##Fakültənin adı: İbtidai təhsil fakültəsi ##İxtisas: İbtidai təhsilin pedaqogikası və metodikası
Yüklə 0,54 Mb.
|
|
5-Bu prinsipə əsasən yazılan sözlərdə səhvə yol verməmək üçün qrammatik qaydanı bilmək və onu şüurlu tətbiq etməyi bacarmaq lazımdır 6-Dilimizdəki bütün sözləri bu prinsipə əsasən yazmaq mümkün deyil, əgər biz bütün sözləri deyildiyi kimi yazsaq dialekt və şivələrin təsiri ilə böyük hərc-mərclik yaranar
1-Orfoqrafiya təlimi, hər şeydən əvvəl, nəzəri biliklərin təcrübədə tətbiqini tələb edir. 2-Qrammatik-orfoqrafik qaydalar tədricən öyrədilməlidir 3-Ayri-ayrı orfoqramların mənalarının və onların orfoqrafiya sistemində yerinin şagirdlər tərəfindən başa düşülməsini tələb edir 4-Orfoqrafiya təlimi müxtəlif növ çalışmaların köməyi ilə təşkil olunur 5-Qrammatik bilikləri möhkəmləndirmədən, yazı qaydalarını avtomatlaşdıran çalışmalardan istifadə olunmalıdır 6-Hər bir orfoqrafik qaydanın möhkəm mənimsənilməsi üçün onunla əlaqədar müəyyən miqdarda çalışma yerinə yetirməlidir
I-analitik çalışmalar II-sintetik çalışmalar III-analitik-sintetik çalışmalar 1-Orfoqrafiyanın asan mənimsənilməsi üçün qrammatik-orfoqrafik təhlilə geniş yer verilən çalışmalar nəzərdə tutulur 2-Yoxlama və üzündənköçürmə, suallara cavab, yaradıcı və yoxlama imla, ifadə və inşalar kimi belə çalışmaları misal çəkmək olar 3-Orfoqrafik təhlil, üzündənköçürmədən əvvəl və ya sonra təhlil, seçmə üzündənköçürmə, seçmə imla, xəbərdarlıqlı və izahlı imla kimi çalışamları misal çəkmək olar 4-Bu çalışmaların köməyi ilə şagirdlər əvvəl öyrəndikləri qaydalar üzrə məşq aparır, həmin qaydaları bir mövzu ətrafında birləşdirirlər 5-Sübut etməklə müşayət olunan qrammatik-orfoqrafik təhlil-tərkib tapşırıqlı cümlə tərtibi, üzündənköçürmə, imla, ifadə və inşa yazıb, lazımı orfoqarmın altından xətt çəkmək 6-Əşya şəkillərinin altından yazı yazmaq, mətndə buraxılmış sözləri, sözdə buraxılmış hərfləri yerinə qoymaq A) I-2,3, II-4,5, III-1,6 B) I-1,3, II-2,4, III-5,6 C) I-3,5, II-1,2, III-4,6 D) I-1,6, II-2,3, III-4,5 E) I-3,6, II-4,5, III-1,2 72. İbtidai siniflərdə tədris edilən nitq hissələrinə aid xüsusiyyətlərin ardıcıllığını seçin. 1-Nitq hissələri arasında ilkin praktik (terminsiz) anlayış savad təlimi dövründən başlayaraq verilir 2-Şagirdlərə ilk dəfə 11 nitq hissəsinin adları öyrədilir 3-Şagirdlərə köməkçi nitq hissələri haqqında məlumat verilir 4-Şagirdlərə ayrı-ayrı növlərin bir cinsdə birləşdiyini (alma, armud - meyvədir) bildirirlər 5-Tədricən şagirdlərə “əşyaların adları” anlayışı mənimsədilir A) 2,3,5 B) 1,4,5 C) 2,3,4 D) 1,3,5 E) 3,4,5 73. İbtidai siniflərdə tədris edilən nitq hissələrinə aid xüsusiyyətlərin yanlış verilidiyi bəndi seçin seçin. 1-Nitq hissələri arasında ilkin praktik (terminsiz) anlayış savad təlimi dövründən başlayaraq verilir 2-Şagirdlərə ilk dəfə 11 nitq hissəsinin adları öyrədilir 3-Şagirdlərə köməkçi nitq hissələri haqqında məlumat verilir 4-Şagirdlərə ayrı-ayrı növlərin bir cinsdə birləşdiyini (alma, armud - meyvədir) bildirirlər 5-Tədricən şagirdlərə “əşyaların adları” anlayışı mənimsədilir A) 1,3 B) 2,3 C) 1,2 D) 3,5 E) 2,4 74. “İsim” mövzusunun tədrisi zamanı müəllimin qarşısında duran vəzifələrin ardıcıllığını müəyyənləşdirin. 