkən belə bir cəhət əsas götürülür ki, qrammatik və məna baxımından bir - biri ilə əlaqədə olan sözlər eyni bir nitq parçasının daxilində olmalıdır
B) Məntiqi fasilələr mətndə ifadə olunan fikrin necə qurulmasından asılı olaraq özünü göstərir
C) Məntiqi fasilələrə əməl edilməməsi, yaxud onların yerinin düzgün müəyyənləşdirilməməsi fikrin təhrif edilməsinə, yaxud başa düşülməməsinə səbəb ola bilər
D) Mətndəki məntiqi fasilələrin yerini müəyyənləşdirmək üçün sözlərin qrammatik və məna əlaqələrini aydınlaşdırmaq lazımdır
E) Məntiqi fasilələrin yerini müəyyənləşdirmək mətndə ifadəsini tapmış emosional durumun duyulması nəticəsində mümkün olur
14. Aşağıdakı fikirlərdən biri səhvdir.
A) Məntiqi ifadəliliklə emosional - obrazlı ifadəliliyin ayrı - ayrılıqda nəzərdən keçirilməsi oxu sənətinin mahiyyətinin başa düşülməsi üçün lazımdır
B) Emosional - obrazlı ifadəlilik məntiqi ifadəliliyin əlavəsi kimi qiymətləndirilə bilməz
C) Məntiqi ifadəlilik və emosional - obrazlı ifadəlilik bir - biri ilə qırılmaz əlaqədə olub, nitqin təbiəti və bədii ədəbiyyatın spesifikliyi ilə şərtlənir
D) Oxuda məntiqi ifadəliliyin tələbləri əsasdır, aparıcıdır, emosional - obrazlı ifadəlilik ona əlavə kimi dəyərləndirilməlidir
E) Əsərdə təsvir olunanların aydın təsəvvür edilməsi, təsvirlərdəki fakt və hadisələrin başa düşülməsi və onlara fəal münasibətin yaranması emosional - obrazlı ifadəliliyin mühüm əlamətidir
15. “Məntiqi ifadəlilik” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) Nitq parçaları arasındakı fasilə cümlələrarası dasilələrdən, əksər hallarda, qısa olur
B) Məntiqi fasilələrin sürəkliliyi (uzunluğu) ciddi məsələ olub, fikrin çatdırılmasında əhəmiyyətli rol oynayır
C) Cümlələrin arasındakı məntiqi fasilələr obrazların hissi - emosional vəziyyətinin başa düşülməsinə əhəmiyyətli təsir göstərir
D) Nitq parçaları arasındakı fasilələrin davamlılığı (sürəkliliyi) onların məna əlaqələrinin dərəcəsindən asılıdır
E) Nitq parçaları arasındakı məna əlaqələri az olduqda fasilələr uzun, sıx olduqda isə fasilə qısa olur
16. “Məntiqi ifadəlilik” anlayışı ilə bağı fikirlərdən biri səhvdir
A) Psixoloji fasiləyə nə üçün yer verildiyi əsaslandırılmalıdır, buna səbəb olmalıdır
B) Psixoloji fasilə heç də həmişə durğu işarələri ilə üst - üstə düşmür
C) Psixoloji fasilə yeri sabit olmayıb, istənilən uzunluqda və ifaçının istəyindən asılı olaraq reallaşdırılan fasilədir
D) Psixoloji fasiləyə yer verərkən ifaçının özünün yaradıcılıq mövqeyi, qarşısına qoyduğu niyyət heç bir rol oynamır
E) Psixoloji fasiləyə yer verilərkən, ilk növbədə əsərin məğzindən, daxili mənasından çıxış edilməlidir
17. “Məntiqi ifadəlilik” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) Çaşqınlığı, fikirdəki dolaşıqlığı, düşüncə içərisində danışığı ifadəli çatdırmaq üçün psixoloji fasilə tutarlı vasitə rolunu oynayır
B) Hissi gərginlik ifadə edən sözlərin psixoloji fasilə ilə fərqləndirilməsi oxunun səmərəli olmasına əhəmiyyətli təsir göstərir
C) Hadisənin gözlənilməz dönümü, qeyri - adi istiqamət alması psixoloji fasilə ilə nəzərə çarpdırılır
D) Mətndə psixoloji fasilə ilə bağlı heç bir durğu işarəsi qoyulmur
E) Psixoloji fasilə yazıda, adətən, çox nöqtə ilə göstərilir
18. “Məntiqi ifadəlilik” anlayışının mahiyyəti cavabların hansında daha dolğun açıqlanmışdır?
