FiKRİ haklar ders Notları

5. MARKALAR

5.1. Marka

Yeni buluşlar ve özgün tasarımlar ürünleri oluşturur ve biçimlendirir. Ancak bu yeni ürünleri tüketiciye sunmak ve satabilmek için, öteki benzer ürünlerden ayırt edilmesini sağlayacak bir tanıtım aracına, ayırt edici bir işarete gereksinim vardır. İşletmeler için önemli bir unsur olan bu ayırt edici işaret markalardır. Markalar için “bir işletmenin parmak izidir” denilebilir. Marka bir işletmenin tüm varlıklarının temsil eden, ayırt edici bir işarettir. Fabrika arazisi, fabrika binaları, makineleri dâhil bir işletmenin bütün öz varlıkları yalnız bu kavram ile temsil edilir. Marka tüketiciye ürünün kaynağını gösterir, bir kalite simgesi ve reklâm aracıdır. Tüketiciye satın almak istediği bir ürünü özgürce seçmek olanağı sağlar.
Benzer malları veya hizmetleri başkalarının mal veya hizmetlerinden ayırt etmek üzere mal veya ambalajı üzerine konulan veya belirli bir hizmetin sunulması sırasında kullanılan AYIRT EDİCİ İŞARET marka olarak tanımlanmaktadır. Sözcükler, şekiller, sayılar, harfler, malların biçimi veya ambalajı ile bunların birlikte sunuluşları markayı oluşturmaktadır.
6769 sayılı Kanunla getirilen en önemli değişiklik “… marka sahibine sağlanan korumanın konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayabilecek şekilde sicilde gösterilebilir olması şartıyla” hükmüdür. Avrupa Birliği Marka Tüzüğü’nden alınan bu hükme göre, “tescil edilecek marka sicilde anlaşılabilir biçimde gösterilebilir” olmalıdır.
6769 sayılı Kanun, “ses markası”, “üç boyutlu marka”, “renk markası” ve “hareket markası” gibi yeni kavramları da düzenlemiştir.
Kaynaklar:

http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6769.pdf

http://www.turkpatent.gov.tr/TurkPatent/resources/temp/C633D924-0B9B-4A65-80BE-FA6C55E9BE0E.pdf
24 Nisan 2017 tarihli Yönetmelik söz konusu yeni kavramları şu şekilde açıklamaktadır:

Marka örneğinin gösterimi

MADDE 7 – (1) Sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, malların veya ambalajlarının biçimi gibi görme duyusu ile algılanabilen işaretler veya bunların kombinasyonundan oluşan işaretlerin marka başvurusuna konu edilmesi halinde marka örneği, başvuru formu ile Kuruma sunulur.

(2) Başvurunun ses markası olarak tescilinin talep edildiği hallerde bunun başvuru formunda açıkça belirtilmesi ve işaretin elektronik ortamda dinlemeye ve saklamaya elverişli kaydının Kuruma sunulması gerekir. Başvuru sahibi nota ile gösterimin mümkün olduğu hallerde bu gösterimi de başvuruyla birlikte sunabilir.

(3) Başvurunun üç boyutlu marka olarak tescilinin talep edildiği hallerde bunun başvuru formunda açıkça belirtilmesi, ayrıca koruma konusunun açık ve kesin olarak anlaşılmasını sağlayacak şekilde işaretin tek bir yönden veya farklı açılardan görünümünü içeren gösterimlerinin Kuruma sunulması gerekir. Bu gösterimler, en fazla altı farklı açıdan görünümü içerecek ve markanın bütünlüğünü bozmayacak şekilde olmalıdır.

(4) Başvurunun renk markası olarak tescilinin talep edildiği hallerde bunun başvuru formunda açıkça belirtilmesi, işareti oluşturan renk görselinin sunulması ve Kurum tarafından geçerliliği kabul edilen renk kodunun belirtilmesi gerekir. Renk veya renklerin somutlaşmış, sınırları belli bir şekil, figür, resim veya kelime gibi unsurlar dâhilinde kullanılması durumunda işaret renk markası olarak değerlendirilmez ve birinci fıkra hükmü uygulanır.