1-Şagirdlərdə əşya adını bildirən sözləri ayıra bilmək bacarığı aşılamaq 2-Şagirdlərə əşya adı bildirən sözləri tematik qruplarda birləşdirməyi öyrətmək 3-Şagirdlərə əlamət bildirən sözləri ayıra bilmək bacarığı aşılamaq 4-Şagirdlərə əşyalara kim?, nə?, hara? suallarını verməyi öyrətmək 5-Şagirdlərə hərəkət bildirən sözlər haqqında məlumat vermək A) 1,3,5 B) 1,2,4 C) 2,4,5 D) 2,3,4 E) 1,2,5 75. Ibtidai siniflərdə şagirdlərin nitq hissələri haqqında malik olduqları bilikləri nitq hissələri üzrə uyğunlaşdırın. I - Isim
II - Sifət III - Feil 1-əşyanın hərəkətini bildirən sözlər 2-əşyanın əlamətini (necəliyini) bildirən sözlər 3-kim?, nə?, hara? suallarına cavab verən sözlər 4-əşyanın adını bildirən sözlər 5-necə?, nə cür?, hansı? suallarına cavab verən sözlər
1-zamana görə dəyişmə 2-xüsusi və ümumi isimlər 3-cəm şəkilçisi (-lar,-lər) qəbul etməsi 4-əlamət bildirmə 5-əşyanın adını bildirməsi A) 1,2,4 B) 5,2,3 C) 3,4,5 D) 1,3,4 E) 2,4,5 77. Ibtidai siniflərdə nitq hissəsi kimi tədris olunan ismə aid xüsusiyyətlərin yanlış verildiyi bəndi seçin. 1-zamana görə dəyişmə 2-xüsusi və ümumi isimlər 3-cəm şəkilçisi (-lar,-lər) qəbul etməsi 4-əlamət bildirmə 5-əşyanın adını bildirməsi A) 2,5 B) 1,4 C) 1,3 D) 2,4 E) 3,5 78. Sifətin növləri düzgün verilmiş bəndi ardıcıllıqla seçin. 1-Hərəkət bildirən 2-Dad bildirən 3-Keyfiyyət bildirən 4-Ad bildirən 5-Rəng bildirən A) 1,3,4 B) 2,3,5 C) 1,4,5 D) 3,4,5 E) 1,2,3 79. Nitq hissələrini onlara aid olan xüsusiyyətlər üzrə qruplaşdırın. I - Isim
II - Sifət III - Feil 1-hərəkətin zamanının bildirir 2-keyfiyyət bildirir 3-ümumi və xüsusi olur 4-forma, rəng, dad bildirir 5-tək və cəm olur
1-Sözlərin bir-biri ilə əlaqəsi 2-Sözlərin səs və hərf tərkibinin nəzərə alınması 3-Söz kökü 4-Şəkilçi 5-Sözlərin hansı cümlə üzvü vəzifəsində çıxış etməsi A) 1,3 B) 3,4 C) 2,4 D) 2,5 E) 1,5 81. Morfoloji təhlilə aid olmayan bəndi seçin. 1-Sözlərin bir-birilə əlaqəsi 2-Sözlərin səs və hərf tərkibinin nəzərə alınması 3-Söz kökü 4-Şəkilçi 5-Sözlərin hansı cümlə üzvü vəzifəsində çıxış etməsi A) 2,4,5 B) 1,2,5 C) 1,3,4 D) 1,4,5 E) 3,4,5 82. İbtidai siniflərdə tədris olunan nitq hissələrinin cərgəsini tapın. A) isim, sifət, say B) isim, sifət, əvəzlik, feil C) isim, sifət, zərf, feil D) isim, zərf, say, feil E) isim, say, feil, qoşma 83. İsmin qrammatik əlamətlərindən biri öyrədilmir. A) ismin hallara görə dəyişməsi B) ismin mənsubiyyətə görə dəyişməsi C) hallara görə dəyişmə zamanı səs dəyişməsi D) cəm şəkilçili isimlər E) cəm şəkilçili isimlərin hallanması 84. İsmin leksik məna qruplarından biri öyrədilmir. A) yer adı bildirən isimlər B) topluluq bildirən isimlər C) tək və cəm isimlər D) qohumluq münasibəti bildirən isimlər E) bədən üzvlərinin adları 85. İsmin hallanması neçənci sinifdə öyrədilir? A) I sinifdə B) III sinifdə C) savad təlimi dövründə D) IV sinifdə E) II sinifdə 86.11 II sinifdə ismin hansı xüsusiyyəti öyrədilir? Ardıcıllığı müəyyən et. 1 - lar2 cəm şəkilçiləri 2 - qrammatik termin kimi öyrədilir 3 - ismin halları öyrədilir 4 - yalnız əşyanın adını bildirən sözlər kimi öyrədilir 5 - ismin mənsubiyyət kateqoriyası öyrədilir 6 - ismin kim?, nə? sualları öyrədilir
