Dış lastik bak lastik

197 Disraeii, Benjamin

Kimyasal olarak, +3 değerli bütün azrak toprak metalleri gibi davranan disprosyum, donuk sarı renkte bir dizi bileşik oluşturur. Dy" iyonu son derece paramagnetiktir, çok düşük sıcaklıklarda magnetik soğutma yapabilmek için iyonun bu özelliğinden yararlanılır.

atom numarası atom ağırlığı erime noktası kaynama noktası özgül ağırlığı birleşme değeri

elektronların yerleşimi 2-8-18-28-8-2 ya da (Xe) 4/>°56s²

Disraeii, Benjamin, beaconsfield kontu (d. 21 Aralık .1804, Londra - ö. 19 Nisan 1881, Londra, İngiltere), iki kez başbakanlığa gelen (1868, 1874-80) İngiliz devlet adamı ve romancı.

İtalyan göçmeni bir Yahudi ailesinin en büyük oğluydu. Babası Isaac D'Israeli,

Disraeli'nin W. & D. Downey tarafından albüminli kâğıda basılmış bir fotoğrafı

Gernsheim Collection. üniversity of Texas. Austin

Bevis Marks Sinagogu'yla arası açıldığı için 1817'de çocuklarını Hıristiyan olarak vaftiz ettirdi. Babasının bu kararı Disraeli'nin yaşamına yön veren en önemli etken oldu; çünkü Yahudiler ancak 1858'den sonra Parlamento'ya girebilecekti. Özel okullarda öğrenim gören Disraeii, 17 yaşına geldiğinde bir avukatlık firmasında çalışmaya başladı. Ama bu işle yetinmedi ve 1824'te Güney Amerika'daki madencilik şirketlerinin çıkardığı hisse senetleri üzerinde spekülasyona girişti; bir yıl sonra elindeki her şeyi yitirdi ve orta yaşlarına değin kurtulamadığı ağır bir borç yükü altına girdi. Babasının arkadaşı John Murray ile birlikte çıkardığı Representative adlı günlük gazete de batınca payına düşen borcu ödemekten kaçınması, Murray ve öteki ortaklarla arasının açılmasına yol açtı. Disraeii bu gazetenin öyküsünü imzasız yayımladığı ve Murray'i alaycı bir dille eleştirdiği Vivian Grey (1826-27, 5 cilt) adlı romanında anlattı. Bir süre sonra kitabın yazarı olduğu ortaya çıkınca çok geniş bir çevrenin eleştirisine uğradı.

66

162,500 1409°C 2335°C

8,540 (25°C'de) 3
Disraeii bunu izleyen dönemde bir sinir krizi geçirdi ve sonraki dört yıl boyunca önemli bir etkinlik gösteremedi. Daha sonra The Young Duke (1831, 3 cilt; Genç Dük) adlı bir roman daha yazdı. 1830'da Akdeniz ve Ortadoğu ülkelerini kapsayan uzun bir yolculuğa çıktı. Bu gezi, romanları için malzeme sağladığı kadar, siyasette doruğa ulaştığı 1870'lerde Mısır, Hindistan ve Osmanlı Devleti'ne karşı izlediği politikala- n da etkileyecekti.

dişten 198

Disraeli ülkesine döndüğünde Londra'daki edebiyat çevrelerine girdi ve döneminin önde gelen kişileriyle tanıştı. O dönemde yazdığı Contarini Fleming (1832, 4 cilt) çoğu romanı gibi otobiyografik renkler taşıyor ve siyasal görüşlerini yansıtıyordu.

Siyasal yaşamının başlangıcı. 1831'de siyasete atılmaya karar veren Disraeli, High Wycombe'dan radikal bağımsız aday olarak katıldığı 1832 ve 1835 seçimlerini kazanamayınca, bir partiye girmek zorunda olduğunu anladı; kendi radikallik anlayışı ile Muhafazakârların görüşleri arasında kimi benzerlikler kurarak Muhafazakâr Parti'ye girdi. Ama 1835'te Taunton'dan Muhafazakâr aday olarak katıldığı seçimlerde de başarılı olamadı. Abartılı davranışları, yüklü borçlan ve Henrietta Temple (1837, 3 cilt) adlı romanına esin kaynağı olan, Sir Francis Sykes'ın kansı Henrietta'yla ilişkisi, Disrae- li'ye kötü bir ün kazandırmıştı. Gene de 1837'de Kent'in Maidstone seçim bölgesinden katıldığı seçimleri kazanarak Parla- mento'ya girmeyi başardı. Avam Kamarası'nda usta bir konuşmacı olarak kısa sürede dikkatleri üzerinde topladı. 1839'da zengin dul Wyndham Lewis ile evlenerek toplumsal konumunu güçlendirdi.

