Gazi ÜNİversitesi

7.16.2. Buz akümülasyonlu soğuk su üreticileri (paket buzlu su üreticileri)

Bu tür cihaz üretimimiz soğutma işi talebinin gün içinde bir veya iki defa kısa sürelerde olduğu durumlar için planlanmıştır. Bu gibi durumlar sık olarak süt endüstrisinde yaşanmaktadır. Süt toplama merkezlerinde süt, sabah ve akşam toplanmakta ve hemen soğutulması gerekmektedir. Aksi yal karıştırıcılı tank içinde çalışan serpantin evaporatör, bakır boruları üzerinde belirli bir sürede belirli bir kalınlıkta buz oluşturacak şekilde tasarlanmıştır. Cihaz soğutma işi yapmadığı sürede serpantin borular üzerinde buz biriktirmekte, soğutma işi yapılırken de buz oluşumuyla depolanmış olan soğuk enerjiden buzun çözünmesi suretiyle istifade edilmektedir. Bu tür soğutma cihazlarında kompresörün çalışma saati zamana yayıldığı için motor gücü ihtiyacı küçük olmaktadır. Soğutma sistemi % 50 yedekleme emniyeti sağlamak için iki kompresörlü tasarlanmıştır.

Her iki tip cihazda kapalı devre soğutma suyu hatlarında kullanılmak üzere ve açık sistem olarak tasarlanmıştır. Hava soğutmalı kondenserli paket cihaz, fabrikamızda gaz şarjı ve test çalışmaları yapılmış, kullanıma hazır hale getirilmiş olarak sevk edilmektedir.

7.17. Şok Soğutma Cihazı (-35 - -40^oC)

Et,balık, sebze ve meyve gibi taze gıdaların en etkili şekilde dondurulması amacıyla ihtiyaç kapasiteler göz önünde bulundurularak sipariş üzerine üretilmektedir. Oda içerisindeki soğutucu tasarımı, izoleli oda içerisine malı bir defa da yüklenmesi ve yükleme planına göre hesaplanmış olan süre sonunda şok lammış malın dışarıya alınması şeklindeki kullanıma göre yapılmaktadır. Kompresör güçleri ve soğutma kapasiteleri ihtiyaca göre belirlenmektedir.

Copeland marka iki kademeli yarı hermetrik kompresör ile çalışan soğutma sistemi, hava soğutmalı kondenserli dış ünite ve oda içinde yönlendirilmiş hava akımı yaratacak şekilde planlanmış iç üniteden oluşmaktadır. İç ünitenin bu şekilde tasarlanmasının amacı, dondurulacak ürünün şok tüneli adıyla tanımlanan yüksek hızlı hava akımı içinde kalmasını sağlamaktadır. Böylece kısa zamanda ürünün çekirdek sıcaklığının donmuş muhafaza sıcaklığına getirilmesi mümkün olacaktır.
Şok soğutmadan sağlıklı ve verimli sonuç almak şorlanacak ürünün oda içinde doğru istif şekline ve şok soğutma sisteminin doğru kullanılmasına bağlıdır. Prensip olarak her yeni şok soğutma yatırımı projesinde oda tasarlanırken odanın ne şekilde kullanılacağı (istif şekli, yükleme tonajı ve şoklama süresi) planlanır. Özellikle istif şekli homojen hava akımının sağlanması açısından çok önemlidir. Homojen hava akımı malın her noktada aynı seviyede şoklaşmasını sağlar. Bu sebeple şok soğutma odasının doğru istif şekliyle kullanılmasına önem verilmelidir.


BÖLÜM 8

TiCARi SOĞUTUCULAR

8.1. Giriş
İlk ticari soğutucu 1908 yılında yarı otomatik çalışır şekilde amonyak gazı için ya­pılmıştır. Bu günkü tiplerden daha küçük boyutlu olarak piyasaya çıkarılmıştır. Bu tip so­ğutucular ilk kez et satışı yapan dükkanlarda kullanılmıştır. 1913 ile 1915 yılları arasında daha büyük tip soğutucular yapılmaya başlanmış, küçük tipleri de biraz değiştirilerek ev tipi soğutucu dolabı olarak piyasaya arz edilmiştir.
1920 ile 1921 yılında? tam otomatik soğutucuların imali başlamış hemen ardından da Nizer şirketi tarafından ilk dondurma makinası yapılmıştır. Kelvinatör firmasının 1920 yılı sonlarına doğru bu tip soğutucuları seri üretime geçmesi sebebi ile Nizer şirketi iflas etmiştir. Aynı senelerde Frigi daire, Servel ve Copeland şirketleri de bu tip soğutucuları seri halde üretmeye başlamışlardır. 1922 yılından itibaren de Avrupa’da soğutucu üretilme­sine geçilmiştir.

