Filologiyasi fakulteti qarshiyeva feruza zafar qizi bitiruv malakaviy ishi

Ba dast ohaki tafta kardan xamir, 
Beh az dast bar sina peshi amir. 
(O‘tdek ohakni qo‘l bilan qorib xamir qilmoq, amir oldida qo‘lni ko‘ksiga 
qovushtirib turishdan yaxshiroq) deb hisoblar edi. 
Sa’diy butun kuch-qudratini badiiy ijodga bag‘ishladi, hayot tajribalarini, 
safar taassurotlarini, orzu armonlarini badiiy asarlarida mujassamlantirdi. 
Sa’diy ulug‘ shoir va adibdir. Fors-tojik adabiyoti tarixida Sa’diyning mavqei 
juda baland. U birinchi bo‘lib g‘azal shaklini mustaqil janr darajasiga ko‘tardi. 
Uning “Kulliyot”iga to‘rt devon kiritilgan. O‘n to‘rtinchi asr boshlarida “Besutun” 
nomi bilan mashhur bo‘lgan. 
Ulug’shoir ijodi benihoya serqirra bo‘lib, u nasr va nazmda ko‘plab asarlar 
yaratgan. Ali binni Ahmad Abubakr tomonidan tuzilgan Sa’diy kulliyotiga 
quyidagilar kiritilgan: 
1. Shash risola (“Olti risola”) 
2. “Guliston”, “Bo‘ston” 
3. “Qasoidi arabiy” (“Arabcha qasidalar”) 
4. “Qasoidi forsiy” (“Forsiy qasidalar”) 
5. G‘azallar devoni 4 ta: 
1) “Tayyibot” ( “Latif g‘azallar”) 
2) “Bado’” ( “Yangi g‘azallar”) 
3) “Xavotim” (“Xotima g‘azallar”) 
4) “ G‘azaliyoti qadim” (“Eski g‘azallar”) 
6. “Sohibiya” yoki “Sohibnoma”. 
7. “Masnaviylar” – “Masnaviyot” 
8. “Qit’aot” (“Qit’alar”) 

---

9. “Mulammaot” (“Shiru shakarlar”) 
10. “Mufradot” (“Fardlar”) 
Sa’diy, ayniqsa, “Guliston”, “Bo‘ston” asarlari hamda g‘azallari bilan keng 
shuhrat qozongan. 
Shoir nomini olamga tanitgan asari “Guliston”dir. Dunyoning juda ko‘p 
tillariga tarjima qilingan bu asar 1258-yilda yaratilgan bo‘lib, Sa’diy bu asarida 
axloqiy-ta’limiy qarashlarini ibratli kichik hikoyalarga va didaktik lirik she’rlarga 
mujassamlantiradi. “Guliston” nasriy axloqiy-ta’limiy asar bo‘lib, sakkiz bobga 
bo‘lingan.
I BOB. Podsholarning odati, II BOB. Darveshlarning axloqi, III BOB.
Qanoatning fazilati, IV BOB. Sukunatning foydalari, V BOB. Ishq va yoshlik 
bayonida, VI BOB. Zaif va qarilik bayonida, VII BOB. Tarbiyaning ta’siri, VIII 
BOB. Suhbat odobi bayonida 
Sa’diy har bir bobda shu masalalarga muvofiq kichik hajmli ibratli hikoyalar 
keltiradi, she’riy parchalarda yoki hikmatli so‘zlarda “qissadan hissa” chiqariladi. 
Boblar sarlavhalaridan ko‘rinib turganidek, bu asar pandnoma ruhida yozilgan 
bo‘lib, kitobxonni ma’naviy kamolot sari yetaklash manfaatlariga xizmat qiladi. 
Bunday toifalashtirish aslida mumtoz adabiyotimizdagi pandnoma janriga mansub 
asarlarning ko‘pchiligiga, jumladan biz yuqorida ko‘rib o‘tgan hazrat Navoiyning 
“Mahbub ul-qulub” asariga ham xosdir.
Ba’zi hikoyatlardagi diniy va tasavvufiy g‘oyalar, qissadan hissalar insonning 
iymon va islomga bo‘lgan muhabbatini oshiradi, uning ma’naviy maqomining 
yuksalishiga ijobiy ta’sir qiladi. 
Sa’diy Sheroziy o‘z ijodiyoti bilan Sharq va G‘arb xalqlari adabiyotiga 
samarali ta’sir etdi. Uning “Guliston”idan ilhomlangan Abdurahmon Jomiy 
“Bahoriston” asarini, Majididdin Xofiy “Xoriston” va Habib Kaoniy Sheroziy 
“Pareshon” asarlarini yaratdilar. 
Asar kompozitsiyasiga to‘xtaladigan bo‘lsak, uning tarkibiy tuzilishi ham 
ma’no- mohiyati singari benuqsondir.Asar muqaddima, sakkiz bob va xotimadan 
iboratdir. Muqaddimani Sa’diy an’anaviy Allohga hamd, Payg‘ambarimiz 

---

(s.a.v.)ga na’t va shu davr hukmdorlari Zangining o‘g‘li Sa’d va Sa’dning o‘g‘li 
Abu Bakrlarning ta’rifi bilan boshlaydi: 
“Minnat aziz va jalil bo‘lg‘on Xudog‘a mahsuldurki, anga itoat yaqinlikg‘a 
sababsur. Va aning shukrida ne’matning izdiyodi sobitdur. Har bir nafaseki, 
tubang‘a tushar tiriklikg‘aionat etguvchidur. Vaqtiki, yuqori chiqar vujudg‘a 
xursandlik berguvchidur. Bu suratda har bir nafasda ikki ne’mat zohhirdur va har 
bir ne’matg‘a shukr vojibdur. 
Bayt: