Handelingen der apostelen

ACHTSTE LEERREDE

Over Handelingen der Apostelen 8: 1-8¹⁰

Voorzang: Psalm 19: 4 en 5
Des Heeren Wet nochtans

Verspreidt volmaakter glans,

Dewijl zij ’t hart bekeert;

’t Is Gods Getuigenis,

Dat eeuwig zeker is,

En slechten wijsheid leert.

Wat Gods bevel ons zegt,

Vertoont ons ’t heiligst recht,

En kan geen kwaad gedogen;

Zijn wil, die ’t hart verheugt,

Eist zuiverheid en deugd;

Verlicht de duister’ ogen.
Des Heeren vrees is rein;

Zij opent een fontein

Van heil, dat nooit vergaat.

Zijn dierb’re leer verspreidt

een straal van billijkheid,

Daar z’ all’ onwaarheid haat.

Z’ is ’t mensdom meerder waard,

Dan ’t fijnste goud op aard’;

Niets kan haar glans verdoven;

Zij streeft in heilzaam zoet,

Tot streling van ’t gemoed,

De honig ver te boven.

Wat de Gemeente, mijn Geliefden, naar Psalm 19 van het Woord Gods zegt, en wat zij daarin looft, dat zegt zij, vervuld zijnde en vervuld wordende met de troost van dit Woord, vooral wanneer de ziel in haar benauwdheid zucht om troost, zodat zij dan zeggen kan: “Gij hebt mijn ziel liefelijk omhelsd, dat zij in de groeve van de vertering niet kwame: want Gij hebt al mijn zonden achter Uw rug geworpen.” (Jesaja 38: 17). Elke andere troost heeft in het geheel geen betekenis tegenover deze enige troost. Want zodra de arme mens uit de dood van de zonden overgezet wordt in het eeuwige leven, hetwelk is in Christus Jezus, begint de Heilige Geest in de ziel een licht te ontsteken en houdt niet op, de ziel daarmee te verlichten, zodat men de heilige Tien Geboden van God voor Gods woorden houdt, die God gesproken heeft. Voor deze geboden in het licht van de belofte zich aan ons doen kennen, loopt men allerlei wegen af, hangt men menigerlei dwaling aan, en heeft men niet weinig angst. En ook dan, wanneer wij de geboden in het licht van de belofte beschouwen en verstaan, openbaart zich toch de oude mens, hoewel hij met Christus gekruisigd is en hoewel de troost van de vergeving van de zonden gesmaakt wordt, en hij blijft en wordt tot op het stervensuur niet afgelegd. Daardoor houdt de Geest van God de Gemeente, de kinderen van God, in waarachtige ootmoed, zodat zij het wel erkennen en voor God bekennen, dat zij dag aan dag met allerlei ongerechtigheid en ongeloof, met een hard en verstokt hart en met de boze lust van het vlees te kampen hebben. Het gaat op en neer, zoals bij twee gewichten aan een klok: aan de ene kant erkentenis van de zonde en ellende, niet met het verstand, maar uit ervaring, zodat men uitroept: “Ik ellendig mens! wie zal mij verlossen uit het lichaam dezes doods?” en aan de andere kant: “Ik dank God, door Jezus Christus, onze Heere.” Het één is niet zonder het andere. Want al is er ook een tijd, dat men is als een gewaterde hof (Jesaja 58: 11), duivel en wereld, vlees en bloed houden toch niet op, de gelovige ziel, gelijk ook de Gemeente van God aan te vechten, en dan leeft de Gemeente en elke ziel in het bijzonder slechts van de troost van de zondenvergeving. echter kan zij niet altijd deze troost vasthouden. De Heere echter houdt vast, en daar de Heere vasthoudt en steeds opnieuw en onvermoeid met Zijn troost komt, wordt men gesterkt en omgord, om ook anderen, er gebeure wat er wil, de troost van de vergeving van de zonden te brengen en te prediken. De trouwe Heere houdt nu eenmaal zo met ons huis. Wij hebben zonnige dagen, maar wij hebben ook weer donkere dagen, wij hebben onze tijden van verkwikking, maar ook tijden, waarin de ziel diep neergebogen wordt, tijden, waarin de Vader de kinderen zijn schat eens ontsluit, en tijden, waarin ons alles uit de handen geslagen is. Zo leeft de Gemeente in het leven van Christus, voelt echter een grote dood in zich, en juist deze grote dood drijft de Gemeente tot Christus, en drijft de Gemeente ook om anderen de troost ook te delen, en zo breidt de Heere Zijn Rijk uit door tegenstand, in een enkele ziel, in de Gemeente en in de wereld, opdat erkend worde en erkend blijve: hier voert de genade heerschappij. In deze zin beschouwen wij, wat wij lezen in Handelingen der Apostelen 8: 1-8:
En Saulus had mede een welbehagen aan zijn dood, (dat is, aan de dood van de eerste martelaar, Stefanus). En er werd te dien dage een grote vervolging tegen de Gemeente, die te Jeruzalem was. En zij werden allen verstrooid door de landen van Judea en Samaria, behalve de Apostelen. En enige Godvruchtige mannen droegen Stefanus samen ten grave, en maakten grote rouw over hem. En Saulus verwoestte de Gemeente, gaande in de huizen. En trekkende mannen en vrouwen, leverde hen over in de gevangenis. Zij dan nu, die verstrooid waren, gingen het land door, en verkondigden het Woord. En Filippus kwam af in de stad Samaria, en predikte hun Christus. En de scharen hielden zich eendrachtelijk aan hetgeen van Filippus gezegd werd, dewijl zij hoorden en zagen de tekenen, die hij deed. Want van velen, die onreine geesten hadden, gingen dezelve uit, roepende met grote stem. En vele geraakten en kreupelen werden genezen. En er werd grote blijdschap in die stad.
Tussenzang: Lied 2: 1-3
Dierb’re Jezus, zie ons saâm,