1 - li4, - siz4 sifət düzəldən şəkilçiləri öyrədilir 2 - sifət əşyanın əlamətini bildirən sözlər kimi öyrədilir 3 - dakı2, - ici4, - kı4 - ıq4 feldən sifət düzəldən şəkilçiləri öyrədilir A) 1, 2, 3 B) 2, 1, 3 C) 2, 3, 1 D) 1, 3, 2 E) 2, 3, 1 ##num=3// level= 1// sumtest=49 // name=Sintaksisin tədrisi metodikası. Orfoqrafiya təliminin metodikası. Yazılı çalışmaların növləri // 1. Azərbaycan dili təliminin məqsədi: A) dilin üslublarına dair məlumat vermək B) ifadə və inşa yazmağı öyrətmək C) dilimizə dair sadə təsəvvürlər yaratmaqla nitq inkişafı D) fonetikanın dil sistemində rolunu əsaslandırmaq E) morfoloji təhlil aparmağı öyrətmək 2. Sintaksisin tədrisi metodikasına aiddir.Ardıcıllığı gözləməklə: 1-Hərf-heca metodu 2-Cümlə haqqında praktik bacarıq və vərdişlərin aşılanması 3-İzahlı imla 4-Cümlə üzvlərinin tədrisi metodikası 5-Əlifba təlimi dövrü 6-Cümlə üzrə işin öyrədilməsi yolları
I - I sinif II - II sinif III - III sinif IV - IV sinif 1 - Cümlənin ikinci dərəcəli üzvləri haqqında praktiki məlumat 2 - Cümlənin həmcins üzvlərinin müəyyənlşdirilməsinə aid çalışmalar 3 - Cümlə ilə tanışlıq 4 - Cümlənin bütün sözlərinin bir-biri ilə bağlı olmasının öyrədilməsi
1 - Cümlə ilə tanışlıq 2 - Həmcins üzvlü cümlələrin öyrədilməsi 3 - Tamamlığın öyrədilməsi 4 - Zərfliyin öyrədilməsi 5 - Cümlə üzvlərinin hansı nitq hissəsi ilə ifadə olunmasının öyrədilməsi A) 1,5 B) 1,3,5 C) 2,3,4 D) 2,4,6 E) 2,5 5. Səslə hərfi fərqləndirmə vərdişini möhkəmləndirmək üçün hansı priyomdan istifadə olunur? A) cümlələr tərtib etmək B) hecalarla oxuma C) səs və hərf tərkibinin müqayisəli təhlili D) sözlər düzəltmək E) cümlə təhlil etmək 6. Sait və samitin fərqləndirilməsi hansı bənddə düzgün verilib? Ardıcıllığı müəyyən edin. 1 - heca əmələ gətirməsi 2 - açıq, qapalı olması 3 - kar və cingiltili olması 4 - asanlıqla uzadılıb-uzadılmaması 5 - tələffüz zamanı maneəyə rast gəlib-gəlməməsi 6 - çoxlu söz yarada bilməsi
1-Cümləni böyük hərflə başlamaq 2-Baş üzvlər 3-Cümlə tərtib etməyi bacarmaq 4-İkinci dərəcəli üzvlər 5-Təktərkibli cümlə 6-Şəxssiz cümlə
I - I sinif II - II sinif III - III sinif 1-Şagirdlər öyrənirlər ki, cümlədə bütün sözlər bir-birilə bağlı olur 2-Cümləni böyük hərflə başlamaq 3-Feilin zamana görə dəyişməsi 4-İkinci dərəcəli üzvlər 5-Cümlə tərtib etməyi bacarmaq 6-Şagirdlər sualların köməyi ilə cümləni genişləndirmək üzrə çalışmalar aparır 7-Sadə cümlə 8-Mürəkkəb cümlə A) I – 7,8; II – 1,6; III – 4,5; B) I – 3,5; II – 1,2; III – 4,6; C) I – 2,5; II – 1,6; III – 3,4; D) I – 1,2; II – 7,8; III – 3,4; E) I – 3,4; II – 1,2; III – 5,6; 10.Sadə sintaktik konstruksiyaların qurulması üzrə işə aid olanları ardıcıllıqla göstərin. 1 – mübtəda və xəbərdən ibarət cümlə 2 – yalnız II dərəcəli üzvlərdən ibarət cümlə 3 – həmcins üzvlü cümlə 4 – şəxssiz cümlə 5 – müəyyən şəxsli cümlə 6 – vasitəsiz nitqli cümlə
