Eşleştirme Projesi tr 08 ib en 03

Haşıl sökme genel proses içindeki en büyük emisyon kaynağını oluşturmaktadır. Özellikle doğal haşıl maddelerinin söküldüğü durumlarda, haşıl sökmeden gelen yıkama suları, nihai atık sulardaki toplam KOİ’nın % 70’ini oluşturabilmektedirler.

Merserizasyon atık suya geçen ve nötralize edilmesi gereken büyük miktardaki kuvvetli alkaliden sorumludur. Nötralizasyon sonucu buna tekabül eden bir tuz oluşmaktadır. Merserizasyon banyoları genellikle geri kazanılmakta ve tekrar kullanılmaktadır. Bu mümkün olmadığında da, diğer ön terbiye işlemlerinde alkali olarak kullanılmaktadır.

Ağartma, kullanılan kimyasal maddeye bağlı olarak , atık su içerisinde çeşitli maddelerin çeşitli deşarjlarına sebep olabilir. Ağartma sırasında hidrojenperoksitin parçalanması yalnızca su ve oksijen oluşumuna neden olur. Sodyumhipoklorit ve sodyumklorit kullanımı, gerçekten de organik halojen bileşiklerini oluşturan ikincil reaksiyonların meydana gelmesine yol açabilmektedir.

2. Renklendirme öncesi yün ön terbiyesi

Yün liflerine boyama öncesi uygulanan klasik yaş ön terbiye işlemleri:

• 
  Karbonizasyon – Sülfürik asit kullanılarak bitkisel safsızlıkların uzaklaştırılması prosesidir. Karbonizasyon aşağıdaki unsurlara uygulanabilmektedir:
  
  • 
    Gevşek lif - Sadece daha sonra giysilik ince kumaşların (kamgarn kumaşların) üretiminde kullanılacak olan liflere uygulanır ve çoğunlukla yıkama tesislerinde gerçekleştirilir. Halâ nemli olan yıkanmış yün, mineral asit içeren bir çözeltiye batırılır. Asit ve su fazlası, liflerde kalan su sıkılarak ya da santrifüjleme yoluyla uzaklaştırılır. Ardından lifler, asit miktarını derişikleştirmek için 65–90 ⁰C’da kurutulmakta ve 105–130 ⁰C’da fırınlanır (karbonizasyon).
    
  • 
    Kumaş: Ştrayhgarn kumaşlara özgü bir işlemdir. Klasik yöntem, gevşek liflere uygulanan yöntemle büyük oranda aynıdır.
    
• 
  Yıkama –Belirli miktardaki harman yağlarının ve haşıllama kimyasallarının uzaklaştırılması amacıyla yapılır. Aşağıdaki şekillerde sağlanabilir:
  

• 
  Su ile yıkama - nötr koşullarda ya da zayıf bazik koşullarda deterjan kullanılarak yapılır. Su ile yıkama işlemi normalde tekstil materyalinin daha sonra boyanacağı makinede gerçekleştirilen kesikli bir işlemdir.
  
• 
  Kuru temizleme - daha az yaygındır ve kumaşın dokuma veya örme işlemlerinden aşırı derecede kirli ya da yağ lekeli gelmesi durumunda uygulanır. En çok kullanılan çözücü perkloretilendir. Bazı durumlarda yumuşatma etkisi sağlamak amacıyla çözücü içerisine su ve yüzeyaktif maddeler de eklenmektedir.
  
• 
  Çözücü ile yıkama - ya tumbler içerisinde kesikli olarak (genellikle örme kumaşlar için) açık enli kumaşlarda kesiksiz olarak (dokuma ve örme kumaşlar için) gerçekleştirilir. Safsızlıklar, kapalı bir döngü içerisinde devamlı olarak saflaştırılan ve geri dönüştürülen bir çözücü ile uzaklaştırılır.
  

• 
  Dinkleme - Bu işlem, sıcak ve nemli koşullarda friksiyona tabi tutulan yün liflerine özgü keçeleşme eğiliminden yararlanmaktadır ve ştrayhgarn kumaşlara uygulanan tipik bir ön terbiye işlemidir. Çoğunlukla karbonizasyonun ardından uygulanmakta olup, bazı durumlarda doğrudan ham kumaşa da uygulanabilir. Kumaş dinkleme yardımcı maddeleri içeren bir flotte içerisinde sirküle edilir. Kumaş, dinklemenin ardından yıkanır.
  
• 
  Ağartma - Yün hidrojenperoksit ile ağartılır. Ancak yüksek beyazlık derecelerine ulaşabilmek için, indirgen ağartma malzemesi ilave edilmesi kaçınılmazdır. Klasik bir indirgen ağartma maddesi, etkisini arttırmak için çoğunlukla optik beyazlatıcılarla birlikte kullanılan sodyumditiyonit ’tir (hidrosülfit).
  

Mümkün olan diğer işlemler ise, keçeleşmezlik ve stabilizasyon işlemleri olarak tanımlanmaktadırlar. Bunlar da çoğunlukla boyama öncesinde uygulanmalarına rağmen, zorunlu ön terbiye adımları değildirler.

1. Çevresel konular

Yün ön terbiyesi, esas olarak su emisyonlarına neden olmaktadır, ancak halojenlenmiş çözücülerin kullanıldığı özel işlemler de vardır. Halojenlenmiş organik çözücülerin kullanılması, sadece havaya emisyonları oluşturmakla kalmamakta, kullanım ve depolama sırasında gerekli önlemlerin alınmaması durumunda yeraltı sularının ve toprağın kirlenmesine de neden olabilmektedir. Bütün bu bulunuş şekilleri için yün ön terbiye işlemlerinin kesikli işlemler olması nedeniyle, sonuçta oluşan emisyonlar da kesiklidir ve çoğunlukla konsantrasyon düzeyleri uygulanan flotte oranlarından etkilenmektedir. Atık suda bulunabilen kirleticilerin bir kısmı, lifler işlem zincirine girdiğinde lifler üzerinde bulunan safsızlıklardan (pestisitler, harman yağları, trikotaj yağları ve diğer hazırlama kimyasalları), bir kısmı da işlemde kullanılan kimyasal ve yardımcı maddelerden (deterjanlar, ıslatıcı maddeler, indirgeme kimyasalları, kompleks oluşturucu maddeler, vb.) kaynaklanmaktadır.

3. İpek ön terbiyesi

İpeğe uygulanan tipik ön arıtma uygulamaları şunlardır:

•