Dünya nüfusunun her geçen gün artması ile birlikte, insanların yeterli ve dengeli beslenebilme konusundaki arayışları da sürmektedir
Yüklə 457,84 Kb.
|
| --
Dünya nüfusunun her geçen gün artması ile birlikte, insanların yeterli ve dengeli beslenebilme konusundaki arayışları da sürmektedir. Bu nedenle artan protein ihtiyacını karşılamak üzere yeni bazı hayvansal besin kaynaklarını da kullanmak gerekmektedir. Mevcut kaynaklar içerisinde kanatlı hayvanlardan, özellikle tavuktan geniş ölçüde yararlanılırken son yıllarda yeni bir protein kaynağı olarak et ve yumurta üretimi yönünden bıldırcınlardan da faydalanılmaktadır. Bıldırcının evcil hayvan olarak yetiştirilmesi bundan 600 yıl öncesine dayanmaktadır. Tavuklara olan benzerlikleri, üreme kolaylıkları, küçük yapılı oluşları, eşeysel olgunluklarının erken, kuşaklar arası sürenin kısa oluşu nedeniyle bıldırcınlar genetik, fizyolojik ve besleme denemelerinde uzun bir süredir model hayvan olarak kullanılmaktadırlar (Wilson et al., 1961, Kesici, 1978). Günümüzde başta Japonya olmak üzere Rusya, A.B.D. ve Fransa’ da 700-800 bin başlık büyük üretim çiftlikleri, et ve yumurta yönünde üretim yapmaktadır. Bugün Japonya’da çoğunluğu yumurta üretiminde kullanılan 7-8 milyon adet bıldırcın varlığından söz edilmektedir. Ülkemizde ise yaklaşık 1.2-1.8 milyon adet/yıl bıldırcın üretilmektedir (Alarslan, 1999). Bıldırcın eti ve yumurtası, değerli bir ürün olmasının yanı sıra damak zevki bakımından da sofraları zenginleştirmektedir. Yumurta, kanatlıların üremesinde ve insan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Yumurtanın sahip olduğu özellikler, o tür için gelecek kuşakların verim özelliklerini belirlediği gibi, üreme gücü ve civciv kalitesini de etkilemektedir. Damızlıkçı işletmeler için yumurta iç ve dış kalite özellikleri, kuluçka sonuçlarını ve gelecek kuşakların verim özelliklerini etkilemesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu durum yumurta iç ve dış kalite özelliklerinin belirlenmesini ve bu özellikler üzerine etkili olan genetik ve çevre etmenlerinin paylarının tahmin edilmesi gereğini ortaya çıkarmıştır. Yumurta kalite özellikleri, sürünün genetik yapısına, beslenmesine, sağlık durumuna, yaşına, barındırılmasına, yumurtaları depolanma süresine ve koşullarına bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Kanatlı türlerinde yumurta özelliklerini etkileyen etkenler konusunda çok sayıda çalışma yürütülmüştür. Yukarıda sıralanan bu etkenlerin en önemlilerinden birisi de kanatlının yaşıdır. Yaşlanmanın genetik etkileri üzerinde yürütülmekte olan bu çalışmalar sadece evcil hayvanlarının verim özelliklerinin değil aynı zamanda diğer türlerdeki yaşlanmanın nedenlerinin daha iyi anlaşılabilmesini de ortaya koymaktadır (Engström et al., 1990). Yumurtlama dönemi boyunca genetik ve çevresel etmenlerin kanatlı yumurtalarının kalitesine etkileri üzerine birçok çalışma yapılmıştır (Lilljedahl et al., 1984; Lilljedahl, 1989; Engström et al., 1990; Ledur et al., 2002). Ancak bıldırcınlarda yaşın yumurta iç ve dış kalite özelliklerine etkisi üzerine yapılan çalışmalar oldukça sınırlı kalmış, mevcut çalışmalarda da bıldırcınların erken verim dönemleri göz önüne alınmıştır. Bu çalışmanın amacı Japon bıldırcınlarında, 10. hafta ile 42. haftalar arasındaki 9 farklı yaş dönemine ait yumurta verimini ve yumurta kalite özelliklerindeki değişimi incelemek ve bu dönemlere ilişkin bazı genetik parametre tahminlerini gerçekleştirmektir.
Geçmişten günümüze kadar değişik kanatlı türlerinde yaşın ilerlemesiyle yumurta verimi ve yumurta kalite özelliklerinde ortaya çıkan değişimler araştırılmıştır. Bu çalışmalarda yaşın ilerlemesiyle kanatlı yumurtalarının iç ve dış kalite özelliklerinin de değiştiği gözlenmiştir. Bıldırcınların yumurta özelliklerinin araştırıldığı çalışmalarda, yumurta verimi, sarı oranı, sarı indeksi, sarı ağırlığı, ak oranı, ak indeksi, ak ağırlığı, kabuk kalınlığı, kabuk ağırlığı, Haugh Birimi ve şekil indeksine ait bulgular sırasıyla 64-82 (%), 30.11-32.05 (%), 42.4-47.08 (%), 3.28-3.73 (g), 57.01-60.52 (%), 10.81-11.02 (%), 6.38-6.62 (g), 0.206-0.223 (mm), 0.82-1.07 (g), 87.95-88.98 ve 77.45-79.9 olarak bildirilmiştir (Stino et al., 1982; Altan et al., 1998; Nazlıgül et al., 2001). 2.1. Yumurta Veriminin Kanatlı Yaşına Göre Değişimi Literatürde Japon bıldırcınlarının uzun yaş dönemlerine ait yumurta verimini konu alan çalışma sayısı oldukça sınırlıdır. Altan et al. (1998), canlı ağırlık yönünde seleksiyon uyguladıkları 10, 14 ve 18 haftalık bıldırcınların, yumurta kalite özelliklerini inceledikleri bir çalışmada, seleksiyon ve kontrol hattındaki bıldırcınların yumurta verimlerini 10., 14. ve 18. haftalara göre sırasıyla % 76.6, 73.2 ve 73.2; % 64.9, 82.5 ve 81.2 olarak saptamışlar ve seleksiyon hattında dönemler arasındaki farkların önemsiz olduğunu bildirmişlerdir. Nazlıgül et al. (2001), japon bıldırcınlarında 8., 10., 12., 14., 16., 18., 20., 22. ve 24. haftalarda yumurta verimlerini sırasıyla % 20.5, 30.7, 33.8, 62.7, 63.7, 74.5, 73.8, 73.2 ve 72.5 olduğunu ve 16-24. haftalar ile diğer yaş dönemleri arasındaki farkları önemli bulduklarını ifade etmişlerdir. Holmes et al. (2003), bıldırcınların 5 ile 6 yıllık bir yaşam süresine sahip olduklarını, genç dişi bıldırcınların yumurtalıklarında ortalama 72 adet, yaşlı dişi bıldırcınların ise ortalama 58 adet foliküle sahip olduklarını dolayısıyla yaşlanmaya bağlı olarak yumurta veriminde ortaya çıkan azalmanın folikül sayısındaki azalmayla ilgili olduğunu ifade etmişlerdir. Engström et al. (1990), yumurtacı tavuklarda yaptıkları bir çalışmada 26-32, 33-39, 40-46, 47-53 ve 54-60 haftalık yaş dönemlerine ait yumurta verimlerini sırasıyla % 92.86, 83.10, 79.05, 72.62 ve 73.57 olarak saptamışlar ve yaş dönemleri arasındaki farkların önemli olduğunu vurgulamışlardır.