A) Mətndəki emosional çalarların bir tam halında çatdırılması məntiqi ifadəlilik adlanır
B) Mətnin daha dəqiq və daha aydın çatdırılması məntiqi ifadəlilik adlanır
C) Məntiqi ifadəliliyin başlıca əlaməti mətndəki məntiqi vurğulu sözlərin düzgün müəyyənləşdirilməsi və ifada çatdırılmasıdır
D) Fasilələrin, durğu işarələrinin nəzərə alınması məntiqi ifadəliliyin mühüm əlamətidir
E) Oxuda məntiqi vurğulu sözlərin və məntiqi melodiyanın nəzərə alınması məntiqi ifaədəliliyin mühüm əlamətidir
19. Məntiqi fasilə nədir?
A) Sözlər arasındakı fasilədir
B) Dinləyicidə ovqat yaradır
C) Yalnız cümlələr arasında edilən fasilədir
D) Məntiqi fasilə fikri dinləyiciyə çatdırır; nitq parçalarını, cümlələri bir - birindən ayırır
E) Nitq parçaları arasındakı fasilədir
20. “Məntiqi vurğu” anlayışı ilə bağlı doğru fikri müəyyənləşdirin
A) Məntiqi vurğulu sözlərin oxuda fərqləndirilməsi vasitəsi zəngin deyildir
B) Məntiqi vurğulu sözün ifada fərqləndirilməsi oxunun emosional - estetik təsirinin artmasında əhəmiyyətli rol oynamır
C) Məntiqi vurğulu sözün oxuda fərqləndirilməsi yazıçı fikrinin çatdırılmasında ciddi rol oynayır
D) Mətndə məntiqi vurğunun yerinin müəyyənləşdirilməsi oxucu üçün çətin deyildir
E) Bir cümlədə bir neçə məntiqi vurğulu söz ola bilər və onların hamısı eyni dərəcədə əhəmiyyətlidir
21. “Məntiqi vurğu” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri doğrudur
A) Məntiqi vurğulu sözlərin müəyyənləşdirilməsində əsərin ideya - məzmunu əhəmiyyətli rol oynamır
B) Məntiqi vurğulu sözləri müəyyənləşdirərkən cümləni ayrılıqda, mətndən təcrid etməklə nəzərdən keçirmək lazımdır
C) Oxu prosesində məntiqi vurğulu sözlərin fərqləndirilməsinə müxtəlif vasitələrlə nail olur
D) Məntiqi vurğulu sözlərin müəyyənləşdirilməsi üçün qaydalar mövcud deyildir
E) Bir cümlədə ikidən artıq məntiqi vurğulu söz olmur
22. “Məntiqi vurğu” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən yalnız biri doğrudur
A) Məntiqi vurğunun yerinin müəyyənləşdirilməsində mətnin mənasının nəzərə alınması başlıca tələb hesab olunur
B) Məntiqi vurğunun yerinin müəyyənləşdirilməsində durğu işarələrinin nəzərə alınması əhəmiyyətli rol oynayır
C) Məntiqi vurğulu sözlərin ifada fərqləndirilməsinin melodikliyə təsiri olmur
D) Məntiqi vurğulu sözlərin müəyyənləşdirilməsi xüsusi bacarıq, qabiliyyətin olmasını tələb edir
E) Məntiqi vurğunun yerinin müəyyənləşdirilməsində mətnin tamamlığının, bütövlüyünün nəzərə alınması vacib deyildir
23. “Məntiqi vurğu” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) Bir neçə kəlmədən ibarət olan sadə cümlədəki sözlərin hamısı məntiqi vurğulu olr