1841 seçimlerini Muhafazakârlar kazanınca, siyasete atılma konusunda Disraeli'yi desteklemiş olan parti başkanı Sir Robert Peel başbakan oldu. Ama kabinede kendisine görev verilmediği için büyük düş kırıklığına uğrayan Disraeli, Peel'e ve onun muhafazakârlık anlayışına karşı eleştirel bir tutum takındı. Böylece, Peel'in uygulamalarına karşı çıkan ve "Genç ingiltere" olarak adlandmlan bir grup genç Muhafazakârın desteğini kazandı. Coningsby; or The New Generation (1844, 3 cilt; Coningsby ya da Yeni Kuşak) adlı romanında, Peel'in temsil ettiği soğuk, pragmatik ve orta sınıfa özgü muhafazakârlık anlayışı ile Genç İngiltere grubunun romantik, nostaljik ve aris- tokratik yaklaşımı arasındaki farkı vurguladı.

1845'te Tahıl Yasalan tartışmaları Disrae- li'ye Peel'e karşı bir kampanya başlatma fırsatını verdi. Peel, tahıl ithalinden gümrük vergisi alınmasını öngören Tahıl Yasalan' nin kaldırılmasını tasarlıyordu. Oysa bu, Muhafazakâr Parti'nin belkemiğini oluşturan kırsal kesimdeki küçük soylulann çıkar- lanna aykınydı. Disraeli, yasaların kaldırılmasına karşı çıkanların önderliğini üstlenen Lord George Bentick'in sağ kolu olarak yaptığı bir dizi etkili konuşmayla, Peel'e karşı sürdürülen muhalefetin güçlenmesini sağladı. Whig'ler de Peel'in tasansını desteklediği için, Disraeli önderliğindeki korumacılar Tahıl Yasalarinm kaldınlmasını engelleyemediler ama Peel'in parti içinde azınlıkta kalmasını sağlayarak 1846'da onu istifaya zorladılar.

Muhafazakârların önderi ve başbakan. Eski Muhafazakâr bakanların çoğunun Peel'e bağlı kalması ve Bentick'in ölümü, Disraeli'yi Avam Kamarası'ndaki muhalefetin önderi durumuna getirdi. Disraeli, sonraki birkaç yıl boyunca Muhafazakâr Parti'yi, artık umutsuz saymaya başladığı korumacılık politikasından vazgeçirmek için çalıştı. 1847'de Buckinghamshire'dan Parlamento' ya seçilmesi ve 1848'de High Wycombe yakınlarındaki Hughenden Malikânesi'ni satın alması, toplumsal ve siyasal nüfuzunu artırdıysa da mali durumu hâlâ sallantıdaydı.

Liberaller 1852'de iktidardan düşünce, Muhafazakâr Parti başkanı Derby kısa ömürlü bir azınlık hükümeti kurdu ve

Disraeli'yi maliye bakanlığına getirdi. Disraeli maliyeden anlamadığını ileri sürerek başlangıçta bu görevi kabul etmek istememişti. Gerçekten de Disraeli'nin hazırladığı 1852 bütçesi hükümetin düşmesiyle sonuçlandı. Ama bunda Disraeli'nin suçu olduğu söylenemezdi; çünkü Avam Kamarası'nda çoğunluğu elinde tutan serbest ticaret yanlıları, koruyucu önlemler içermese de tarımı geliştirmeye yönelik her girişime karşı çıkıyordu.

Derby, 1858'de Disraeli'nin maliye bakanı olduğu yeni bir azınlık hükümeti kurdu Seçim sistemi reformunu Whig'lere bırakmak istemeyen Disraeli, 1859'da ılımlı bir reform tasarısı hazırladı. Ama tasarı açıkça Muhafazakâr Parti lehine düzenlendiği için reddedilince Muhafazakârlar bir altı yıl için daha muhalefete geçti. 1866'da Lord Rus- sell başkanlığındaki liberal hükümet düşünce, Derby üçüncü azınlık hükümetini kurdu ve Disraeli'yi yeniden maliye bakanlığına getirdi. Disraeli'nin bakanlığı sırasında, Kraliçe Victoria ile Lord Derby'nin girişimiyle seçim sistemiyle ilgili yeni bir reform tasarısı hazırlandı. Tasarıyı Avam Kamara- sı'na sunan Disraeli, çoğunluktaki Liberallerin, tasarıyı Muhafazakârların işine yaramayacak ölçüde değiştirmelerine engel olamadı. Gene de "bütün yaşamının düşü" olarak nitelendirdiği bu yasayla Muhafazakârların güç kazandığına inanıyordu.