Yumurta iç ve dış kalite özelliklerinde yaşın ilerlemesiyle birlikte meydana gelen değişikliklere ait literatür bildirişleri aşağıda verilmiştir. 2.2.1. Yumurta dış kalite özelliklerinin kanatlı yaşına göre değişimi Bu bölümde, yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta dış kalite özelliklerinde (yumurta ağırlığı, şekil indeksi, kabuk kalitesi) meydana gelen değişmeyi konu alan önceki çalışmalara ait bulgular bildirilmektedir. 2.2.1.1. Yumurta ağırlığı Günümüzde yumurta tüketicileri ve damızlıkçı işletmeler yumurtada bazı kalite özelliklerini dikkate almaktadırlar. Bu özelliklerin en önemlilerinden birisi de yumurta ağırlığıdır. Birçok çalışmada yumurta ağırlığı ile iç ve dış kalite özellikleri arasında önemli düzeyde genotipik ve fenotipik ilişkilerin bulunduğu vurgulanmış ve yaşın ilerlemesiyle bıldırcınlarda yumurta ağırlığının arttığı belirtilmiştir (Yannakopoulas ve Tserveni-Gousi, 1987; Uluocak, 1991; Altan et al., 1998). Yannakopoulas ve Tserveni-Gousi (1987), bıldırcınlarda yumurta ağırlığını 49. günde 11.31.54 g , 159. günde ise 12.91.51 g olarak saptamışlar ve bu artışın önemli olduğunu vurgulamışlardır. Nagarajan et al. (1991), 10, 14, 18, 22 ve 26 haftalık yumurtacı bıldırcınların yumurta ağırlıklarını sırasıyla 9.16±0.05, 9.60±0.09, 10.13±0.13, 10.24±0.15 ve 10.38±0.24 olarak saptamışlar ve dönemler arasındaki farkın önemli olduğunu belirtmişlerdir. González (1995), bıldırcınların yumurta ağırlığı ortalamasının 8. haftada 9.67 g’dan 12. haftada 10.61 g’a yükseldiğini bildirmektedir. Stino et al. (1982), bıldırcınların subtropik iklim koşullarında 8 haftalık ve 42 haftalık yaşlarda yumurta verimi, yumurta kalite özellikleri ve bu özelliklere ait kalıtım derecelerini tahminledikleri bir çalışmada, 8 haftalık bıldırcınlara ait ortalama yumurta ağırlığını 8.31±0.02 g, 42 haftalık bıldırcınlara ait ortalama yumurta ağırlığını ise 9.49±0.06 g olarak belirlemişler, bu iki yaşa ait yumurta ağırlıklarının karşılaştırılması sonucu ortalamalar arasındaki farkın önemli olduğunu saptamışlardır. Altan ve Oğuz (1995), bıldırcınlarda yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta ağırlığının önemli düzeyde arttığını, bu ağırlığın 10. haftada 10.81 g’dan 25. haftada 11.52 g’ a yükseldiğini bildirmişlerdir. Uluocak et al. (1995), bıldırcınlarda yaş gruplarına göre genç ve yaşlı olmak üzere iki deneme sürüsünde yaptıkları çalışmada genç sürüye ait yumurtaların ortalama ağırlığını 9.66±0.058 g, yaşlı sürüye ait yumurtaların ortalama ağırlığını ise 10.47±0.051 g olarak saptamışlardır. Yaş gruplarında yumurta ağırlığı bakımından belirlenen farklar önemli bulunmuştur. Uluocak et al. (1996), yaptıkları bir başka çalışmada 59 günlük bıldırcınlara ait ortalama 10.3±0.20 g olan yumurta ağırlığının 154. günde 12.3±0.21 g’a yükseldiğini belirtmişlerdir. Altan et al. (1998), canlı ağırlık yönünde seleksiyon uyguladıkları 10, 14 ve 18 haftalık bıldırcınların, yumurta kalite özelliklerini inceledikleri bir çalışmada yumurta ağırlıkları bakımından seleksiyon ve kontrol hattında dönemler arasında önemli farkların olduğunu saptamışlar, yumurta ağırlığının ikinci dönemde birinci döneme göre önemli düzeyde arttığını, üçüncü dönemde ikinci döneme göre önemli düzeyde azaldığını, bu azalmanın yemdeki değişiklikten kaynaklanabileceğini bildirmektedirler. Aynı çalışmada seleksiyon yapılan bıldırcınlara ait yumurta ağırlıklarını kontrol grubuna ait yumurtaların ağırlıklarından daha yüksek olarak saptadıklarını bildirmişlerdir. Orhan et al. (2001), bıldırcınlarda yaşla birlikte yumurta ağırlığının arttığını, 2 aylık hayvanlardan elde edilen yumurtalar ile 6 ve 8 aylık hayvanlardan elde edilen yumurtaların ağırlıkları arasında gözlenen farkın önemli olduğunu belirtmişlerdir. Nazlıgül et al. (2001), yaptıkları bir çalışmada 8. haftalık yaştaki japon bıldırcınlarına ait ortalama yumurta ağırlığının 9.39±0.15 g’dan 24. haftalık yaşta 11.19±0.13 g’a yükseldiğini bildirmişlerdir. Bıldırcınlarla ilgili çalışmaların yanı sıra bu konuda tavuklarla ilgili çalışmalar da yapılmıştır. Suk ve Park (2001), 45 haftalık yumurtacı tavuklarda 62.7 g olan yumurta ağırlığının 80. haftada 64.9 g’a yükseldiğini, 2.2 g’lık önemli bir artışın olduğunu belirtmişlerdir. Ledur et al., (2002) yumurtacı beyaz Leghorn tavuklarla yaptıkları bir çalışmada yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta ağırlığı artışı dışında yumurta kalite özelliklerinde bir gerilemenin meydana geldiğini bildirmişlerdir. Karaman et al. (2002), kahverengi yumurtacı tavukların 26, 30, 34, 38, 42 ve 46. haftalık yaşlardaki yumurta kalite özelliklerindeki değişimi konu alan çalışmalarında bu yaş dönemlerine ait ortalama yumurta ağırlıklarını sırasıyla 57.6±1.21, 58.2±1.17, 60.5±1.24, 58.4±1.13, 58.9±1.11 ve 57.9±1.13 g olarak saptamışlar ve ortalamalar arası farkın önemsiz olduğunu bildirmişlerdir.
Şekil indeksi yumurtanın genişliğinin uzunluğuna oranını ifade eden bir değerdir. Normal bir tavuk yumurtasının şekil indeksi ortalama olarak 74’tür. Tavuk yumurtalarında şekil indeksi 72’den küçük ise yumurtalar uzun, 76’dan büyük ise yumurtalar yuvarlak olarak nitelendirilir (Şenköylü, 2001). Bıldırcın yumurtasının şekil indeksi ise 74.44-80.95 olarak bildirilmiştir (Yannakopoulas ve Tserveni-Gousi (1986), Panda ve Singh, 1990; González, 1995; Uluocak et al., 1995; Uluocak et al., 1996; Altan et al., 1998; Orhan et al., 2001). Stino et al. (1982), 8 ve 42 hafta yaşındaki bıldırcınlara ait yumurta şekil indeksi ortalamalarını sırasıyla 77.36±0.21 ve 77.45±0.10 olarak saptamışlar ve aradaki farkın önemli olmadığını bildirmişlerdir. Yannakopoulas ve Tserveni-Gousi (1986), 49-56, 70-77, 84-98 ve 154 günlük bıldırcınlara ait yumurtaların şekil indekslerini sırasıyla 78.5, 78.6, 78.6 ve 77.4 olarak saptamışlar, bu değerler arasındaki farkların da önemsiz olduğunu vurgulamışlardır. González (1995), 8, 12, 17, 21, 25, 30 ve 34 haftalık bıldırcınlara ait yumurtaların şekil indekslerini sırasıyla 79.63±0.26, 78.85±0.26, 78.06±0.27, 77.90±0.29, 77.48±0.30, 77.39±0.31, 78.18±0.33 ve 74.44±0.38 olarak belirlemiş, 8. haftadaki yumurta şekil indeksi değerinin 34. haftada azalmasını o döneme ait yumurtaların uzunlukları artarken genişliklerinde herhangi bir artışın olmaması ile açıklamıştır. Uluocak et al. (1995), genç ve yaşlı bıldırcın gruplarında yaptıkları bir çalışmada genç sürüye ait yumurtaların şekil indeksini 80.95±0.216, yaşlı gruba ait yumurtaların şekil indeksini ise 80.13±0.189 olarak bildirmişlerdir. Uluocak et al. (1996), 59., 73., 87., 101., 122., 136. ve 154. günlük bıldırcınlara ait yumurtaların şekil indekslerini sırasıyla 79.8±0.99, 80.8±0.97, 80.6±0.97, 79.4±0.97, 79.2±0.99, 78.4±1.03 ve 78.2±1.06 olarak saptamışlar, her iki araştırmada da yumurta şekil indeksinin yaşla değişiminin önemli olmadığını bildirmişlerdir. Altan et al. (1998), canlı ağırlık yönünde seleksiyon uyguladıkları 10, 14 ve 18 haftalık seleksiyon ve kontrol hattı bıldırcınlarına ait yumurtaların ortalama şekil indekslerini sırasıyla 78.99±0.20, 78.64±0.24 ve 78.76±0.45; olarak saptamışlar ve bulunan değerlerin yaş dönemlerine göre önemli olmadığını bildirmişlerdir. Orhan et al. (2001), 2, 4, 6 ve 8 aylık bıldırcınlarda yumurta şekil indeksini sırasıyla 78.96±0.301, 79.05±0.293, 78.60±0.266 ve 77.91±0.207 olarak saptamışlar, yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta şekil indeksin değerinin azaldığını ifade etmişlerdir. 2.2.1.3. Yumurta kabuk ağırlığı - kabuk oranı ve kabuk kalınlığı Yumurtanın kabuk kalitesinin yaşın ilerlemesiyle birlikte azaldığı birçok araştırmada belirtilmiş ancak bu azalmanın nedenleri kesin olarak açıklanamamıştır. (Yannakopoulas ve Gousi, 1986; Yannakopoulas ve Gousi, 1987; Uluocak et al., 1995; Jacob et al., 1998). Yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta kabuk kalitesindeki düşüşü açıklayan bazı hipotezler geliştirilmiştir. Bu çalışmalardan birinde, tavuğun yumurta verim dönemi boyunca aynı miktarda yumurta kabuğu ürettiğini ve ilerleyen yaşa bağlı olarak yumurtanın irileşmesi sonucu aynı miktar kabuk materyalinin daha fazla bir alanı kaplamak durumunda kaldığını bunun sonucunda da kabuğun inceldiği ileri sürülmüştür. Roland’a atfen North (1984)’un öne sürdüğü bir başka hipotez de yumurta veriminin ilk 4 ayında serum kalsiyum düzeylerinin pik yaptığı ve daha sonraki aylarda giderek düştüğü bunun sonucunda da kabuk kalınlığının azaldığı ileri sürülmüş, ancak daha sonraları serum kalsiyum düzeyinin yumurta kabuk kalınlığının azalmasına herhangi bir etkisinin olmadığı anlaşılmıştır. Nagarajan et al. (1991), yumurtacı bıldırcınların 10, 14, 18, 22 ve 26. hafta yaşlarında yumurta kabuk kalınlıklarını sırasıyla 0.165, 0.163, 0.163, 0.160 ve 0.158 mm olarak saptamışlar ve yumurta kabuk kalınlıkları arasındaki farkların önemsiz olduğunu bildirmişlerdir. González (1995), 8, 12, 17, 21, 25, 30 ve 34 haftalık bıldırcınlara ait yumurtaların kabuk kalınlıklarını (kabuk+kabuk zarı) sırasıyla 0.226, 0.229, 0.224, 0.219, 0.216, 0.207, 0.219 ve 0.215 mm olarak elde etmiş ve bu yaş dönemlerine ait kabuk kalınlıkları arasındaki farkları önemli bulmuştur. Uluocak et al. (1995), bıldırcınlarda genç ve yaşlı olarak tanımladıkları iki farklı yaş grubunda yaptıkları çalışmada genç sürü yumurtalarına ait kabuk ağırlığı, kabuk kalınlığı ve kabuk oranını sırasıyla 0.85 g, 0.205 mm ve % 8.28, yaşlı sürünün yumurtalarında ise aynı özellikler için bulunan değerleri 0.90 g, 0.200 mm ve % 8.63 olarak saptamışlardır. Her özellik için iki yaş grubu arasındaki farklar önemli bulunmuştur. Altan et al. (1998), canlı ağırlık yönünde seleksiyon uygulanmış ve uygulanmamış 10, 14 ve 18 haftalık bıldırcınlara ait ortalama yumurta kabuk ağırlıklarını sırasıyla 0.93, 0.97 ve 0.86 g, ; aynı yaş gruplarına ait yumurtaların ortalama kabuk kalınlıklarını ise sırasıyla 0.23, 0.22 ve 0.20 mm ; olarak saptamışlardır. Her iki özellik için yaş grupları arasındaki farkların önemli olduğunu bildirmişlerdir. Orhan et al. (2001), 2, 4, 6 ve 8 aylık yaştaki bıldırcınlarda yumurta kabuk kalınlıklarını sırasıyla 0.225, 0.218, 0.213 ve 0.204 mm olarak saptamışlar, ilerleyen yaşla birlikte yumurta kabuk kalınlığının azaldığını ve gözlenen farklılıkların tüm yaş gruplarında da önemli olduğunu saptamışlardır. Karaman et al. (2002), kahverengi yumurtacı tavuklarda yaptıkları bir çalışmada 26, 30, 34, 38, 42 ve 46. haftalarda yumurta kalite özelliklerini incelenmişler ve yumurta kabuk ağırlıklarını sırasıyla 5.7, 6.1, 6.4, 5.5, 5.9 ve 5.9 g olarak, yumurta kabuk kalınlıklarını ise sırasıyla 0.340, 0.333, 0.351, 0.322, 0.324 ve 0.349 mm olarak saptamışlardır, kabuk kalınlıkları bakımından yaş grupları arasındaki farklar önemli bulunmuştur. 2.2.2. Yumurta iç kalite özelliklerinin kanatlı yaşına göre değişimi Bıldırcınlarda yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta iç kalite özelliklerinde (yumurta sarı ağırlığı, sarı oranı, sarı indeksi, ak ağırlığı, ak oranı, ak indeksi ve Haugh birimi) meydana gelen değişmeyi konu alan önceki çalışmalar aşağıda bildirilmiştir. 2.2.2.1. Yumurta sarı ağırlığı - sarı oranı ve sarı indeksi Stino et al. (1982), 8 haftalık bıldırcınlara ait yumurtaların sarı ağırlığı, sarı oranı ve sarı indekslerine ait ortalamaları sırasıyla 2.51±0.03 g, % 30.00±0.06 ve 48.34±0.11, 42 haftalık bıldırcınlara ait yumurtaların özelliklerine ait ortalamaları aynı sıra ile 3.03±0.03 g, % 31.78±0.15 ve 47.08±0.21 olarak saptamışlar ve bu özellikler için iki yaş grubu arasındaki farkların önemli olduğunu bildirmişlerdir. Uluocak et al. (1995), 73 günlük ve 101 günlük yaştaki iki farklı bıldırcın sürüsünde genç sürüye ait yumurtaların sarı ağırlığı, sarı oranı ve sarı indeksine ait ortalamaları sırasıyla 3.10±0.029 g, % 32.01±0.205 ve 44.57±0.238; yaşlı sürü için yumurtaların sarı ağırlığı, sarı oranı ve sarı indeksine ait ortalamaları ise sırasıyla 3.44±0.025 g, % 37.78±0.179 ve 43.15±0.208 olarak saptamışlar ve ortalamaların yaş dönemlerine göre önemli bulunduğunu, yaşın ilerlemesiyle yumurta sarı ağırlığının, sarı oranının ve sarı indeksinin arttığını bildirmişlerdir. Uluocak et al. (1996), 59, 73, 87, 101, 122, 136 ve 154 günlük bıldırcınlara ait yumurtaların sarı ağırlığının ve sarı indeksinin ilerleyen yaş ile birlikte artış gösterdiğini, yaş dönemleri arasındaki farkın sarı ağırlığı için önemli olmadığını, fakat sarı indeksi bakımından önemli olduğunu ifade etmişlerdir. Nagarajan et al. (1991), 10, 14, 18, 22 ve 26 haftalık yumurtacı bıldırcınlara ait yumurtaların yumurta sarı indeks değerlerini sırasıyla 33.50±0.03, 34.00±0.02, 38.00±0.02, 43.20±0.01 ve 42.40±0.01 olarak saptamışlar, 10-14. ile 22-26. haftalar arası farkları bu özellikler bakımından önemli bulduklarını bildirmişlerdir. Altan et al (1998), bıldırcınların 10. 14. ve 18. haftalarda seleksiyon ve kontrol hattı bıldırcınlarına ait ortalama sarı ağılıklarını sırasıyla 3.65±0.02, 3.82±0.03 ve 3.67±0.05 g ve dönemler arası farkın önemli olduğunu belirtmişlerdir. Aynı dönemlere ait ortalama sarı oranlarını da sırasıyla % 31.29±017, 32.25±0.21 ve 32.49±0.40 olarak bildirmişlerdir. González (1995), 8, 12, 17, 21, 25, 30, 34 ve 39 haftalık bıldırcın yumurtalarına ait sarı indekslerini sırasıyla 51.85±0.29, 51.18±0.30, 51.39±0.31, 50.92±0.33, 45.01±0.34, 50.23±0.35, 53.26±0.37 ve 53.79±0.43 olarak bildirmiş, sarı yüksekliği ve sarı indekslerine ait en yüksek değeri 39. en düşük değeri ise 25. haftada saptamış, 25. haftadaki bu azalmayı o dönemdeki yüksek çevre sıcaklığına bağlamıştır. Orhan et al. (2001), 2, 4, 6 ve 8 aylık bıldırcınlara ait yumurtaların ortalama sarı indekslerini sırasıyla 49.12±0.353, 49.28±0.358, 47.96±0.286 ve 47.99±0.305 olarak saptamışlar ve sarı indeksinin yaşa göre değişiminin önemli olduğunu bildirmişlerdir. Suk ve Park (2001), 45, 50, 55, 60, 70, 75 ve 80 haftalık yaşlardaki yumurtacı tavuklara ait yumurta sarı ağırlıklarını sırasıyla 15.3±0.96, 14.9±1.04, 15.4±1.62, 15.7±1.21, 15.9±1.85, 15.7±1.20 ve 16.5±1.47 g olarak elde etmişler ve yaş dönemleri arası farkların önemli olduğunu belirtmişlerdir. Karaman et al. (2002), 26, 30, 34, 38, 42 ve 46. haftalık kahverengi yumurtacı tavuklarına ait yumurtaların sarı indekslerini sırasıyla 46.5±0.83, 47.2±0.79, 44.7±0.91, 41.4±0.89, 42.4±0.80 ve 43.5±0.83 olarak saptamışlar ve dönemler arasındaki farkın önemli olduğunu ifade etmişlerdir. 2.2.2.2. Yumurta ak ağırlığı - ak oranı ve ak indeksi Yumurta kalite özellikleri üzerine yapılan birçok çalışmada yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta ağırlığında ve ak miktarında da bir artış olduğu buna karşın ak indeksinin azaldığı bildirilmektedir (Yannakopoulas ve Tseverni-Gousi, 1986; Hussein et al., 1993; Uluocak et al., 1995; Uluocak et al., 1996; Altan et al., 1998).
González (1995), bıldırcınlarda yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta ak indeksi değerinin azaldığını belirtmiş ve 8, 12, 17, 21, 25, 30, 34 ve 39 haftalık bıldırcınların yumurta ak indekslerini sırasıyla 13.82, 12.72, 12.88, 11.71, 9.93, 11.15, 11.63 ve 11.39 olarak saptamış, yumurta ak indeksinin, yaş grupları arasındaki farklarının önemli olduğunu vurgulamıştır. Uluocak et al. (1995), bıldırcınlarda genç (73 günlük) ve yaşlı (101 günlük) olmak üzere iki farklı yaş grubunda yaptıkları çalışmada genç sürüye ait yumurta ak oranını ortalama % 59.03, yaşlı gruba ait yumurtaların ak oranlarını % 58.46 olarak saptamışlar, iki yaş grubu arasındaki fark önemli bulunmuştur. Uluocak et al. (1996), bıldırcınlarda yaptıkları bir çalışmada bıldırcınların 59, 73, 87, 101, 122, 136 ve 154 günlük yaş gruplarına ait yumurta özelliklerini incelemişler ve yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta ak ağırlığında, yumurta ağırlığının artışına paralel bir artışın olduğunu belirtmişler, yumurta ak oranı bakımından yaş grupları arasındaki farkların önemsiz olduğunu bildirmişlerdir. Aynı çalışmada yaş gruplarına ait yumurtaların ortalama ak indeksleri sırasıyla 10.9, 12.1, 10.8, 11.4, 10.4, 9.7, ve 9.7 olarak saptanmış ve yaş grupları arasındaki farklar önemli bulunmuştur. Yumurta ak indeksinde yaşın ilerlemesiyle birlikte gözlenen düşüşü, ak indeksinin hesaplanmasında kullanılan yumurta ak yüksekliğinin, bıldırcınların ilerleyen yaşıyla birlikte artan yumurta ağırlığına rağmen düşüş göstermesine bağlamışlardır. Altan et al (1998), canlı ağırlık yönünde seleksiyon uygulanmış 10, 14 ve 18 haftalık seleksiyon ve kontrol hattı bıldırcınlarına ait yumurtaların ortalama ak ağırlıklarını sırasıyla 7.10, 7.06 ve 6.79 g olarak bulurken aynı dönemlere ait yumurtaların ak oranlarını % 60.72, 59.56 ve 59.95 olarak saptamışlardır. Ak ağırlığı için 10-14. haftalık yaş dönemleri ile 18. haftalık yaş dönemleri arasındaki farkı önemli bulmuşlar, ak oranı için ise 10. hafta ile 14. haftadaki farkın önemli olduğu bildirmişlerdir. Orhan et al. (2001), 2, 4, 6 ve 8 aylık bıldırcınlarda yaptıkları çalışmada yumurta ak yüksekliğinin ilerleyen yaş ile birlikte azaldığını ve bu özellik bakımından yaş grupları arasında gözlenen farklılıkların önemli olduğunu belirtmişlerdir. Aynı çalışmada ak indeksinin ilerleyen yaş ile birlikte arttığını ve bu özellik bakımından da bütün yaş grupları arasında gözlenen farklılıkların önemli bulunduğunu bildirmişlerdir. Karaman et al. (2002), 26, 30, 34, 38, 42 ve 46. haftalık kahverengi yumurtacılara ait yumurtaların ak indekslerini sırasıyla 12.3, 13.4, 11.8, 9.1, 9.8 ve 10.3 olarak hesaplamışlardır. Aynı zamanda 26-30-34. haftalara ait ortalamalarla 38-42-46. haftalara ait ortalamalar arasındaki farkın önemli olduğunu saptamışlardır.
R. Haugh adlı bilim adamı tarafından 1937 yılında geliştirilen Haugh Birimi günümüzde halen yumurtaların kaliteye göre sınıflandırılmasında ak kalitesini gösteren önemli bir kriter olarak dikkate alınmaktadır. Haugh birimi yumurta akı yüksekliği ve yumurta ağırlığının ölçülerek Haugh birimi formülüne uygulanmasıyla ( HB = 100 log [Ak Yüksekliği + 7.57 – 1.7 .(Yumurta Ağırlığı)0.37 ] ) belirlenen bir kriterdir (Haugh, 1937). Uluocak et al. (1995), bıldırcınlarda genç (73 günlük) ve yaşlı (101 günlük) olmak üzere iki farklı yaş grubunda yaptıkları çalışmada genç sürüye ait yumurtaların Haugh birmini (85.53) yaşlı sürününkine (82.75) göre daha yüksek bir değerde saptamışlar, Haugh biriminde yaşlanmaya bağlı olarak meydana gelen bu düşüşün önemli olduğunu vurgulamışlardır. Uluocak et al. (1996), 59, 73, 87, 101, 122, 136 ve 154 günlük bıldırcınlara ait yumurtaların Haugh birimlerini sırasıyla 89.5, 92.0, 89.1, 89.9, 88.5, 87.4 ve 87.5 olarak belirlemişler ve yaşa bağlı olarak Haugh biriminin azaldığını ifade etmişlerdir. Altan et al. (1998), 10, 14 ve 18 haftalık seleksiyon ve kontrol hattı bıldırcınlarına ait yumurtaların ortalama Haugh birimi değerlerini sırasıyla 91.47, 90.44 ve 87.96 olarak saptamışlar ve bu dönemler arasındaki farkların önemli olduğunu ve ilerleyen yaş ile birlikte Haugh biriminde önemli düzeyde bir azalmanın gerçekleştiğini vurgulamışlardır. Orhan et al. (2001), 2, 4, 6 ve 8 aylık bıldırcınların yumurtalarında Haugh birimlerini sırasıyla 84.23, 83.73, 82.45 ve 80.98 olarak saptamışlar, 2-4. aylar ile diğer dönemler arasındaki farkların önemli olduğunu bildirmişlerdir. Bıldırcınlarla yapılan araştırma sonuçlarına benzer biçimde, kahverengi yumurtacı tavukların yumurtalarına ait Haugh birimlerinin de ilerleyen yaşla birlikte azaldığını bildirilmektedir (Karaman et al., 2002).
