Hacı Əhməd-Cabir Hacı İsmayıl oğlu

Orucun tarixi
Tarixi mənbələr, demək olar ki, bütün millətlərin oruc tutduqları barədə xəbər verir. Belə ki, hələ eramızdan çox-çox əvvəl qədim Misirdə, Çində, Yunanıstan və Hindistanda yerli əhalinin müxtəlif inanclara sahib olmalarına baxmayaraq, ilin müəyyən gün və ya həftələrini oruc tutmuş və bunu nələrləsə əlaqələndirmişlər. Bəzi millətlər yalnız ət məhsullarından imtina etmiş, bəziləri yalnız balıqla qidalanmış və digər yeməklərdən imtina etmiş, bəziləri isə bir guşəyə qapanaraq göz və ya dil orucu tutmuşlar. Yəni öz inanclarına əsasən, hər hansı bir hadisənin qarşısını almaq məqsədilə müəyyən günlər insanlardan ayrılaraq bir guşəyə çəkilərək kiminləsə nə danışmış, nə də üzlərini görmüşlər. Dini mənbələrə nəzər saldıqda da belə məlum olur ki, hələ “Qurani-Kərim”-dən çox-çox əvvəl nazil olan səmavi kitablarda, yəni Tövrat və Incildə yəhudi və nəsranilərin də oruc tutduqları məlum olur. Məsələn, Tövratda deyilir: Musa (ə) deyir: “Ey qövmüm, sizlərə göndərilən lövhələri qəbul etmək üçün dağa gəldiyim zaman qırx gecə-gündüz orada qalıb bir şey yeyib-içmədən oruc tutdum”.

Dini mənbələrdən belə məlum olur ki, yəhudi milləti günahlarının bağışlanması üçün tövbə etmədən oruc tutardılar. Yəhudilər ildə bir gün günahlarının bağışlanması üçün müəyyən olunmuş gündə oruc tutar, ilin digər günlərində isə müvəqqəti, yəni vaxtı müəyyən olunmayan oruc tutardılar. Bu oruclarla yanaşı, onlar Yerusəlimin dağıldığı günün xatirəsini yad etmək məqsədilə ayrıca oruc tutardılar. Incildən də Həzrət Isanın (ə) qırx gün oruc tutduğu məlum olur. Orada deyilir: “O zaman Isa Məsih (ə) ruhən gücləndikdən sonra Iblis onu sınağa çəksin deyə, səhraya aparıldı. Qırx gecə-gündüz oruc tutdu və bundan sonra özündə aclıq hiss etdi”. Lukanın Incilin­dən belə məlum olur ki, Isa Peyğəmbərin(ə) həvariləri də (ona iman gətirən şəxslər, tələbələri) oruc tutmuşlar. Orucun keçmiş ümmətlərdə də vacib olduğu Quran ayələrindən məlum olur.

“Ey iman gətirənlər! Oruc tutmaq sizdən əvvəlki ümmətlərə vacib edildiyi kimi, sizə də vacib edildi ki, (bunun vasitəsilə) siz pis əməllərdən çəkinəsiniz!” (əl-Bəqərə, 2/183).

Ayədən açıq-aşkar belə məlum olur ki, oruc Islamdan əvvəlki ümmətlərə də vacib edilmişdir.

Yəqubi özünün tarix kitabında yazır: “Qiblənin Beytül-Müqəddəsdən Kəbəyə tərəf dəyişilməsindən on üç gün sonra Ramazan ayının oruc hökmü nazil oldu”.

“Insanlara doğru yolu göstərən, bu yolu açıq dəlilləri ilə aydınlaşdıran və (haqqı batildən) ayıran (Quran) Ramazan ayında nazil edilmişdir. Aya (Ramazan ayına) yetişən şəxslər (bu ayı) oruc tutmalıdırlar; xəstə və ya səfərdə olanlar isə tutmadıqları günlərin sayı qədər başqa günlərdə tutsunlar. Allah sizin üçün ağırlıq deyil, yüngüllük istər ki, fövtə gedən günlərin orucunu tamamlayasınız və sizi düz yola yönəltməsinə görə ona (“Allahu əkbər” deməklə) təzim və şükr edəsiniz”. (əl-Bəqərə, 2/185).

Məclisi bu barədə yazır: “Hicrətin ikinci ilində Şaban ayının 15-də qiblənin dəyişilmə hökmü verildi. Şaban ayının iyirmi səkkizində isə Ramazan ayının orucluq hökmü verildi”. Koleyni Imam Baqirdən (ə) nəql etdiyi rəvayətdə deyir: “Şaban ayının axırına üç gün qalmış Peyğəmbər (s.ə.v.) camaatı bir yerə toplayaraq onlara qarşıdan gələn Ramazan ayının vacib orucunu elan etdi”.