(5) Başvurunun hareket markası olarak tescilinin talep edildiği hallerde bunun başvuru formunda açıkça belirtilmesi ve işareti oluşturan hareketi tasvir eden bir görüntünün veya hareketsiz ya da hareketli görüntü dizisinin Kuruma sunulması gerekir. Gösterimler, markanın bütünlüğünü bozmayacak nitelikte olmalıdır.
Markalardan Örnekler:

ARÇELİK, BEKO, VESTEL, SONY, PHILIPS, AEG, TELEFUNKEN, BOSCH, SANYO, SAMSUNG, BEYMEN, ALTINYILDIZ, VAKKO, İGS, BOSSA, LEVI'S, WRANGLER, LACOSTE, ADIDAS, REEBOK, NIKE, JUMP vb. markalar önemli örneklerdir. Benzer ürünler değerlendirildiğinde buradaki markaların birbirinden çok farklı, ayırt edilebilir oldukları görülmektedir.

Üretilen veya satışa çıkarılan her türlü malı ayırt etmek için kullanılan işaretler Ticaret Markası (Trade Mark) ve sunulan hizmetleri ayırt etmek için kullanılan işaretler Hizmet Markası (Service Mark) olarak tanımlanmaktadır.
Örneğin, buzdolabı, sabun, dolma kalem, otomobil, gazete, bilgisayar gibi çeşitli sanayi ürünlerinin ayırt edilmesi için kullanılan tanıtıcı işaret TİCARET MARKASI'dır.
Bankacılık, sigortacılık, reklamcılık, seyahat düzenleme hizmetleri gibi, bir ürünün satışı yerine, bir hizmeti sunanlar tarafından kullanılan ayırt edici işaretler ise HİZMET MARKASI 'dır.
Yasal düzenlemede sözü edilen “mal” hukuki bir terimdir. Bu terim diğer ülkelerde, sözleşme ve anlaşmalarda “goods” olarak kullanılmaktadır. 551 sayılı Markalar Kanunu

döneminde (1965 – 1995 dönemi) “emtia” veya “eşya” terimi kullanılmakta idi. Eşya (ev eşyası, beyaz eşya, giyim eşyası), ürün (tarım ürünleri), madde (temizlik maddesi, gıda maddesi), araç (kara, hava ve deniz taşıt araçları), malzeme (büro malzemesi) vb. ticaret alanında üretilen veya satılan her şey, mal kavramı içinde yer almaktadır.

5.2. Marka seçimi

Herhangi bir ürün için kullanılmak üzere bir marka seçimi sırasında dikkat edilecek en önemli konu, seçilen işaretin diğer markalardan farklı olmasıdır. Bunun sağlanmasında bir yol sözlükler, ansiklopediler ve diğer kaynaklardan yararlanarak marka seçilmemesidir. Markada anlam aranmadığı için bir anlamda markanın uydurulması gerekebilir. Yukarıda örnek olarak verilen markalardan; ARÇELİK, BEKO, VESTEL, SONY, AEG, BEYMEN, VAKKO, İGS, BOSSA, LEVI'S, ADIDAS markalarının bu nitelikte oldukları söylenebilir.

Diğerlerinden farklı olarak seçilen işaret, marka tescillerini ve marka tescil başvurularını içeren bir bilgisayar ortamında araştırılmalı ve aynı veya benzer marka tescilinin varlığı kontrol edilmelidir. Bir başka önemli konu, herkes tarafından bilinen Türkiye veya Dünya çapında tanınmış markalarla benzerlikten, başka ürünler için düşünülse dahi, kaçınılmalıdır.
http://www.goodlogo.com/ adresindeki dünya çapında bilinen markalar konusunda ayrıntılı bilgi ve örnekler yer almaktadır.

http://www.turkpatent.gov.tr/TurkPatent/onlinehelp/onlineMarka adresinde çevrimiçi marka araştırması yapılabilmektedir.

Diğer araştırma veri tabanları:

http://tmview.europa.eu/tmview/welcome.html?language=tr

http://tmclass.tmdn.org/ec2/

Marka seçimi sırasında dikkat edilmesi gereken bir başka önemli konu da, markanın kullanılacağı mal veya hizmetlerin cinsi, niteliği, coğrafi kaynağı, değeri ve Kanunda belirtilen vb. işaretlerin marka olarak tescil edilemeyeceği ve kullanılamayacağıdır.

Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan eserlerin marka olarak kullanılması, eser sahibinin yazılı izni ile mümkündür. Gazete, dergi ve televizyonlarda yer alan eserlerdeki karakterler de (tiplemeler) eser niteliğinde olduğu için, bunların da marka olarak tescili yazılı izin gerektirmektedir. Spor kulüpleri tarafından kullanılan renkler şekiller de, izin alınması gereken işaretler arasındadır.
Eserlerdeki karakterler, uluslararası platformda “character merchandising” olarak yorumlanmaktadır. Bu konuda ileri sayfalarda da bilgi verilmiştir.