Kanatlılarda kantitatif özellikler bakımından genetik ve çevresel varyansın araştırıldığı çalışmalarda, kalıtım derecesi, eklemeli genetik varyansı ifade etmek için toplam fenotipik varyansın bir oranı olarak kullanılmıştır. Geçmişten günümüze kadar değişik kanatlı türlerinde yaşın ilerlemesiyle yumurta verimi ve yumurta kalite özelliklerinde ortaya çıkan değişimler araştırılmıştır. Bu araştırmaların büyük bir çoğunluğunda kantitatif özelliklere ait genetik ve çevresel varyans tahminleri hayvanların yaşamlarının erken dönemlerinde tahminlenmiştir. Yumurta ve süt verimi gibi özellikler için farklı yaşlar dikkate alındığında, bu özelliklere ait kalıtım dereceleri ilerleyen yaşla birlikte düşmektedir. Tavuklarda baba varyans komponentlerine göre tahminlenen ve üretimin ilk ayında 0.2 olan yumurta veriminin (hen-house) kalıtım derecesinin 11. ayın sonuna doğru 0’a yaklaşmış, ana varyans komponentlerine göre tahminlenen yumurta veriminin (hen-house) kalıtım derecesi ise ilk ay 0.5 iken 3. aydan 6. aya kadar 0.1’e düştüğü daha sonra da tekrar yükseldiği bildirilmektedir (Van Vleck ve Doolittle 1964). Clayton ve Robertson (1966), şansa bağlı olarak seçilmiş iki Leghorn hattında üç yıl süresince yaptıkları bir çalışmada 26 haftalık yaştan başlarak 8 haftalık iki dönemde tahminlenen yumurta veriminin kalıtım derecesinin 2. dönem düştüğünü, bununla birlikte fenotipik varyansın arttığını bildirmektedirler. Kawahara ve Inoue (1967), Japon bıldırcınlarında yumurta ağırlığının kalıtım derecesini 1’den daha büyük olarak tahminlemişler, bununla birlikte yumurta uzunluğu, yumurta genişliği, yumurta kabuk ağırlığı, ak ağırlığı ve sarı ağırlığı gibi kalite özelliklerine ait kalıtım derecelerini ise sırasıyla 0.47, 0.78, 0.56, 0.88 ve 0.67 olarak saptamışlardır. Yumurtacı tavuklarla yapılan bir çalışmada, 8’er haftalık verim periyotlarında elde edilen yumurta sayılarının analizinde, 2. periyottan 6. periyoda doğru genetik ve fenotipik standart sapmaların hayli arttığı, genetik standart sapmanın birinci periyotta en yüksek değeri aldığı, bunun da ilk yumurtlama yaşındaki dalgalanmadan ileri geldiği ifade edilmektedir (Flock, 1977). Bıldırcınların subtropik iklim koşullarında 8 haftalık ve 42 haftalık yaşlarda yumurta verimi ve yumurta kalite özelliklerinin ve bu özelliklere ait kalıtım derecelerinin tahminlendiği bir çalışmada baba için yumurta ağırlığı, yumurta uzunluğu, yumurta genişliği, yumurta şekil indeksi, kabuk ağırlığı, kabuk oranı, kabuk kalınlığı, ak ağırlığı, ak oranı, ak yüksekliği, Haugh birimi, sarı ağırlığı, sarı oranı ve sarı indeksine ait kalıtım dereceleri sırasıyla 0.73, 0.45, 0.70, 0.66, 0.52, 0.34, 0.20, 0.75, 0.39, 0.34, 0.20, 0.37, 0.20, 0.56 olarak tahminlenmiştir (Stino et al. 1982). Yumurtacı tavuklarda yaşın genetik ve çevresel varyans üzerine etkisinin araştırıldığı bir çalışmada, yumurta veriminin ikinci verim ayına kadar arttığı daha sonra ilerleyen yaşla birlikte azaldığı, buna karşın yumurta ağırlığında yaşın ilerlemesiyle birlikte bir artış olduğu bildirilmektedir. Ak yüksekliği, kabuk kalınlığı ve şekil indeksi özelliklerine ait değerlerin yaşın ilerlemesiyle birlikte önemli derecede azaldığı, şekil indeksi dışındaki tüm yumurta özelliklerinin kalıtım derecelerinin yaşın ilerlemesiyle birlikte düşüş gösterdiği belirtilmekte, kalıtım derecesindeki en fazla düşüşün yumurta ağırlığında, en az düşüşün ise yumurta sayısında olduğu ifade edilmektedir. Bu özelliklere ait kalıtım derecelerindeki düşüşün yaşın ilerlemesiyle birlikte hızla artış gösteren çevre varyansından kaynaklandığı, yaşın ilerlemesiyle birlikte baba varyans komponentlerinin de arttığı bildirilmektedir (Liljedahl et al., 1984; Lilljedahl, 1989). North (1984), tavuklarda yumurta verimi, yumurta ağırlığı, kabuk yapısı, şekil indeksi ve ak kalitesi özelliklerine ilişkin kalıtım derecelerini sırasıyla 0.15, 0.55, 0.25, 0.60 ve 0.25 olarak bildirmektedir. Engström et al. (1990), yumurtacı tavuklarda beş ayrı yaş döneminde yaptıkları çalışmada ilerleyen yaşla birlikte yumurta veriminde bir azalmanın olduğunu ve yaşlanmanın etkisiyle birlikte hem eklemeli genetik varyansta hem de çevre varyansında bir artışın ortaya çıktığını ifade ederek, yumurta sayısının kalıtım derecesini 26-32, 33-39, 40-46, 47-53 ve 54-60 haftalık yaş dönemlerine göre sırasıyla 0.26 ± 0.06, 0.26 ± 0.03, 0.28 ± 0.20, 0.16 ± 0.05 ve 0.14 ± 0.07 olarak tahminlemişlerdir. Marks (1990), bıldırcınların yumurta ağırlığı ve 70 günlük yumurta verimi için baba komponentine göre kalıtım derecesi tahminlerini sırasıyla 0.28 ± 0.39 ve 0.26 ± 0.37 olarak tahminlemiş, bıldırcınlarda yumurta veriminin kalıtım derecesini üvey kardeşlere göre 0.09 ile 0.58 arasında, ebeveyn-yavru regresyonuna göre ise 0.35 ile 0.60 arasında değişebileceğini bildirmektedir. Baumgartner (1994), bıldırcınlarda yumurta kabuk ağırlığı, sarı ağırlığı ve ak ağırlığı özelliklerine ait kalıtım derecelerinin 0.25 ile 0.35 arasında değiştiğini belirtmiştir. Koçak et al. (1995), Japon bıldırcınlarında yaptıkları bir çalışmada yumurta veriminin kalıtım derecesini 0.21 ± 0.23, yumurta ağırlığına ait kalıtım derecesini ise 0.48 ± 0.66 olarak tahminlediklerini bildirmişlerdir Wei et al. (1995), saf ve melez yumurtacı tavuk hatlarında yaptıkları çalışmada, 18 haftalık yaştan 65 haftalık yaşa kadarki yumurta verimine ve yumurta ağırlığına ait kalıtım derecelerini saf hatlarda sırasıyla 0.69 ± 0.08 ve 0.91 ± 0.10, melez hatlarda sırasıyla 0.09 ± 0.02 ve 0.23 ± 0.03; bu özelliklere ilişkin saf ve melez hatlar arasındaki genetik korelasyonları ise yumurta verimi için 0.63 ± 0.20, yumurta ağırlığı için ise 0.83 ± 0.09 olarak bildirmektedirler. Narayan et al. (1996), 160 babadan sağlanan 456 dişi bıldırcın ile 18 hafta yaşına kadar sürdürdükleri çalışmada yumurta sayısı ve yumurta ağırlığına ilişkin kalıtım derecelerini sırasıyla 0.318 ± 0.21 ve 0.492 ± 0.21 olarak tahminlemişlerdir. Cerit ve Altınel (1998), Japon bıldırcınlarının yumurta verimi ve yumurta ağırlığına ilişkin kalıtım derecelerini öz kardeş korelasyonundan faydalanarak sırasıyla 0.19 ve 0.95 olarak saptamışlardır. Ledur et al. (2000), beyaz Leghorn hatlarında yaptıkları bir çalışmada,yaşın ilerlemesiyle birlikte yumurta verimine ait kalıtım derecelerinin önce yükseldiğini ve ilerleyen yaşla birlikte düşüşe geçtiğini belirtmişler, kalıtım derecesindeki yaşa bağlı bu düşüşün sebebinin yaşla birlikte çevre varyansındaki hızlı artışa bağlamışlardır. Soysal (2000), tavuklarda yumurta özelliklerine ilişkin değişik tahminleme yöntemleriyle yumurta verimi için 0.25-0.30, yumurta ağırlığı için 0.40-0.50, şekil indeksi için 0.25-0.50, yumurta