8.2. Ticari Soğutucuların Gayesi

Ticari soğutucuların gayesi gıda maddelerini, lezzetinden ve renginden hiçbir şey kaybettirmeden muhafazasıdır. Her ne kadar ev tipi soğutucuların gayesi de bu ise aralarında konstrüksiyon bakı­mından büyük farklar vardır. Bu farklardan başlıcaları:

1. Evaporatörlerin tipi ve soğutucu içindeki hava dolaşımı

2. Kondenserin soğutma usulü ve soğutma aracı

3. Otomatik kontrol araçları

4. Soğutma kapasiteleridir.

Genellikle, yiyecek maddelerinin çok sayıdaki tüketici-insan gruplarına dağıtımı sı­rasında, gerek yapılan ürünlerin ham maddelerin muhafazası, gerekse mamüllerin kullanım anına kadar ki kısa süreli muhafaza edilmesi sırasında ihtiyaç olan soğutulmuş hacimleri, ev tipi soğutuculara göre daha büyük boyut ve kapasitede ve daha zorlu şartlarda çalışan mu­hafaza dolapları ile karşılamak uygun olmaktadır. Restoranlar, yurt ve okul yemekhaneleri, kafeteryalar, ayak üstü yemek mahalleri (Fast food), kamu ve özel kuruluşların yemekha­nelerin, askeri tesislerin mutfak-yemekhaneleri, yemek fabrikaları, meze türü soğuk yemek yapım ve satış yerleri, unlu mamül üreten fırın, hastane ve benzeri yerler gibi gıda madde­lerinin soğukta, muhafazası yanında kimyasal maddelerin (eczane, parfümeri, vb) veya bazı özel malzeme ve maddelerin (kan, insan ve hayvan ceset veya parçaları-morglar) muhafa­zası için de bu tür muhafaza dolapları geniş ölçüde kullanılmaktadır. Bunlar normal olarak ev tipi soğuk muhafaza dolaplarına göre daha büyük boyut ve kapasitede, yukarıda "B" de bahsedilen ara soğuk muhafaza odalarına nazaran ise daha küçüktürler. Bunlar da ev tipi dolaplar gibi paket cihaz şeklinde ve fabrikasyon olarak imal edilmektedir. Dış yüzeyleri genellikle paslanmaz çelik saçtan, Alüminyumdan veya emaye boyalı çelik şaçtan yapıl­maktadır. Dolapların boyutları genellikle, kapısından içeri uzanılarak malın elle alınabilece­ği şekilde tertiplenmekte ve iç kullanım hacimleri 500 ile 3000 arasında değişmektedir. Biraz daha büyük hacimli olanları, içine girilebilir, veya içinden geçilebilir tarzda ve bazen de kabin içine arabayla mal konulabilir şekilde yapılmaktadır. İç sıcaklıklar, muhafaza edi­lecek malın cinsine ve ihtiyacına göre O ile 3,5 ⁰C; -12 ve -18 ⁰C gibi seviyelerde yapıl­maktadır. Muhafaza sıcaklığına uygun şekilde ısıl tecrit cins ve kalınlığı gerekmekte olup kullanılan ısıl tecrit malzemeleri köpük poliüretan (kaporta-kasa gömleği arasına dökülüp genleştirerek veya önceden dökülüp hazırlanmış levhalarla), levha şeklinde polistyrene ve­ya sıkıştırılmış cam yünü levhalarla yapılmaktadır. Bu dolapların kapı sayısı, şekli ve bo­yutları da kullanım amacına göre farklılıklar göstermektedir. Gene aynı anlamda, dolabın i_ kısmındaki raf, bölme vesair aksam ve teçhizatı da konulabilmektedir. Bu dolapların so­ğutma grupları, ev tipi dolaplarda olduğu gibi dolabın altına veya üst kısmına konulmakta, kompresörleri tam kapalı tip, kondenserleri ise cebri hava sirkülasyonlu, hava soğutmalı olarak yapılmaktadır. Soğutucu evaporatörleri ise çoğu zaman cebri hava sirkülasyonlu olarak yapılmakta ise de gravite tipi tabii hava sirkülasyonlu (fansız) olarak uygulamalara da rastlanmaktadır. Bu dolapların kapı tertip şekilleri, ihtiyaca göre, camsız, Önden servisli (kapılı) camlı veya arkadan servisli (kapılı) ve ön tarafı cam vitrinli olmak üzere tertiplen­mektedir.