H. Fırat (Not 1: Parentez içindeki rakamlar kitabın orjinal sayfa numarasıdır. Sayfa numaraları o sayfanın sonunu işaretler)

Fakat kesin olan bir şey varsa o da Doğu Bloku’nun çöküşünden sonra ABD’nin artık tüm çabalarına rağmen Ba(29)tılı emperyalistler karşısında eski siyasal ve askeri konumunu koruyamayacağıdır. Bu Pax Americana’nın da sonu demektir. Devrimci süreçlere karşı güç birliklerini korumayı sürdürseler bile emperyalistler arasındaki rekabet şiddetlenecek ve artık dünya ölçüsünde bir politik etkinlik mücadelesi boyutu kazanarak sürecektir. Gerek Almanya liderliğindeki AET gerekse Japonya, bu konuda açık ve güçlü bir eğilim taşımaktadırlar. ABD ise üstünlüklerini ve liderliğini kaybetmemek kararlılığı içindedir. Bunlar mücadeleyi şiddetlendirici öğelerdir.

-V-

Savaş sonrası hızlı büyüme, gelişmiş kapitalist ülkeler burjuvazisine, “refah devlet”i efsanesinin de yardımıyla, kendi işçi sınıfını ideolojik ve politik denetim altına alma, böylece onu düzenin uysal bir öğesi haline getirme olanağı vermişti. İktisadi bunalım “refah devlet”i efsanesini çoktan gömmüştür. Bu, kapitalist metropollerde emek-sermaye ilişkilerinde yeni bir dönem demektir.

19. yüzyılda ilk kez olarak İngiltere, dünyanın atölyesi ve dünya pazarının hakimi olarak, kendi işçi sınıfını belli iktisadi ayrıcalıklarla baştan çıkarma olanağı bulmuştu. Bu yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başı, İngiltere dışındaki Batılı emperyalist ülke işçi sınıflarının sosyalizme kitlesel akışlarına sahne oldu. Fakat bu sürece emperyalist burjuvazinin dünya ölçüsünde elde ettiği aşırı kârları ile işçi sınıfı içinde ayrıcalıklı bir aristokratik tabaka yaratma eşlik ettiği ölçüde, bu, marksist olmak iddiasındaki bu partilerin (bir bütün olarak II. Enternasyonal’in) yozlaşması ve devrimci sınıf mücadelesi yolundan ayrılması sonucunu hazırladı. Birinci emperyalist savaştan beri (faşizm dönemleri dışında) artık burjuva siyasal düzenin asli öğelerinden biri haline gelmiş bulunan çağdaş sosyal demokrasi akımı böyle doğdu.(30)

Bütün bir 20. yüzyıl tarihi, emperyalist burjuvazinin, kapitalist gelişmenin az çok istikrar kazandığı her dönemde kendi işçi sınıfının kontrol edebildiğini, dahası, onu kendi dünya ölçüsündeki emperyalist politikalarına alet edebildiğini kanıtlıyor. Kapitalizmin bunalım dönemleri ise bu kontrolün ya zayıfladığına, ya da bir dönem için kaybedildiğine, kapitalist metropollerde sınıf çelişkilerinin sertleşmesine, bu temeli üzerinde sınıf mücadelesinin kızıştığına tanıklık ediyor. Birinci emperyalist savaş sonrası siyasal buhran ve yaygın devrimci kaynaşmalar, 1929 bunalımı sonrasında Avrupa işçi hareketindeki gelişmeler ve bazı ülkelerdeki devrimci buhranlar, bunun önemli tarihsel örnekleridir.

İki savaş arası dönemde Avrupa’da faşizm, burjuvazinin kontrol edemediği işçi hareketine ve sosyal devrim tehlikesine bir tepkisi oldu. Fakat tam da bu olgu sayesinde, tarih devrimci işçi hareketine acı bir oyun oynadı. Faşizme karşı mücadele adına devrimci işçi hareketinin burjuvazi karşısındaki net konumu zaafa uğradı. Faşizme karşı “halk cepheleri” Avrupa burjuvazisinin kendi devrimci işçi hareketi üzerinde ideolojik-politik bir etki sahası yaratması sonucunu doğurdu. İkinci Dünya Savaşı’nın kendine özgü karakteri de aynı şekilde, faşist kamp dışında kalan Avrupa burjuvazisine, Alman burjuvazisiyle emperyalist hesaplaşmasını “faşizme karşı demokrasi mücadelesi” olarak sunma ve bu yolla işçi sınıfını önemli ölçüde kendi yedeğine alma olanağı sağladı.