kabuk kalınlığı için 0.30-0.60, Haugh birimi için 0.10-0.70 arasında kalıtım derecesi tahminleri yapıldığını bildirmektedir. Siegel (2001), tavuklarda yumurtanın iç ve dış kalite özelliklerine ilişkin kalıtım derecelerini belirtmiştir. Buna göre tavuk yumurtasının yumurta ağırlığı, yumurta şekil indeksi, kabuk yapısı, yumurta sarı ağırlığı, ak ağırlığı, sarı oranı, ak oranı ve Haugh birimi özelliklerine ilişkin kalıtım derecelerinin sırasıyla 0.40, 0.35, 0.20, 0.40, 0.35, 0.35, 0.40 ve 0.40 olarak tahminlendiğini ifade etmektedirler. Ledur et al. (2002), beyaz Leghorn tavuklarında 240, 350 ve 450 günlük yaş dönemlerinde yaptıkları çalışmada, yumurta ağırlığına ilişkin kalıtım derecelerini yaş dönemi sırasına göre 0.49, 0.48 ve 0.45 olarak, Haugh birimine ilişkin kalıtım derecelerini sırasıyla 0.19, 0.14 ve 0.12, ak yüksekliğine ait kalıtım derecelerini ise 0.31, 0.29 ve 0.29 olarak tahminlemişler, yumurta ağırlığı için eklemeli, eklemeli olmayan, çevresel ve fenotipik varyansların yaş ile birlikte artış gösterdiklerini ifade etmişlerdir. 3. MATERYAL ve YÖNTEM 3.1. Materyal 3.1.1. Hayvan materyali Araştırmada hayvan materyali olarak AD.Ü. Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü araştırma ünitesinde mevcut öz ve üvey kardeş akrabalık ilişkisi olan 351 adet dişi Japon bıldırcını (Coturnix coturnix japonica) kullanılmıştır. 3.1.2. Yem materyali Araştırma süresince bıldırcınlar 2662 kcal/kg metabolik enerji, % 17.2 ham protein, % 2.78 ham yağ, % 3.38 kalsiyum, % 3.97 ham selüloz ve % 0.66 toplam fosfor içerikli yem ile beslenmiştir. 3.2. Yöntem Araştırmanın hayvan materyali olan dişi bıldırcınların ebeveyn sürüsünü oluşturmak amacıyla herhangi bir ıslah çalışması yapılmamış, Alman orijinli Japon bıldırcını (Coturnix coturnix japonica) sürüsünden toplanan 500 adet döllü yumurta kuluçka makinesine yerleştirilmiş ve çıkış sonrası oluşan bu populasyondan 25 erkek, 75 dişi bıldırcın ebeveyn sürüyü oluşturmak amacıyla rasgele seçilmiş, 1 erkek 3 dişiden oluşan 25 aile oluşturulmuştur. Her bir dişi ayrı bireysel bölmelerde barındırılmış ve erkek, değiştirme (shift) yöntemiyle ikişer gün arayla üç dişi arasında gezdirilip dişilerle çiftleştirilerek yeterli döllülük sağlanmıştır. Böylece babaya ait öz ve üvey kardeş familyaları oluşturulmuştur. Bu familyalara ait yumurtalar günlük olarak baba ve analara göre işaretlenerek toplanmış, F1 generasyonunu oluşturmak amacıyla kuluçka edilmiştir. Kuluçka çıkışında bıldırcın civcivlerine ana-babaları kaydedilerek kanat numaraları takılmış ve ana makinelerine taşınmıştır. Bıldırcınlar 5 hafta ana makinelerinde büyütüldükten sonra 5. haftada sadece dişi bıldırcınlar, çevresel faktörlerin (ışık, sıcaklık, nem) denetim altında tutulduğu ünite içerisinde yer alan bireysel yumurtlama kafeslerine, çevresel faktörlerin olası etkisini bir örnek duruma getirmek amacıyla belirli bir düzende yerleştirilmişlerdir. Deneme ünitesinde oransal nem ve ortam sıcaklığı deneme süresince % 532 ve 22 1 oC’de tutulmuştur. Bu çalışmada toplam 351 dişi bıldırcın kullanılmıştır. Bıldırcınlara 24 saat aydınlatma uygulanmıştır. Yem ve su bıldırcınlara deneme süresince serbest olarak verilmiştir. Yumurta verimi Hen-Housed yöntemine göre hesaplanmıştır. Araştırma süresince toplanan yumurtaların tartım işlemi için ± 0,01 gram duyarlılıkta dijital terazi, yumurtaların uzun ve kısa eksenlerinin ölçümü için ± 0,01 mm duyarlılıkta kumpas, yumurta içi kalite özelliklerinin belirlenmesi için yumurtaların üzerine kırıldığı cam sehpa, sarı ve ak yüksekliklerinin belirlenmesi için ± 0,01 mm duyarlılıkta üç ayaklı mikrometre, kabuk kalınlığını belirlemek için ise ± 0,01 mm duyarlılıkta dijital mikrometre kullanılmıştır. Ortam nem ve sıcaklığı ve neminin belirlenmesinde sıcaklık-nem ölçer alet kullanılmıştır. 3.2.3. Yumurtaların analizi Araştırmada her dişi bıldırcından yumurtlama dönemi içerisindeki 9 ayrı yaş döneminde (10., 14., 18., 22., 26., 30., 34., 38. ve 42. haftalarda) her dönemin başında bir defa olmak üzere yumurtalar işaretlenerek toplanmış ve toplanan yumurtalar aynı gün analiz edilmiştir. Yumurtaların önce ağırlıkları ±0,01 gr duyarlılıktaki terazide tartılmıştır. Daha sonra, toplanan yumurtaların uzun ve kısa eksenlerinin en fazla olduğu noktalardan ±0,01 mm duyarlılıktaki bir kumpas ile yumurtaların eni ve boyu ölçülerek elde edilen sonuçlarla yumurtanın şekil indeksi hesaplanmıştır. Ağırlıkları ve şekil indeksleri belirlenen yumurtalar, cam sehpa üzerine kırılarak, yumurtaların sarı ve ak yükseklikleri ±0,01 mm duyarlılıktaki üç ayaklı mikrometre ile ölçülmüştür. Yine kırılan yumurtalarda sarı çapı, ak uzunluğu ve ak genişliği ±0,01 mm duyarlılıktaki kumpas yardımıyla saptanmıştır. Bu ölçümlerden sonra yumurta sarısı, ak tabakasından bir ayraç ile ayrılmış ve şalaz bağlarından ve albüminden ayrılan yumurta sarısı ±0,01 gr duyarlılıktaki terazide tartılmıştır. Kırılmış yumurtalardan geriye kalan yumurta kabuklarının içi yumurta akı kalıntılarının temizlenmesi için su ile yıkanmıştır, daha sonra 24 saat süre ile 70 ºC’ deki bir etüvde kabukların kuruması için bekletilmiştir. Kurutulmuş yumurta kabuklarının ağırlıkları ±0,01 gr duyarlılıktaki bir terazide tartılmış ve daha sonra ±0,01 mm duyarlılıktaki dijital mikrometre ile kabuk kalınlıkları kabuk zarı ile birlikte ölçülmüştür. Kabuk kalınlıkları yumurta kabuğunun sivri, küt ve ekvatoral kısımlarından olmak üzere üç ayrı bölgeden alınmış ve bu ölçüm değerinin aritmetik ortalaması alınarak kalınlık değeri belirlenmiştir. Elde edilen verilerle yumurta iç ve dış kalite özelliklerine ilişkin bazı değerlerin elde edilmesinde aşağıdaki formüller kullanılmıştır (Haugh 1937;Liljedahl 1984; Yannakopoulas and Tserveni-Gousi 1986).
Araştırma sonunda incelenen yumurta özelliklerinin yaşa bağlı değişimi aşağıdaki istatistik model kullanılarak ASREML paket programı ile analiz edilmiştir (Gilmour et al. 2001). Yumurta özelliklerine ilişkin genetik korelasyon hesaplamalarında Harvey paket programı kullanılmıştır (Harvey, 1975). Y = X + Zu + e  =   : Sabit etkilere ait vektördür ve genel ortalama ile ilk yumurtlama yaşına ait regresyon katsayısını içermektedir.
Y = Her özellik için aylara göre gözlem değerleri = Genel ortalama b = İlk yumurtlama yaşına ait regresyon katsayısı X = Sabit etkiler matrisi Z = Şansa bağlı etkiler matrisi u = Bireyin şansa bağlı etkisi u ~ N ( 0 , 2u) 2u = Genetik varyans e = Şansa bağlı hata e ~ N ( 0 , 2e) 2e = Hata varyansı Aşağıdaki mixed model eşitliği kullanılarak her özelliğin aylara göre genetik varyansları tahmin edilmiştir ve h2 =  eşitliği kullanılarak da kalıtım dereceleri tahmin edilmiştir.
