Гейд етмяк лазымдыр ки, биоэен елементлярин даща эениш йайылмасы тяснифатына эюря, бу елементляр 2 група бюлцнцр: 1) макроелементляр (мигдары 0,001%-дян артыг оланлар) вя 2) микроелементляр

a
və 
b
tipli xlorofillər, yosunların bir qrupunda 
c
xlorofili, bir qrupunda 
d
xlorofili, bakteriyaların müxtəlif növlərində isə ya 
a 
və 
b
, ya da 
c
və 
d
tipli 
bakterioxlorofillər olur. Xlorofillərin kofaktorları hemdən yan zəncirlərinin 
strukturuna və tərkibindəki metal ionuna görə fərqlənir. Bütün xlorofillərin 
tərkibində hemdə olan dəmir ionunun funksiyasını maqnezium ionu yerinə 
yetirir.
4.11.5.2. Flavoproteinlər 
Üzvi aləmdə prostetik qrupuna metal atomu daxil olmayan xromo-
proteinlərə də təsadüf edilir. Bunların ən tipik növləri flavoproteinlərdir. 
Flavoproteinlər 
–
prostetik qrupu izoalloksazin törəmələrindən 
–
flavinmo-
nonukleotiddən (FMN) və flavinadenindinukleotiddən (FAD) ibarət olan mü-
rəkkəb zülallardır. Oksidləşmə-reduksiya proseslərini kataliz edən fermentlərin 
(oksid-reduktazalar) böyük bir qrupu flavoprotein strukturuna malikdir. Bəzi 
flavoproteinlərin zülal hissəsi (apoprotein) flavin nukleotidlərindən əlavə, 
metal ionları ilə də kompleks birləşmə şəklində olur. Məsələn, ksantinoksidaza, 
aldehidoksidaza, suksinatdehidrogenaza, dihidroorotatdehidrogenaza, asilko-
enzim-A-dehidrogenaza fermentlərinin tərkibində həm yuxarıda adları qeyd 
edilən izoalloksazin törəmələri, həm də dəmir ionları vardır. Dəmir atomları bu 
fermentlərin apoferment hissəsində olan sistein qalıqlarının kükürd atomları ilə 
kovalent rabitə vasitəsilə birləşir. 
Gözün torlu qişasının müxtəlif hücüyrələrində rast gəlinən rodopsin və 
yodopsin zülalları prostetik qrupuna metal atumu daxil olmayan xromopro-
teinlər qrupuna aiddir. Bu zülalların prostetik qrupu A vitaminindən (retinal-
каталаза
пероксидаза

---

196 
dan) ibarətdir. Buna görə rodopsin və yodopsini retinalproteinlər qrupuna aid 
edirlər. Beləliklə, adı çəkilən zülallar prostetik qrupuna metal atomu daxil ol-
mayan xromoproteinlərdir. Bunlardan əlavə, bioloji mənbələrdə prostetik 
qrupuna hem xarakteri daşımayan dəmir birləşmələri daxil olan xromo-
proteinlərə də rast gəlinir. Bunların tipik nümayəndələrinə ksantinoksirlaza, 
aldehidoksidaza, dihidrooratat-dehidrogenaza və asil-KoA-dehidrogenaza fer-
mentləri aiddir.