Dünya komünist hareketi adına izlenmekte olan taktikler ise bunu fazlasıyla kolaylaştırdı. Daha da kötüsü, ikinci emperyalist savaş döneminde birçok ülkede faşizme karşı mücadelenin esas yükünü omuzlayan, bunun doğal sonucu olarak da savaştan hayli güçlenmiş olarak çıkan Batı Avrupa komünist partileri, bu güçlerini savaş sonrası dönemde kapitalist düzenin onarımı ve yeniden oturması doğrultusunda kullanmak gibi utanç verici bir tarihsel-siyasal rol oynadılar.(31)(Fransız burjuvazisinin akıllı temsilcileri bu “hizmeti” sonradan alaycı bir minnetle andılar.)

Avrupa burjuvazisi savaş sonrasının bu kritik evresini bizzat devrimci işçi hareketinin o güne kadarki temsilcisi konumundaki komünist partilerinin de yardımıyla atlatınca, düzenin yeniden oturduğu ve kapitalizmin uzun bir genişleme dönemine girdiği yıllarda işçi hareketinin kaderi de kendiliğinden belli oldu. Batılı ülkelerde kapitalizmin ‘50’li ve ‘60’lı yıllarda az çok istikrarlı ve geniş ölçekli büyümesi, birbirini etkileyen süreçler halinde, işçi hareketinde ve Avrupa komünist hareketinde yozlaşma ve çürümenin toplumsal-siyasal zeminini yarattı. İşçi sınıfı “refah devleti”nin olanaklarıyla düzen içine hapsedildi, komünist partiler gitgide sosyal demokratlaştılar.

Sovyetler Birliği’ndeki bürokratik yozlaşma ve modern revizyonist akım, bu süreci dıştan ayrıca besledi, kolaylaştırıp hızlandırdı. Doğu Avrupa’daki yozlaşmanın toplumsal ve siyasal sonuçları, beklenebileceği gibi genel olarak sosyalizme fatura edildi. Bu gelişmeler, daha önce de vurguladığımız gibi, Batı burjuvazisinin elinde kendi işçi sınıfını uyuşturmada ve kapitalizme bağlamada etkili bir ideolojik saldırı ve propaganda silahına dönüştü. Öte yandan, iktisadi ve politik tavizlerle yozlaştırılıp düzenin zararsız bir eklentisi haline getirilmiş işçi sınıfının bu durumu ise, burjuvazi tarafından bu kez tersinden marksist dünya görüşüne ve sosyalizme karşı bir ideolojik silah olarak kullanıldı. “Elveda proletarya” söylemi bu çabanın soldaki yankısı oldu.

Ne var ki, tüm bunlar yüzyılın ikinci yarısının 25-30 yılını ancak doldurabildi. Kaçınılmaz olarak patlak veren bunalımın iktisadi ve toplumsal sonuçları, “sosyal devlet”, “refah devleti”, “müreffeh kapitalizm” türünden efsaneleri çok geçmeden yıktı. Bu ideolojik temaların en ideal örneği sayılan İsveç modelinin iflası bugün burjuva çevrelerde bile(32)artık açıkça ya da zımnen kabul görüyor. İşsizlik, kapitalist ekonomilerin bu temel ve onulmaz sorunu, birkaç onyıldır rahata alışmış Batı işçi sınıfı için yeniden bir karabasan haline gelmiş durumda. Enflasyon, sosyal haklarda sürekli budama, gerçek ücretlerde sürekli bir düşüş, artan vergiler vb., gelişmiş kapitalist ülkeler işçi sınıfının yaşam koşullarını gün geçtikçe daha çok bozmaktadır. Tüm bunlar “refah devleti” yurttaşları için sürekli bir yoksullaşma demektir. Kapitalizmin cenneti ABD’de bugün 35 milyon insan cehennem koşullarında (mutlak yoksulluk sınırında) yaşamaktadır. Bunalıma bir de emperyalist ülkeler arasındaki kızışarak süren iktisadi rekabet eşlik edince, herbir emperyalist ülkenin tekelci burjuvazisi, rekabet gücünü artırmak üzere, kendi işçi sınıfının kazanımlarını budamaya gitgide artan ek bir eğilim duymaktadır. Siyasal ve askeri gücünü artırma çabasının mali faturasını gitgide daha çok kendi çalışan sınıflarına çıkarmaktadır.