B) Cümlədə hansı sözləri atmağın (nəzərə almamağın) mümkünlüyünü aydınlaşdırmaqla məntiqi vurğunun yerini aşkara çıxarmaq olar
C) Mətndə (cümlədə) sonrakı şərh üçün əhəmiyyətli olan hər hansı əşya, şəxs və hadisənin adı ilk dəfə çəkilirsə, onlar məntiqi vurğu ilə fərqləndirilir
D) Mətndə (cümlədə) qarşılaşdırılan əşya, şəxs və hadisə məntiqi vurğu ilə fərqləndirilir
E) Bənzəyən və bənzədilən əşya, şəxs və hadisələr məntiqi vurğulu olur
24. “Məntiqi vurğu” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) Həmcins üzvlü cümlələrdə həmcins üzvlərin hər biri məmntiqi vurğulu olur
B) Xitabların işləndiyi cümlələrdə məntiqi vurğulu sözlər olmur
C) Emosional münasibətin ifadəçisi olan nidalar məntiqi vurğulu olur
D) Sual əvəzliklərinin və sual şəkilçilərinin bitişdiyi sözlər məntiqi vurğulu olur
E) Xüsusiləşmələr məntiqi vurğulu olur
25. “Məntiqi ifadəlilik” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) İnsanın hissləri, fikir və iradəsi qırılmaz vəhdətdədir
B) Mətnin ideya - bədii xüsusiyyətlərinin çatdırılmasında məntiqi oxu ifadəli oxudan daha geniş imkanlara malikdir
C) Hər bir adamın nitqi onun hissinin, fikir və iradəsinin ifadəsi olur
D) Təfəkkürlə bağlı olan şifahi nitq hadisələrini nitqin məntiqi adlandırmaq məqbul hesab edilir
E) Mətndə əks olunmuş fikirləri dəqiq və aydın çatdıran oxu məntiqi oxu adlandırılır
26. “Məntiqi vurğu” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) Da, də bağlayıcıları ilə işlənən sözlər məntiqi vurğulu olur
B) Suala cavab cümlələrində sual əvəzliyinin yerini tutan anlayış məntiqi vurğulu olur
C) Əmr cümlələrindəki sözlərin hamısı məntiqi vurğulu olur
D) Həmcins üzvlərin hər biri məntiqi vurğulu olur və sonuncu əvvəlkilərə nisbətən daha qüvvətli vurğu ilə deyilir
E) Məntiqi vurğulu sözlərin fərqləndirilməsi ideya əlvanlıq, emosional zənginlik bəxş edir
27. Məntiqi vurğunun əsas əlaməti hansıdır?
A) əsasən, sual cümlələrində sonuncu sözün son hecasının uzadılması.
B) cümlədəki hər hansı sözün xüsusi hiss - həyəcanla deyilməsi
C) sözün ucadan tələffüz edilməsi
D) hər cümlənin sosuncu sözünün tələffüzcə digərlərindən fərqləndirilməsi
E) cümlədəki müəyyən sözün başqalarından intonasiyaca fərqləndirilməsi
28. “Məntiqi vurğu” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən yalnız biri doğrudur
A) Məntiqi vurğulu söz, əsasən, cümlənin əvvəlində olur
C) Məntiqi vurğu cümlədə yalnız bir sözün üzərinə düşə bilər
D) Məntiqi vurğulu sözlər yalnız lirik əsərlərdə özünü göstərir
E) Məntiqi vurğulu çoxhecalı olmalıdır
29. Aşağıdakı nümunənin oxusu ilə bağlı doğru olan fikri müəyyənləşdirin
Vətən! Çoxmu sevir məni o vətən!
