Dərslik Azərbaycan Dillər Universiteti Elmi Şurasının
Yüklə 16,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 4.2.3. Sintoizm
Yaponların milli dini olan Sintoizmin tarixi qədim dövrlərə gedib çıxır. Çoxtanrılı din olan Sintoizm bir növ arxaik şaman kultlarının varisidir. Xalqın ruhunun təzahürü kimi ortaya çıxan bu ənənəvi yapon dini onun mentalitetinə, tarixinə, mədəniyyətinə, ölkənin siyasi və ictimai həyatına təsir göstərmişdir. Uzun əsrlər boyu yaponlar özlərinin ənənəvi inanclarını təyin etməyə ehtiyac duymamışlar. Bu ehtiyac xarici inanclar, ilk növbədə, buddizm, daosizm və konfutsiçilik kimi təlimlər Yaponiya adalarına ayaq açdıqdan sonra yaranmışdır. Məhz buddizmlə müxalifətdə “kami-no-miti” (hərfi mənada “tanrıların yolu”.- Red.) termini ortaya çıxmışdır. Bu terminin Çin dilində eyni mənaya gələn analoqu “Şen Dao” adını almışdır ki, bu da Avropa dillərinə ”sinto” şəklində keçmişdir. Adətən, dinşünaslığa aid dərsliklərdə qeyd edilir ki, bu mənəvi ənənə özündə ibtidai xalqlara xas olan bütün inanc və ibadət növlərini – totemizm, animizm, sehr, əcdadlar kultu və s. birləşdirir. Qədim yaponlar onları əhatə 173 MİLLİ DİNLƏR edən təbii hadisələri, bitki və heyvanları, ölmüş əcdadlarını ilahiləşdirir, ruhlar aləmi ilə vasitəçi rolunu oynayan sehrbazlara, maqlara, şamanlara hörmətlə yanaşırdılar. Xalq inancı yapon dilində “kami-no-miti” söz birləşməsi ilə ifadə olunur. Kami kultun obyekti sayılır: ümumi ibadətlərdə, o cümlədən ev ibadətlərində ona sitayiş edilir. Bu terminin adekvat tərcüməsini tapmaq olduqca çətindir. Tədqiqatçılar arasında sözün etimologiyasına dair vahid fikir mövcud deyil. Avropa dillərinə əsasən “tanrı” və ya “ruh” şəklində tərcümə olunur. Sintoizmə görə, insanlar, heyvanlar və daşlar kimi cansız obyektlər ruha sahibdirlər, buna görə də böyüyə bilirlər (ancaq olduqca asta). Bununla yanaşı, onlar həm də ilahi təbiətə malikdirlər, çünki dünya nizamını idarə edən və zərurət yarandıqda tarixin gedişinə müdaxilə edən Kami ilə əlaqəlidirlər. Kultun mənşəyi və buna müvafiq olaraq da, panteona daxil olma üsulu baxımından bütün kamiləri dörd kateqoriyada ümumiləşdirmək mümkündür: 1. Xalq arasında məşhur olanlar. Bir qayda olaraq, Kami yatmış əcdadların yerlərinin və ya ruhlarının qoruyucusudur (məs.: dağların kamisi, çayların kamisi, təbiət hadisələrinin kamisi, ölmüş əcdadların kamisi.- Red.). Çox vaxt onların şəxsi adları, ikonoqrafik təsvirləri, hətta daimi səcdəgahları olmur; 2. Mənşə baxımından xarici ilahi personajlar. Onların şəxsi adları və fərdi şəkilləri var, çox vaxt şərəflərinə səcdəgahlar qurulur. Belə personajların klassik nümunəsini yeddi xoşbəxtlik tanrısı (“Daykoku”, “Ebisu” və s.) təşkil edir. 3. Tarixi personajlar, yaxud xüsusi şeylərin qoruyucusu qismində ehtiram bəslənənlər. Onların adı mifoloji mənbələrdə qeyd edilmir, müqəddəs təsvirləri yoxdur, lakin çox məşhurdurlar. Bu kaminin adına ölkənin müxtəlif yerlərinə səpələnmiş bir çox məbəd və səcdəgahlar vardır. Bunun klassik nümunəsini elm və poeziyanın himayədarı Tendzin təşkil edir. O, real tarixi şəxsiyyət – IX əsr şairi Suqavara-no-Mitidzanenin ilahiləşdirilmiş formasıdır. 4. Qədim mifoloji toplularda adları çəkilən əfsanəvi tanrılar və onların nəsilləri (imperator ailəsinin dünyasını dəyişmiş üzvləri). Bu tanrılar dövlət səviyyəsində olduğundan onlara hər yerdə hörmət bəsləyirdilər. Vaxtilə onlara dövlət hesabına çoxlu məbədlər tikilmişdi. Ancaq bu tanrılar xalq arasında o qədər populyar deyil və tarixi kami qədər sevilmirlər. Bunlara misal kimi, panteonun baş tanrısı Amaterası göstərmək olar. O, hökmdar ailənin və birbaşa imperatorun özünün himayədarı sayılırdı. |