FiKRİ haklar ders Notları

4.7. Ulusal, bölgesel ve uluslararası tasarım tescil sistemleri

Buluşlar ve markalarda olduğu gibi tasarım tescillerinde de koruma ulusal niteliktedir. Örneğin Türkiye’de yapılan bir tasarım tescili yalnız Türkiye sınırları içinde korunur. Korumanın diğer ülkelerde de olması için her ülkede başvuru yapılması gerekir. Paris Sözleşmesi ve Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması hükümlerine göre, Türkiye’de yapılan başvuru tarihinden itibaren altı ay içinde üye ülkelere başvuru yapmak ve rüçhan hakkı talep etmek mümkündür. Bu durumda Türkiye’deki başvuru tarihi ile diğer ülkede yapılan başvuru tarihi arasındaki sürede, aynı tasarım için başkaları tarafından yapılan başvurular geçersiz sayılacak ve ayrıca söz konusu sürede tasarımın tasarımcı tarafından kamuya sunulması yeniliği etkilemeyecektir.

Uluslararası nitelikteki sergilerde bir özgün tasarımı içeren ürünün sergilenmesi durumunda da, sergi tarihinden itibaren altı ay içinde rüçhan hakkı kullanılabilir. Bu işlem için Sergi Yönetiminde sergini açılış ve kapanış tarihleri ile ürünün sergiye konuluş tarihini ve ürünün resmini içeren bir belge alınması gerekir.

(SMK Madde 62/5 ve Paris Sözleşmesi Madde 11)

Endüstriyel tasarımların uluslararası tesciline ilişkin La Haye Anlaşmasına Türkiye üye olduğu için, bu anlaşmaya üye 66 ülke için uluslararası başvuru sisteminden yararlanmak mümkündür.

Kaynak: http://www.wipo.int/treaties/en/ShowResults.jsp?lang=en&treaty_id=9

Avrupa Birliği ülkelerinde koruma sağlayan Topluluk tasarım tescili ile Avrupa Birliği üyesi ülkelerde geçerli olacak bir tescil alınması mümkündür. Türk vatandaşları ve şirketleri, uluslar-üstü nitelikteki bu olanaktan yararlanabilmektedir. Topluluk tasarım başvuruları İspanya’nın Alicante şehrinde merkezi bulunan Avrupa Birliği Fikri Haklar Ofisi’nde (EUIPO) gerçekleştirilmektedir.

Kaynak: https://euipo.europa.eu/ohimportal/designs

4.8. Tasarımın son kullanıcı için görünür olması

6769 sayılı SMK Madde 56 Fıkra (2 ve 3), son kullanıcı için görünür olmayı açıklamaktadır:

(2) Birleşik ürünün parçasının tasarımı, aşağıdaki şartları taşıyorsa yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olduğu kabul edilir:

a) Parça birleşik ürüne takıldığında, birleşik ürünün normal kullanımında görünür durumda olmalıdır.

b) Parçanın görünür durumda olan özellikleri, yenilik ve ayırt edici nitelik şartlarını karşılamalıdır.

(3) Bu maddede yer alan normal kullanım; bakım, servis veya onarım işleri hariç olmak üzere, son

kullanıcı tarafından kullanımı ifade eder.
6769 sayılı Kanunun söz konusu hükmü Topluluk Tasarım Tüzüğü ile uyumludur. Topluluk Tasarım Tüzüğü’nde (Madde 4); “Tasarımın normal kullanım sırasında görünür olması gerektiği” ve normal kullanımın ise “son kullanıcı tarafından kullanmak” anlamında olduğu vurgulanmaktadır.
Article 4

Requirements for protection

1. A design shall be protected by a Community design to the extent that it is new and has

individual character.

2. A design applied to or incorporated in a product which constitutes a component part of a

complex product shall only be considered to be new and to have individual character:

(a) if the component part, once it has been incorporated into the complex product, remains

visible during normal use of the latter; and

(b) to the extent that those visible features of the component part fulfil in themselves the

requirements as to novelty and individual character.

3. "Normal use" within the meaning of paragraph (2)(a) shall mean use by the end user,

excluding maintenance, servicing or repair work.

İstanbul 1. Fikri Haklar Mahkemesi’nin Esas No. 2005/321 – Karar No. 2006/19 sayılı ve 02.02.2006 tarihli kararında olduğu gibi, (Sayfa 5 Son Satır)

“- Tasarımların nihai tüketici tarafından görünür olması gerekir. Görünmeyenler korunmaz” şeklinde, “son kullanıcı” yerine “nihai tüketici” dikkate alınarak farklı bir yorum yapılmaktadır. Topluluk Tasarım Tüzüğü’nde “end consumer” değil, “end user” kullanılmıştır.
Örneğin, bir radyatör içinde yer alan bir konvektör tüketici için görünür değil, radyatör üretmek için konvektör satın alan bir sanayici yani son kullanıcı için görünür niteliktedir. Söz konusu mahkeme kararında olduğu gibi bir yorum yapıldığında “konvektör tüketici için görünür değildir bu nedenle korunmaz.” şeklinde yanıltıcı bir sonuca ulaşılabilir. Endüstriyel Tasarımların Uluslararası Sınıflandırılmasına ilişkin Locarno Anlaşması listesine bakıldığında, konvektörlerin 23-03 sınıfta bağımsız bir ürün olarak yer aldığı görülecektir. Topluluk Tasarım Tescillerini içeren veri tabanında 23-03 sınıf için yapılan bir araştırmada çok sayıda konvektör için tasarım tescili yapıldığını görmek mümkündür. Bu olay, bir otomobil kornası, bir koltuk iskeleti için de farklı değildir. Bunlar ve benzeri ürünler bir bütünü oluşturan parçalar olarak, tescil ölçütlerini karşılıyorsa, tescil edilebilir.
554 sayılı KHK de yer almayan “son kullanıcı” ve “görünür olmak” kavramları 6769 sayılı Kanunda yer alarak konu netleşmiştir.

4.9. Tasarım örnekleri

Tasarım, bir otomobilin şekli olabileceği gibi, otomobil farı, otomobil lastiği çizgileri, otomobil jantları, otomobil direksiyon simidi, kol saatleri de olabilir. Jant ve saat şekillerindeki teknik zorunluluklara rağmen iki jant şeklinin ve saatlerin birbirlerinden çok farklı olması, tasarımcının çok fazla seçenek özgürlüğüne sahip olabileceğini ve aynı ürün için farklı tasarımlar yapılabileceğini göstermektedir.

Burada sunulan örnekler, tasarım tescillerinin çok farklı alanlarda olabileceğini göstermektedir. Kağıt havlu ve tuvalet kağıtlarındaki su tutucu yüzeylerin ve kumaş desenlerinin tasarımları farklılıkları göstermektedir. Burada örnek olarak ele alınan kumaş yapısı tasarımı örneği büyütülerek sunulabilmiştir. Giysi örnekleri ise, sınırsız bir seçenek özgürlüğünün varlığını vurgulamaktadır.