Mənə həcv yazır hər yoldan ötən. . .
Çox da tərifləmə mənə vətəni,
Bu qılınc olmasa yeyərlər məni!
A) Birinci misrada istehza, sonrakı misralarda qəzəb intonasiya üçün aparıcı olur, ton orta yüksəklikdə, temp aramla oxu şəklində özünü göstərir
B) Bütün misraların oxusunda ton yüksək olur, misraların sonunda fasilə edilsə də, misradaxili fasiləyə ehtiyac duyulmur
C) Səsdə sərtlik çaları güclü olur, misralar birbaşa deyilir, misradaxili fasilələr edilmir
D) Səsdə qəzəb, hiddətlə yanaşı kinayə çalarları da duyulur, yüksək ton, sürətli temp misraların hamısında özünü göstərir, misradaxili və misrasonu fasilələrə əməl edilir
E) Səsdə qəzəb, kin, hiddət çalarları aydınca duyulur, bütün misralar yüksək tonda oxunsa da, tempdə ləngərlik, ağırlıq özünü göstərir
30. Nümunədəki məntiqi vurğulu sözləri hansı qaydanın tətbiqi ilə müəyənləşdirmək məqsədəuyğundur?
“Bəs hanı o var, ata? ”; “Haradadır o qurtarmayan var, ata? ”; “Qoyduğun bu var - karınanmı? ”
A) Bənzəyən və bənzədilən əşya, şəxs və hadisənin məntiqi vurğulu olması
qaydası
B) Da də, bağlyıcıları ilə işlənən sözlərin məntiqi vurğulu olması qaydası
C) Həmcins üzvlü cümlələrdə həmcins üzvlərin hər birinin məntiqi vurğulu olması qaydası
D) Sual əvəzliklərinin və sual şəkilçilərinin bitişdiyi sözlərin məntiqi vurğulu olması qaydası
E) Emosional münasibətin ifadəçisi olan nidaların məntiqi vurğulu olması qaydası
31. “Məntiqi vurğu” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) Mətndə (cümlədə) qarşılaşdırılan əşya, şəxs və hadisə məntiqi vurğu ilə fərqləndirilir
B) Cümlədə hansı sözləri atmağın (nəzərə almamağın) mümkünlüyünü aydınlaşdırmaqla məntiqi vurğunun yerini aşkara çıxarmaq olar
C) Mətndə (cümlədə) sonrakı şərh üçün əhəmiyyətli olan hər hansı əşya, şəxs və hadisənin adı ilk dəfə çəkilirsə, onlar məntiqi vurğu ilə fərqləndirilir
D) Bir neçə kəlmədən ibarət olan sadə cümlədəki sözlərin hamısı məntiqi vurğulu olr
E) Bənzəyən və bənzədilən əşya, şəxs və hadisələr məntiqi vurğulu olur
32. Məntiqi vurğunun əsas əlaməti hansıdır?
A) hər cümlənin sosuncu sözünün tələffüzcə digərlərindən fərqləndirilməsi
B) cümlədəki hər hansı sözün xüsusi hiss - həyəcanla deyilməsi
C) sözün ucadan tələffüz edilməsi
D) cümlədəki müəyyən sözün başqalarından intonasiyaca fərqləndirilməsi
E) əsasən, sual cümlələrində sonuncu sözün son hecasının uzadılması.
33. “Nitqin məntiqi” anlayışı ilə bağlı fikirlərdən biri səhvdir
A) İşarələrdən istifadə təcrübəsiz oxucuya istiqamət vermək baxımından faydalıdır
B) Mətni oxu üçün hazırlayarkən onun üzərində nitqin ifadəlilik vasitələrini göstərən işarələrin qoyulması məqsədəuyğundur
C) Mətnin üzərində şərti işarələrin qoyulması ifaçını daha diqqətlə işləməyə təhrik edir