1 - kitabdakı cümlələrə sual vermək 2 - cümlədə buraxılmış sözü yerinə qoymaq 3 - cümlədə sözləri əvəz etmədən yazmaq 4 - omonim, sinonim sözləri cümlədə işlətməmək 5 - obrazlı sözləri və ifadələri cümlə içərisində işlətmək 6 - cümlələri genişləndirmək
1-qrammatik təhlil 2-müəllimin tələbi ilə şagirdin müstəqil misal seçməsi 3-şagirdlərin müstəqil misal seçmələri 4-bir qrammatik formanı digərilə əvəz etmələri ilə 5-rabitəli nitqin inkişafında fonetik biliklərdən istifadə 6-sualların verilməsi
13. Orfoqrafik çalışmaların xarakterinə görə bölündüyü qrupların düzgün ardıcıllıqla verildiyi bəndi müəyyənləşdirin. 1-Şagirdlərin dərketmə xarakterinə görə 2-Çalışmaların əlvanlığına görə 3-Tədricilik və ardıcıllığa görə 4-Yerinə yetirilərkən iştirak edən analizatorların xarakterinə görə 5-Dərsin məqsədinə görə
1-Savadlı şagirdlər hazırlamaq vəzifəsinin yerinə yetirilməsində orfoqrafik vərdişlər böyük əhəmiyyət kəsb edir 2-Savadlı şagirdlər hazırlamaq vəzifəsinin yerinə yetirilməsində orfoqrafik vərdişlər bir o qədər də əhəmiyyət kəsb etmir 3-Ana dili tədrisinin ən mühüm sahələrindən biri də düzgün yazı qaydaları, yəni orfoqrafiya təlimidir 4-Savadlılıq anlayışı ilk növbədə şagirdlərin yazı qaydalarını nə dərəcədə mənimsəmələri ilə bağlıdır 5-Orfoqrafiya - yazılı ədəbi dildə hamı tərəfindən eyni dərəcədə qəbul edilmir 6-Orfoqrafiya təlimi sözlərin tələffüz qaydalarından bəhs edir
I - Orfoqrafiya II - Orfoepiya 1-Yazılı nitqdə formalaşır 2-Sözlərin düzgün tələffüz qaydalarından bəhs edir 3-Sözlərin düzgün yazılış qaydalarından bəhs edir 4-Şifahi nitqdə formalaşır 5-Yazılı ədəbi dildə hamı tərəfindən qəbul edilmiş və onun qrammatik formalarının vahid yazılış qaydaları sistemidir A) I-2,4,5; II-1,3 B) I-2,3,4; II-1,5 C) I-1,3,4; II-2,5 D) I-1,3,5; II-2,4 E) I-2,4; II-1,3,5 16. Azərbaycan dilinin orfoqrafiyasının istinad etdiyi prinsiplərin düzgün ardıcıllıqla verildiyi bəndi seçin. 1-Fonetik 2-Tematiklik 3-Morfoloji 4-Tarixi-ənənəvi 5-Ardıcıllıq 6-Sistemlilik
I-Fonetik prinsip II-Morfoloji prinsip III-Tarixi-ənənəvi prinsip 1-Bu prinsipə əsasən sözlərin bir qismi tələffüz edildiyi kimi yazılır (ata, adam, ana və s.) 2-Dilimizdəki bütün sözləri bu prinsipə əsasən yazmağa çalışsaq, dialekt və şivələrin təsiri ilə hərcmərclik yaranar 3-Bu prinsip digər prinsiplərin öhdəsindən gələ bilmədiyi hallarda tətbiq edilir 4-Bu prinsipə əsasən şagirdlərə nitqimizdəki bütün səslərin yazıda eynilə verməyin, sözləri həmişə yazıldığı kimi tələffüz etməyin və tələffüz edildiyi kimi yazmağın düzgün olmadığı öyrədilir 5-Bu prinsip müxtəlif şəkildə deyilən morfemlərin vahid formada yazılmasını tənzim edir 6-Bu prinsipə əsasən yazılan sözlərdə səhvə yol verməmək