Derby'nin 1868'de siyasetten çekilmesi üzerine Disraeli başbakan oldu; ama aynı yıl yapılan seçimleri Liberaller kazanınca, başbakanlıktan ayrıldı. Bunu izleyen 12 yıllık sürede İngiliz siyasal yaşamında yıllardır süregelen karışıklık sona ermiş ve tutarlı politikaları olan iki büyük parti ortaya çıkmıştı. İki partinin başında, birbirine diş bileyen Disraeli ve Gladstone bulunuyordu.

Disraeli önceleri görece barışçıl bir tutum içindeydi. Yeni seçmenler kazanmak umuduyla, Muhafazakâr Parti'ye yeni bir çehre vermeye çalışıyordu. Ama soğuk kişiliği ve siyasal bir taşlama niteliğindeki Lothair (1870, 3 cilt) adlı romanı yandaşlarının bir bölümünün ondan uzaklaşmasına yol açtı.

Disraeli 1872'den sonra parti üzerinde sıkı bir denetim kurdu. Belirli konularda, Muhafazakâr ve Liberal politikalar arasındaki aynm çizgisini keskinleştirdi. Lordlar Ka- marası'm, monarşiyi ve kiliseyi savundu; Hindistan'a özel bir önem vererek imparatorluğun bütünlüğünün korunmasına yönelik bir politika oluşturdu; toplumsal reformlarla ilgilendi; başta en büyük tehlike olarak gördüğü Rusya olmak üzere yabancı ülkelere karşı katı bir dış politika benimsedi.

İkinci başbakanlık dönemi. 1873'te Gladstone hükümetinin istifası Disraeli'nin siyasal yaşamında dönüm noktası oldu. Bu durumda, Disraeli, bir azınlık hükümetinin partiye zarar vereceği düşüncesiyle hükümeti kurmak istemedi. Bunun üzerine gönülsüzce başbakanlığa dönen Gladstone çok geçmeden Parlamento'yu dağıtarak seçimlere gitti; Muhafazakârlar 1874 seçimlerinde büyük bir zafer kazandılar.

Güçlü bir kabine kurarak kraliçenin de dostluğundan yararlanan Disraeli bir dizi toplumsal reform yasası çıkardı ve Tory demokrasisinin bir slogandan ibaret olmadığını gösterdi. Ama toplumsal reformlardan çok, izlediği dış politikayla kamuoyunun desteğini kazandı. İlk büyük başarısı, Mısıı hıdivi İsmail Paşa'dan, Süveyş Kanalı hisselerinin yarıya yakınını satın alması oldu. Biı gazeteci, İsmail Paşa'nın hisselerini satmak istediğini öğrenmiş ve durumu Dışişleri Bakanlığı'na bildirmişti. Disraeli, daha Par- lamento'nun karannı beklemeden, Roths- child ailesinden sağladığı mali destekle hisseleri aldı. 1876 başlarında Parlamento'ya

Kraliçe Victoria'yı "Hindistan İmparatori- çesi" ilan eden bir tasarı sundu; geniş muhalefet karşısında tasanyı geri çekmeye hazırlanırken kraliçenin ısrarıyla tasarı yasalaştı. Disraeli, sağlığının bozukluğu yüzünden Avam Kamarası grubunun önderliğini yürütemez duruma gelince Beaconsfi- eld kontu unvanını kabul ederek Lordlar Kamarası'nın önderi oldu.

Disraeli, 1878'e değin ağırlıklı olarak dış politikayla ilgilendi. 1877'de Osmanlı Devletine savaş ilan eden Rusya 1878'de İstanbul kapılanna dayanınca, İngiltere'nin Hindistan yolu üzerindeki denetimi tehlikeye düştü. Bunun üzerine Disraeli, bir güç gösterisiyle Rusya'yı antlaşmaya zorladı. Osmanlı Devleti'ni büyük kayıplara uğratan Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması 1878'de toplanan Berlin Kongresi'ne getirilince burada istediği tüm ödünleri elde eden Disraeli Londra'ya zafer havası içinde geri döndü.

Disraeli, siyasal yaşamının doruğundayken kraliçenin kendisine önerdiği düklüğü geri çevirdiyse de "Order of the Garter" nişanını kabul etti. Daha sonra felaketler birbirini izledi: İngiliz orduları Afganistan'da yenilgiye uğradı, Güney Afrika'daki birlikler katledildi, tarımda ve sanayide üretim düştü. Bunun sonucunda Muhafazakârlar 1880 seçimlerinde ağır bir yenilgiye uğradı. Parti önderliğini sürdüren Disraeli, siyasal yaşamının ilk günlerini anlatan Endymion (1880, 3 cilt) adlı romanım tamamladı. Bunun ardından sağlığı hızla bozuldu, çok geçmeden de öldü.