Dış lastik bak lastik

diktatörlük, devletin, bir kişi ya da küçük bir grubun mutlak denetimi altında bulunmasına dayalı yönetim biçimi. Roma Cum- huriyeti'nde dictator'luk devletin düştüğü bunalımları aşması için olağanüstü yetkilerle donatılmış ve geçici bir süre için atanan yöneticilere verilen bir görevdi (bak. dictator). Çağdaş diktatörler de genellikle olağanüstü durumlarda yönetimi ele geçirmiş ve elde ettikleri yetkileri otokratik, bazen de despotik bir yönetimi sürekli kılmak amacıyla kullanmışlardır. Örnekler arasında İtalya'da Mussolini, Almanya'da Hitler, İspanya'da Franco, Şili'de Pinochet ve Portekiz'de Salazar sayılabilir. Ama bunlar eski dictator'lardan çok, Antik Çağın tiranlarına benzerler. Platon ve Aristoteles, kişisel emirlere dayalı ya da var olan yasaların çiğnenmesiyle ortaya çıkan hukuk dışı yönetimi tiranlığın göstergesi kabul ederler. Bu iki düşünürün Eski Yunan ve Sicilya tiranları üzerine betimlemeleri, çağdaş diktatörlere de uygun düşmektedir. Diktatörler zor ve hileyle mutlak siyasal ve toplumsal denetimi elde ederler. Gözdağı verme, terör, yurttaşlık haklarını göz ardı etme, güç kazanmak ve bu gücü elde tutmak için kullanılan başlıca yöntemlerdir. Kimi zaman kamu desteği sağlamayı amaçlayan kitle propagandası yöntemleri kullanma ve ödüllendirme ya da cezalandırma gibi yöntemlerle muhbirler yaratıp muhalefeti bastırma yollarına da başvurulur. Önderin yüceltilmesi çok sık görülen bir özelliktir ve kişilerin, yasaların üzerinde bir konuma getirildiği böyle rejimlerde önderin ardılının belirlenmesi çok sorunlu bir süreçtir. Bir yaklaşıma göre, yıkılması ister Aristoteles' in öne sürdüğü gibi haksız gücün doğasında taşıdığı zayıflığa, ister Machiavelli'nin terimleriyle umulmadık talihsizliklere bağlı olsun, tiranlık bütün yönetim biçimleri içinde en kısa ömürlü olanıdır.

Diktatörlerin yönetimi çok çeşitli biçimler alır. Latin Amerika'da 19. yüzyılda ve 20.yüzyıl başlarında, kendi kendilerini önder ilan eden caudillo'\ax (askeri şefler), genellikle özel askeri birlikleriyle önce belirli bir yöreye egemen olur, sonra da zayıf durumdaki ulusal hükümetin üzerine yürürlerdi (örn. Meksika'da Antonio Löpez de Santa Anna, Arjantin'de Juan Manuel de Rosas) (bak. personalismo). Sonraki 20. yüzyıl Latin Amerika diktatörlerinin durumu ise daha farklıydı. Bunlar yöresel değil, ulusal önder niteliğindeydiler ve Arjantin' deki Juan Peron örneğinde olduğu gibi bulundukları yere genellikle milliyetçi subaylar tarafından getirildiler.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Afrika ve Asya'nın yeni devletlerinde diktatörlükler genellikle askeri güçle yaratıldı. İktidar, tek parti yönetimine ve muhalefetin bastırılmasına dayanan hükümetler oluşturan güçlü önderlerin elinde toplandı.

Anayasal hükümetler de yürütme gücüne olağanüstü yetkilerin verildiği bunalım dönemleri geçirmiştir. Örnekleri İç Savaş

Diktys 148

sırasında ABD, Weimar Cumhuriyeti döneminde Almanya, II. Dünya Savaşı'ndan sonra İngiltere ve Beşinci Cumhuriyet (1958) döneminde cumhurbaşkanına geniş kapsamlı olağanüstü durum yetkilerinin verildiği Fransa'dır. Yürütme gücünün genişlemesi bütün dünyada anayasal hükümetlerin istikrarına ve güçler dengesine bir tehdit olarak görülür. Ayrıca bak. faşizm; Nazi Partisi; tiran; totaliterlik.

Diktys kretensîs, Troya Savaşı'mn Yunan yanlısı bir öyküsünü yazdığı sanılan kişi. Troya kuşatmasına katılmak üzere Knossos' tan yola çıkan Giritli önder İdomeneos'a eşlik ettiği sanılmaktadır. Fenike dilinde yazılmış elyazmalarmın İS 1. yüzyılda "bulunduğu" ve Roma imparatoru Neron'un emriyle Yunan harfleriyle yeniden yazıldığı söylenir. Bir olasılıkla 4. yüzyılda Lucius Septimius adlı biri Diktys'in olaylara tanık olmuşçasına kaleme aldığı, gerçekte belki de İS 2 ya da 3. yüzyıldan kalmış olan yapıtının çevirisini yaptı. Ephemeris belli Troiani (Troya Savaşı Günlüğü) adlı bu görkemli yapıt, ortaçağ boyunca, Frigyalı Dares'in benzer, ama Troya yanlısı anlatımıyla birlikte Troya Savaşı'yla ilgili başlıca kaynak kitap oldu.