üçün qrammatik qaydaları bilmək lazımdır A) I-1,3; II-2,4; III-5,6 B) I-2,3; II-4,5; III-1,6 C) I-3,4; II-1,6; III-2,5 D) I-1,2; II-5,6; III-3,4 E) I-5,6; II-1,3; III-2,4 18. Orfoqrafiya təliminə verilən tələblər və onlara aid mülahizələr arasındakı uyğunluğu müəyyənləşdirin. I-Şüurluluq II-Tədricilik və ardıcıllıq III-Yazılı çalışmaların şifahi çalışmalara əsaslanması 1 - Şagirdlər hər hansı sözü yazmazdan əvvəl onun mənasını başa düşməlidir. 2 - Uşağın məktəbə gələnədək şifahi nitq vərdişlərinin formalaşması onun yazılı forması üçün zəmin yaradır 3 - Ayrı-ayrı orfoqramların mənalarının və onların orfoqrafiya sistemində yerinin şagirdlər tərəfindən başa düşülməsini tələb edir 4 - Müəllim əvvəlcə mətnə bir orfoqram daxil etməli, həmin orfoqramın hamı tərəfindən öyrənildiyini yəqin etdikdən sonra onun yoxlanılmasına xidmət edən çalışmalar verməlidir 5 - Yazı təliminin ilk dövrlərindən yazılı və şifahi nitq arasında qarşılıqlı münasibət başa salınmalıdır 6 - Dərsliklərdə təkrar xarakterli çalışmaların verilməsi bu tələbə cavab verir. A) I-2,5; II-1,3; III-4,6 B) I-2,4; II-1,5; III-3,6 C) I-5,6; II-1,4; III-2,3 D) I-1,3; II-4,6; III-2,5 E) I-3,5; II-2,4; III-1,6 19. Orfoqrafik çalışmaların xarakterinə görə bölündüyü qrupların düzgün verildiyi bəndi müəyyənləşdirin. 1-Şagirdlərin dərketmə xarakterinə görə 2-Çalışmaların əlvanlığına görə 3-Tədricilik və ardıcıllığa görə 4-Dərsin məqsədinə görə 5-Yerinə yetirilərkən iştirak edən analizatorların xarakterinə görə A) 2,4,5 B) 2,3,4 C) 1,3,5 D) 1,4,5 E) 1,2,3 20. Orfoqrafiya təliminə aid fikirlərin düzgün verildiyi bəndi seçin. 1-Savadlı şagirdlər hazırlamaq vəzifəsinin yerinə yetirilməsində orfoqrafik vərdişlər böyük əhəmiyyət kəsb edir 2-Savadlı şagirdlər hazırlamaq vəzifəsinin yerinə yetirilməsində orfoqrafik vərdişlər bir o qədər də əhəmiyyət kəsb etmir 3-Ana dili tədrisinin ən mühüm sahələrindən biri də düzgün yazı qaydaları, yəni orfoqrafiya təlimidir 4-Savadlılıq anlayışı ilk növbədə şagirdlərin yazı qaydalarını nə dərəcədə mənimsəmələri ilə bağlıdır 5-Orfoqrafiya - yazılı ədəbi dildə hamı tərəfindən eyni dərəcədə qəbul edilmir 6-Orfoqrafiya təlimi sözlərin tələffüz qaydalarından bəhs edir
1-Şüurluluq 2-Analitik (təhlili) çalışmalar 3-Yazılı çalışmaların şifahi çalışmalara əsaslanması 4-Sintetik (tərkibi) çalışmalar 5-Analitik-sintetik çalışmalar A) 1,3,5 B) 1,3,4 C) 2,3,5 D) 2,4,5 E) 1,2,5 22. Şagirdlərin dərketmə fəaliyyətinin xarakterinə görə çalışmaların ayrıldığı qrupların düzgün ardıcıllıqla verildiyi variantı seçin. 1-Şüurluluq 2-Analitik (təhlili) çalışmalar 3-Yazılı çalışmaların şifahi çalışmalara əsaslanması 4-Sintetik (tərkibi) çalışmalar 5-Analitik-sintetik çalışmalar A) 1,3,5 B) 1,3,4 C) 2,3,5 D) 2,4,5 E) 1,2,5 23. Dərketmə fəaliyyətinin xarakterinə görə çalışmaların bölündüyü qruplar və onlara aid verilmiş fikirlər arasındakı uyğunluğu müəyyənləşdirin. I-Analitik (təhlili) çalışmalar Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|