Fiziologiya kafedrasi "biofizika" fanidan laboratoriya

A-kapillyarning predmet oynachasidagi holati, B-okulyar mikrometri fonidagi minisk holati.
Bayon etilganlar bajarilgandan sung, bir ncha minut davomida miniskning okulyar-mikrometr chizigiga nisbatan siljishi kuzatiladi. Olingan suyukliklar konsentratsiyalari uzaro teng bulgan sharoitda minisk uz joyidan siljimaydi. Bordi-yu, ular farklansa, u xolda minisk siljishda davom etadi. Minisk siljishining yunalishi olingan suyukliklar konsentratsiyalari bilanbelgilanib kontrol eritma tekshirilayotgan suyuklikka nisbatan kam konsentratsiyaga ega bulsa, kontrol eritma ustidagi bug bosimi suyuklik ustidagi bug bosimidan katta bulishi tufayli eritma miniski orkaga suriladi. Chunki bug kup tomondan kam tomonga diffuziyalanib, konsentratsiyasi katta eritma yuzasida kondensatsiyalanadi va usha suyuklikning xajmini oshiradi. Shu sababdan suyuklik miniski ilgari siljiydi. Kontrol eritma ustidagi kamaygan bug bosimi uning buglanishi xisobiga tuldirilib boriladi. Natijada kontrol eritma miniski orkaga siljiydi.
Bayon etilgan tarzda tekshirilayotgan suyuklik kontrol eritmalarning xar biri bilan aloxida-aloxida tekshirib chikiladi va ularning shunday bir jufti topiladiki, unda minisklar uz joyidan siljimaydi. Minisklar siljimasliig suyukliklar ustidagi bug bosimlarining demak, ular konsentratsiyalarining tengligi sharoitida yuz beradi. Shunday ekan, bunday sharoitda tekshirilayotgan suyuklikning konsentratsiyasi olingan kontrol eritma konsentratsiyasiga teng degan xulolsaga kelish tabiiydir.
Ishning to’g’ri borishini ta’minlash uchun tajriba borishidan to uning oxirigacha yo kontrol eritma yoki tekshirilayotgan suyuklik miniski kuzatilishi shart.
Kuzatish natijalari quyidagi jadvalga yozib boriladi.
Tekshirib topilgan, foizlarda ifodalangan konsentratsiyasidan foydalanib va usha eritmaning molyar konsentratsiyasi xisoblanib, undan eritmaning, demak, suyuklikning osmotik bosimi tenglama (2) ga binoan hisoblab topiladi.

Konirol (natriy xlorid) eritmalar konsentratsiyalari, %	Tekshirilayotgan eritma yoki biologik suyuqlik	Minisk harakat yo‘nalishi
0,5 0,6 0,7 0,8	Х Х Х Х	 0  

Hisoblashga misol. Tekshirish natijasida ma’lum buldiki, tekshirilayotgan eritmaning konsentratsiyais 0,6% natriy xlorid eritmasiga mos keldi. Demak, uning konsentratsiyasi 0,6% ga teng.
Ma’lumki, eritmaning osmotik bosimini xisoblash uchun molyar konsentratsiya ishlatiladi. Shuning uchun biz topilgan % li konsentratsiyadan molyar konsentratsiyaga utishimiz shart. Buning uchun esa kuyidagicha muloxazi yuritamiz : natriy xloridning 1 molyar eritmasi 1 ml xajmda 58,5 g natriy xlorid tutadi. Natriy xloridning 0,6% li eritmasi 1 l xajmda 6 g natriy xlorid tutsa, u xolda bu eritmaning molyar konsentratsiyasi teng buladi 6/58,5=0,102=0,1 mol.
Demak, tekshirilayotgan eritmaning molyar konsentratsiyasi С=0,1 M ga teng. Tajriba sharoitidagi harorat T=273+17=290K bo‘lsa va berilgan suyuqlik uchun mos keladigan ionlar soni ma’lum bo‘lganda (bu son natriy xlorid uchun 2 ga teng), tekshirilayotgan eritmaning osmotik bosimi teng bo‘ladi: