Dissertasiya iddiaçı: Lianna Hüsü qızı Əmrahova

Dissertasiyanın struktur bölmələrinin ayrılıqda həcmi və işarə ilə ümumi həcmi. Giriş 6 səhifə, I fəsil 48 səhifə, II fəsil 36 səhifə, III fəsil 16 səhifə, nəticə 2 səhifə, istifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı 9 səhifə. Dissertasiya işi ümumilikdə 123 səhifə, 205, 267 işarədən ibarətdir.


I FƏSİL

ERQONİMLƏRİN VƏ İDEONİMLƏRİN LİNQVİSTİK

XÜSUSİYYƏTLƏRİ

1. 
   Erqonimlərin leksik-semantik xüsusiyyətləri
   

Erqonimlər ktematonimlərin ən çox dəyişikliyə məruz qalan, geniş əhatə dairəsinə malik olan hissəsidir. Onomastikada idarələrin, mədəni, idman, ticarət obyektlərinin, tibbi və məişət xidmətləri göstərən təşkilatların, müəssisələrin, şirkətlərin və s. işarəsi üçün bu terminlərdən istifadə olunur: “erqonimlər”, “erqonizmlər”, “şəhər obyektlərinin adları”, “erqourbonimlər”, “firmonimlər”, “temonim” və s. Yuxarıda sadalanan terminlər erqonimlərin daxili bölgüsüdür. “Erqonim” terminini isə ilk dəfə 1988-ci ildə N.V.Podolski irəli sürmüşdür [59, s.44]. XX əsrin 90-cı illərindən B.Z.Bukçinov, Q.A.Zolotov, A.V.Superanskaya, A.V.Bespalova, S.V.Zemekova, N.V.Nosenko, E.S.Otin və başqaları, XXI əsrdə bu tədqiqatları A.E.Quntov, Q.A.Donskova, A.M.Yemelyanova, M.V.Kitayqorodskaya, İ.V.Kryükova, M.Y.Krüçkova, N.N.Lesoveç, N.V.Puşkareva, N.N.Rozanova, T.P.Romanova və s. davam etdirmişdilər. Ümumiyyətlə, “erqonim” termininə rus dilçiləri daha çox fikir yetirmiş və müxtəlif cür izah etmişlər. Məsələn, A.A.Stambrovskaya erqonimi “firma, müəssisə və idarə adları” [126, s.193–196], N.V.Şimkeviç “insanların işgüzar birliyi olan müəssisə”kimi izah edir [130], R.İ.Kozlov isə erqonimləri topoobyekt kimi nəzərədən keçirir [120, s.46]. Uzun müddət müəssisə adlarını ifadə etmək üçün ümumi termin yoxdur. XX əsrin 70-ci illərindən başlayaraq tədqiqat işi genişləndirildi və hər bir sahənin özünəməxsus termini yaradıldı. Məsələn, firmonim (V.A.Korşunkov və T.K.Nikalayeva), reklam adları (Kryükova, 2004), kommersiya adları ( Noviçixina, 2007), oykodomonim (Podolskaya, 1978), emperonim (Şmeleva 1989). Dilçilər nominatorun, erqonim müəllifinin erqonimin adresatına qeyri-məntiqi yolla nitq təsirini nəzərə alaraq erqonimləri praqmatik və qeyri-praqmatik olmaqla iki qrupa bölür. Qeyri-praqmatik erqonimlər də informativ və qeyri - informativ olmaqla iki yerə ayrılır. 1) informativ erqonimlər – obyekt haqda daha ətraflı və dəqiq məlumat verir, bəzən yerini, fəaliyyəti özündə göstərir, bəzən isə belə erqonim obyektinin birbaşa fəaliyyət növünə aid olmayan məlumatlar verir. Məsələn, Xarici Ölkələrdə Yaşayan Azərbaycanlılarla İş üzrə Dövlət Komitəsi, Bakı Tikiş Evi və s. Qeyri-informativ erqonim – obyekt haqda heç bir məlumat vermir. Məsələn, “Neolit” restoranı, “Abşeron” mehmanxanası və s. Praqmatik 1) prqmatik-informativ və 2) praqmatik assosiativ olmaqla iki yerə bölünür. 1-ci qrup adressatda müsbət fikir yaratmaq üçün əlavə informasiya verir (“Dərnəgül” market), 2-ci müsbət assosiyalar yaratmaq yolu ilə adresata təsir göstərməyə çalışırlar (“Çevik” təhlükəsizlik, “Universal” supermarket) [59, s.48].

Ümumiyyətlə, elm və texnika inkişaf etdikcə, istehsal vasitələri çoxaldıqca və təkmilləşdikcə, təsərrüfata rəhbərlik mərkəzləşdikcə erqonimlər də dəyişir və inkişaf edir. Müasir dövrdə fabrik, zavod, vağzal, məktəb, xəstəxana və başqa ictimai, sənaye obyektlərinin sayı artdıqca, onların yeni-yeni adları meydana gəlir [3, s.135].

Ancaq müasir dövrdə yaranan erqonimlərə diqqət etməzdən qabaq tariximizin canlı şahidləri olmuş bir neçə memarlıq abidələrini, qala, türbə, məscid və s. adlarını nəzərdən keçirmək daha məqsədəuyğun olardı.