A-1 = Akrabalık matrisi Elde edilen verilerin varyans analizi SAS istatistik programı kullanılarak yapılmıştır (SAS, 1999). Yaş dönemlerine ait yumurta iç ve dış kalite özelliklerine ilişkin kalıtım dereceleri, genetik varyanslar ve hata varyansları ASREML paket programı kullanılarak yapılmıştır (Gilmour, 2001) 4. ARAŞTIRMA BULGULARI ve TARTIŞMA 4.1. Araştırma Bulguları Araştırmanın bu bölümünde yumurta verimi, yumurta iç ve dış kalite özelliklerine ilişkin ortalamalar ve bu özelliklere ait kalıtım dereceleri ve standart hataları verilmiştir. 4.1.1. Yumurta verimi Bıldırcınların 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalardaki yumurta verim özelliklerine ilişkin kareler ortalamaları ve belirleme katsayıları Ek 1’de verilmiştir. Söz konusu yaş dönemlerine ait ortalama yumurta verimleri sırasıyla % 74.06, % 89.38, % 90.21, % 91.12, % 91.55, % 89.67, % 88.85, % 87.73 ve % 83.29 olarak bulunmuş, 10. haftadan 26. haftaya kadar artış gösteren yumurta veriminin 26. haftada en yüksek verim düzeyine ulaştıktan sonra azalmaya başladığı gözlenmiştir (Şekil4.1). Araştırmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık yaş dönemleri için yumurta veriminin kalıtım derecesi her yaş grubu için ayrı ayrı tahminlenmiştir. Yaş dönemlerine göre yumurta veriminin kalıtım derecesi ve standart hatası sırasıyla 0.26±0.10, 0.13±0.08, 0.39±0.12, 0.38±0.14, 0.35±0.11, 0.20±0.10, 0.07±0.08, 0.28 ± 0.12 ve 0.31± 0.12 olarak saptanmıştır (Şekil 4.2).
Yumurta dış kalite özelliklerinden yumurta ağırlığı, yumurta şekil indeksi, yumurta kabuk ağırlığı, kabuk oranı ve kabuk kalınlığının yaşa bağlı değişimi ve bu özelliklere ait kalıtım dereceleri aşağıda verilmiştir. 4.1.2.1. Yumurta ağırlığı Yumurta ağırlığına ait kareler ortalaması Ek 2’de verilmiştir. Bıldırcınların 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftadaki yumurta ağırlıkları sırasıyla 8.42, 8.49, 8.62, 8.82, 9.12, 9.58, 9.87, 9.87 ve 10.04 g olarak saptanmıştır (Çizelge 1). Yumurta ağırlığının yaşın ilerlemesiyle birlikte arttığı gözlenmiş ve 30-42. haftalar arasındaki yumurta ağırlığı ortalamaları ile 10-22. haftalar arasındaki yumurta ağırlığı ortalamaları arasındaki farklar istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (Çizelge 1). Çalışmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık yaş dönemlerine ait yumurta ağırlığının ait kalıtım dereceleri ve standart hataları ise sırasıyla 0.26±0.10, 0.10±0.08, 0.39±0.12, 0.38±0.14, 0.35±0.11, 0.20±0.10, 0.07±0.08, 0.28±0.12 ve 0.31±0.12 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.3).
Yumurta şekil indeksine ait kareler ortalamaları ve belirleme katsayıları Ek 3’te verilmiştir. Araştırmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık yaş dönemlerine ait yumurtaların şekil indeksleri sırasıyla 64.10, 66.16, 64.35, 65.55, 68.83, 79.24, 78.66, 78.58 ve 78.41 olarak saptanmış, 10-22. haftalar ile 30-42. haftalar arasındaki farklar önemli bulunmuştur (Çizelge 1). Bu çalışmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınların yumurta şekil indeksine ait kalıtım dereceleri ve standart hataları sırasıyla 0.53±0.12, 0.18±0.10, 0.42±0.12, 0.12±0.09, 0.46±0.12, 0.25±0.11, 0.25±0.12, 0.48±0.13 ve 0.29±0.12 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.4).
Yumurta kabuk kalitesini oluşturan kabuk ağırlığı, kabuk oranı ve kabuk kalınlığının yaşa bağlı değişimi ve bunlara ait kalıtım dereceleri aşağıda verilmiştir. 4.1.2.3.1. Kabuk Ağırlığı Araştırmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınlara ait kabuk ağırlıkları sırasıyla 0.80, 0.83, 0.82, 0.83, 0.83, 0.79, 0.74, 0.70 ve 0.70g olarak saptanmış (Çizelge 1), dönemler arası farklar önemli bulunmuştur (p<0.05). Yumurta kabuk ağırlığının ilerleyen yaşla birlikte düştüğü gözlenmiştir. Kabuk ağırlığı özelliğine ait kareler ortalamaları ve belirleme katsayıları Ek 4’te verilmiştir. Yumurta kabuk ağırlığına ilişkin kalıtım dereceleri ve standart hataları 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalarda sırasıyla 0.13±0.08, 0.11±0.08, 0.14±0.08, 0.05±0.08, 0.21±0.10, 0.40±0.13, 0.45±0.14, 0.29±0.12 ve 0.40±0.13 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.5).
Kabuk oranına ait kareler ortalaması ve belirleme katsayıları Ek 5’te verilmiştir. Bıldırcınların 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık yaş dönemlerine ait yumurta kabuk oranları sırasıyla yüzde % 9.50, 9.89, 9.57, 9.42, 9.10, 7.93, 7.50, 7.10 ve 6.98 olarak saptanmış ve kabuk oranının bıldırcınların ilerleyen yaşlarıyla birlikte azaldığı gözlenmiştir. Yaş dönemlerine göre hesaplanan kabuk oranları arasındaki farklar önemli (p<0.05) bulunmuştur. Bıldırcınların 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık yaş dönemlerine ait yumurta kabuk oranına ait kalıtım dereceleri ve standart hataları sırasıyla 0.05±0.07, 0.04±0.07, 0.24±0.10, 0.13±0.10, 0.28±0.11, 0.28±0.11, 0.19±0.11, 0.16±0.10 ve 0.33±0.12 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.6).
Bıldırcınların 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalarda kabuk zarı ile birlikte ölçülen kabuk kalınlıkları sırasıyla 0.219, 0.214, 0.216, 0.202, 0.174, 0.177, 0.169, 0.163 ve 0.161 mm olarak bulunmuştur (Çizelge 1). Haftalar ilerledikçe yumurta kabuk kalınlığında incelme gözlenmiştir, 10-18., 26-34. ve 38-42. haftalar arasındaki kabuk kalınlığı farkları önemsiz, diğer yaş grupları arasındaki farklar önemli bulunmuştur (p<0.05). Kabuk kalınlığına ait kareler ortalaması ve belirleme katsayıları Ek 6’da belirtilmiştir. Bıldırcınların 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalardaki yumurta kabuk kalınlıklarına ait kalıtım dereceleri ve standart hataları sırasıyla 0.21±0.10, 0.01±0.07, 0.13±0.08, 0.32±0.12, 0.06±0.08, 0.25±0.11, 0.37±0.14, 0.22±0.11 ve 0.18±0.10 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.7).
Yumurta iç kalite özelliklerinden yumurta sarı ağırlığı, sarı oranı, sarı indeksi, ak ağırlığı, ak oranı, ak indeksi ve Haugh biriminin yaşın ilerlemesiyle birlikte değişimi ve bu özelliklere ait kalıtım dereceleri aşağıda verilmiştir. 4.1.3.1. Sarı kalitesi Yumurta sarı kalitesini oluşturan yumurta sarı ağırlığı, sarı oranı ve sarı indeksinin yaşa bağlı değişimi ve bunlara ait kalıtım dereceleri aşağıda verilmiştir. 4.1.3.1.1. Sarı ağırlığı Yumurta sarı ağırlığına ait kareler ortalaması ve belirleme katsayıları Ek 7’de verilmiştir. Bıldırcınların yumurta sarı ağırlığı ortalamaları 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalarda sırasıyla 2.67, 2.65, 2.66, 2.68, 2.89, 3.03, 3.20, 3.27 ve 3.36 g olarak saptanmıştır (Çizelge 1). Yumurta sarı ağırlıkları için 10-22. hafta arasındaki farklar önemsiz bulunurken, bu haftalar ile diğer haftalar (26-42) arasındaki farklar önemli bulunmuş (p<0.05), sarı ağırlığının ilerleyen yaş ile birlikte arttığı saptanmıştır. Bu çalışmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınların yumurta sarı ağırlığına ait kalıtım dereceleri ve standart hataları sırasıyla 0.16±0.09, 0.11±0.08, 0.36±0.11, 0.51±0.15, 0.12±0.08, 0.28±0.11, 0.09±0.09, 0.14±0.10 ve 0.23±0.11 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.8).
Yumurta sarı oranına ait kareler ortalaması ve belirleme katsayıları Ek 8’de verilmiştir. Araştırmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınlara ait yumurta sarı oranı sırasıyla % 31.71, 31.27, 31.44, 30.67, 31.67, 31.63, 32.42, 33.13 ve 33.46 olarak saptanmıştır. Elde edilen bulgulara göre yumurta sarı oranını yaşın ilerlemesiyle birlikte artış göstermiş, 10-18. hafta ve 26-42. haftalarda yumurta sarı oranları arasındaki farklar önemli bulunmuştur (Çizelge 1). Bıldırcınların 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalardaki yaş yumurta sarı oranına ait kalıtım dereceleri ve standart hataları sırasıyla 0.12±0.08, 0.07±0.07, 0.16±0.08, 0.37±0.13, 0.23±0.10, 0.14±0.09, 0.15±0.10, 0.31±0.12 ve 0.19±0.11 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.9). Şekil 4.9. Yumurta sarı oranına ait kalıtım derecesinin (h2) haftalara göre değişimi. 4.1.3.1.3. Sarı İndeksi Sarı indeksine ait kareler ortalaması ve belirleme katsayıları Ek 9’da verilmiştir. Bıldırcınların 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalardaki yumurtalarına ait sarı indeksi değerleri sırasıyla 39.57, 38.66, 38.78, 40.22, 40.64, 44.97, 45.36, 45.36 ve 46.10 olarak saptanmıştır (Çizelge 1). Araştırmada yaşın ilerlemesiyle birlikte sarı indeksinin de arttığı gözlenmiştir. Bu çalışmada 10-26. haftalar ile 30-42. haftalar arasındaki sarı indeksi farkları önemli bulunmuştur (p<0.05). Sarı indeksi değerlerine ait kalıtım dereceleri ve standart hataları 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık yaş dönemlerine göre sırasıyla 0.10±0.08, 0.08±0.08, 0.15±0.09, 0.02±0.08, 0.17±0.09, 0.11±0.09, 0.21±0.12, 0.23±0.12 ve 0.37±0.14 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.10).
Yumurta ak kalitesini oluşturan yumurta ak ağırlığı, ak oranı, ak indeksi ve Haugh biriminin yaşa bağlı değişimi ve bunlara ait kalıtım dereceleri aşağıda verilmiştir. 4.1.3.2.1. Ak ağırlığı Yumurta ak ağırlığına ait kareler ortalaması ve belirleme katsayıları Ek 10’da verilmiştir. Bıldırcınların10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalara ait ak ağırlıkları sırasıyla 4.95, 5.01, 5.09, 5.31, 5.40, 5.76, 5.93, 5.90 ve 5.98 olarak saptanmış, ak ağırlığının yaşın ilerlemesiyle birlikte arttığı tespit edilmiştir (Çizelge 1).Yumurta ak ağırlığı 30, 34, 38 ve 42. haftalarla diğer haftalar arasındaki farklar önemli bulunmuştur (p<0.05). Bıldırcınlarda 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalara ait ak ağırlıkları için kalıtım dereceleri ve standart hataları sırasıyla 0.31±0.11, 0.10±0.08, 0.32±0.11, 0.26±0.12, 0.29±0.10, 0.29±0.11, 0.07±0.08, 0.35±0.12 ve 0.24±0.12’ dir (Şekil 4.11). Ak oranına ait kareler ortalaması ve standart hatalar Ek 11’de verilmiştir. Araştırmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınlara ait yumurta ak oranları sırasıyla % 58.80, 59.04, 59.10, 60.22, 59.20, 60.10, 60.05, 59.77 ve 59.52 olarak saptanmıştır. Ak oranı bakımından 22., 30., 34., 38. ve 42. haftalar arasındaki farklar önemsiz bulunurken bu haftalar ile diğer haftalar arasındaki farklar önemli bulunmuştur (p<0.05). Ak oranına ait kalıtım dereceleri ve standart hatalar 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınlarda sırasıyla 0.08±0.08, 0.02±0.06, 0.08±0.08, 0.26±0.12, 0.02±0.06, 0.32±0.12, 0.11±0.09, 0.24±0.11 ve 0.21±0.11 olarak tahminlenmiştir. Kalıtım derecelerininin ve standart hatalarının yaş dönemlerine göre değişimi Şekil 4.12’de verilmiştir.
Ak indeksine ait ait kareler ortalaması ve belirleme katsayıları EK 12’de verilmiştir. Bu çalışmada ak indeksinin yumurta ağırlığındaki artışa ters olarak ilerleyen yaşla birlikte azaldığı gözlenmiş ve 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınlara ait ak indeksi değerleri sırasıyla 9.24, 8.88, 8.72, 8.74, 8.38, 8.02, 7.86, 7.62 ve 7.53 olarak hesaplanmıştır (Çizelge 1). Ak indeksine ait kalıtım dereceleri ve standart hataları 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınlarda sırasıyla 0.13±0.08, 0.08±0.08, 0.16±0.09, 0.25±0.12, 0.22±0.10, 0.32±0.12, 0.31±0.12, 0.25±0.12 ve 0.32±0.13 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.13). 4.1.3.2.4. Haugh birimi Haugh birimine ait kareler ortalaması ve belirleme katsayıları Ek 13’te verilmiştir. Yumurtalara ait Haugh birimlerinde bıldırcınların ilerleyen yaşlarıyla birlikte düşüş ortaya çıkmıştır. Çalışmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınların yumurtalarına ait Haugh birimi ortalamaları sırasıyla 84.29, 84.17, 84.21, 83.66, 73.55, 70.67, 70.30, 69.02 ve 68.32 olarak saptanmıştır (Çizelge 1). Haugh biriminin, 10-22. haftalar arası en yüksek olduğu, ilerleyen yaşla birlikte azaldığı saptanmıştır. İlerleyen yaşlarıyla birlikte ortaya çıkan Haugh birimi değerlerine ait farklar 26. hafta ile 10., 14., 18., 22., 38. ve 42. haftalar önemli (p<0.05), diğer haftalar arasındaki farklar ise önemsiz bulunmuştur. Araştırmada 10, 14, 18, 22, 26, 30, 34, 38 ve 42. haftalık bıldırcınların yumurtalarına ait Haugh birimlerinin kalıtım dereceleri ve standart hataları sırasıyla 0.02±0.06, 0.26±0.12, 0.09±0.07, 0.26±0.12, 0.11±0.08, 0.24±0.11, 0.12±0.09, 0.25±0.12 ve 0.23±0.11 olarak tahminlenmiştir (Şekil 4.14).
Yumurta kalite özelliklerine ait genetik korelasyonlar Çizelge 2’de verilmiştir. Yumurta kalite özelliklerine ait genetik korelasyonlar, ak indeksi dışındaki tüm özellikler için oldukça yüksek düzeyde bulunmuştur. 4.1.5. Fenotipik Korelasyonlar Yumurta kalite özelliklerine ait fenotipik korelasyonlar Çizelge 3’de verilmiştir. Buna göre tüm yumurta kalite özellikleri arasında yüksek düzeyde korelasyon saptanmıştır. 4.1.6. Tüm Dönemler Üzerinden Yumurta Verimi ve Kalite Özelliklerine Ait Kalıtım Derecelerinin Belirlenmesi Tüm yaş grupları göz önüne alınarak her özellik için toplam kalıtım derecesi tahmini yapılmıştır. Çizelge 4. Yumurta kalite özelliklerine ait kalıtım dereceleri ve standart hataları
Yüklə 457,84 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
Şekil 4.1. Yaş dönemlerine ilişkin ortalama yumurta verimleri.
Şekil 4.5. Kabuk Ağırlığına ait kalıtım derecelerinin (h2) haftalara göre değişimi.
Şekil 4.10. Yumurta sarı indeksine ait kalıtım derecelerinin (h2) haftalara göre değişimi.
Şekil 4.13. Yumurta ak indeksine ait kalıtım derecelerinin (h2) haftalara göre değişimi.