Гейд етмяк лазымдыр ки, биоэен елементлярин даща эениш йайылмасы тяснифатына эюря, бу елементляр 2 група бюлцнцр: 1) макроелементляр (мигдары 0,001%-дян артыг оланлар) вя 2) микроелементляр

Karbohidratların təsnifatı. 
Karbohidratlar 3 qrupa bölünür: 1) monosaxa-
ridlər; 2) oliqosaxaridlər; 3) polisaxaridlər. 
Kitabın aşağıdakı bölmələrində karbohidratların müxtəlif qrupları haqqında 
məlumat verilir. 
2.2. MONOSAXARİDLƏR: NOMENKLATURASI, TƏSNİFATI,
ƏSAS NÖVLƏRİNİN XARAKTERİSTİKASI 
Monosaxaridlərin müxtəlif prinsiplərə əsaslanan təsnifatları vardır. Bu-
nunla əlaqədar olaraq, bəzi monosaxaridlərə verilən ümumişlək və elmi adlar 
da bir-birindən fərqlənir. 
Molekul strukturunda aldehid və ya keton qrupları olduğuna görə, 
monosaxaridləri a l d o z a l a r və k e t o z a l a r adlanan 2 qrupa bölürlər. 
Bundan əlavə, monosaxaridlər molekul strukturunu təşkil edən karbon atomla
-
rının sayına görə qruplaşdırılır. Bu baxımdan triozalar, tetrozalar, heksozalar, 
heptozalar və s. ayırd edilir. 
Kimyəvi xassələrinə görə, monosaxaridlərin 3 qrupu ayırd edilir: 1) neytral 
monosaxaridlər; 2) turş monosaxaridlər 3) aminşəkərlər. 
N e y t r a l m o n o s a x a r i d l ə r i n tərkibində yalnız karbonil (aldehid 
və ya keton) və hidroksil (spirt) qrupları olur; t u r ş m o n o s a x a r i d l ə r
neytral monosaxaridlərin karboksil qrupuna, a m i n ş ə k ə r l ə r isə amin 
qruplarına malik olan törəmələridir. Bunlardan əlavə, polifunksional şəkərlərə 
də rast gəlinir; monosaxaridlərin bu qrupunun molekul strukturunda karbonil 
və hidroksil qruplarından başqa, eyni zamanda həm karboksil, həm də amin 
qrupları olur (məsələn, neyramin turşusu). 
Monosaxaridlərin nomenklaturası haqqında düzgün təsəvvür vermək üçün 
əvvəlcə neytral monosaxaridlərin əsas növləri ilə tanış olmağı məqsədəuyğun 
hesab edirik. Çünki bu adlar monosaxaridlərin fiziki-kimyəvi xassələrini də 
özlərində əks etdirir. 
Triozalar
–
adından məlum olduğu kimi, molekuluna 3 karbon atomu 
daxil olan monosaxaridlərdir. Onların 2 növü 
–
dihidroksiaseton və qliserin 

---

26 
aldehidi 
–
məlumdur. Qliserin aldehidi d- və l- stereoizomerlər (enantiomerlər) 
formasında ola bilər. 
Göründüyü kimi, dihidroksiaseton ketozaların, qliserin aldehidi isə 
–
aldozaların növlərindəndir. Triozaları qliserini oksidləşdirmək yolu ilə almaq 
olar. Bu zaman birinci spirt qrupu oksidləşərsə, qliserin aldehidi, ikinci spirt 
qrupu oksidləşərsə, dihidroksiaseton əmələ gələ bilər. Orqanizmdə sərbəst 
şəkildə triozalar olmur; onlar yalnız maddələr mübadiləsinin aralıq 
mərhələlərində fosfat efirləri şəklində əmələ gəlir və tezliklə ya oksidləşir, ya 
da digər üzvi maddələrin sintezinə sərf edilirlər.