Om U in Uw Woord te horen:

Heilig ons in Uwe Naam,

En doorboor Gij Zelf ons d’ oren;

Dat wij op Uw Woord geloven,

Om Uw vrije gunst te loven.
Heer, in ons is gans geen licht.

Duisternis is al ons weten.

Houd Uw oog op ons gericht,

Dat wij Uwer niet vergeten;

Leid’ Uw Geest ons in Uw sporen,

Anders zijn wij wis verloren.
O Gij Glans der heerlijkheid,

Licht van licht, uit God geboren!

Maak ons allen recht bereid,

Open hart en mond en oren,

Hoor ons bidden, smeken, zingen!

Dat het tot U door moog’ dringen.
En Saulus had ook een welbehagen aan zijn dood. Deze Saulus was nog een jonge man, aan wiens voeten de getuigen, die Stefanus stenigden, hun klederen afgelegd hadden. Het was een welopgevoede, jonge man, die de Profeten, de Boeken van Mozes en de Psalmen uitstekend kende. Hij was onderwezen aan de voeten van Gamaliël, één van de voornaamste geleerden van die tijd. Hij was deugdzaam en braaf, muntte boven alle andere jongelingen uit, bad veel en vastte veel, en was zo geleerd, dat hij destijd zeer goed in staat zou zijn geweest, een kerkgeschiedenis van Zijn volk, ja, zelfs een martelaarsgeschiedenis te schrijven. Zo één, dan zou hij wel de graven van de Profeten, die omwille van de Heere gedood waren, hebben willen versieren. Deze Saulus hoorde de prediking van Stefanus, hoorde het, dat Stefanus zeide: “Ik zie Jezus, staande ter Rechterhand Gods”, hoorde hem roepen: “Heere Jezus! ontvang mijn geest”, en: “Heere! reken hun deze zonde niet toe”, en verlustigde zich er in, dat deze man met stenen bedekt dood neerviel. Van de hele rede van Stefanus heeft hij zo weinig verstaan, dat hij alles voor een moedwillig en Godslasterlijk verdraaien van de heilige geschiedenis gehouden heeft, en het moet hem vooral zeer geërgerd hebben, dat zoveel Godvruchtige vaderen door deze Stefanus als de bitterste vijanden van God en als afgodendienaars aangeduid werden, en dat deze man zo op eenmaal alles wegmaaide en niets liet staan van de vroomheid van het vlees en van de heiligheid van het volk en van de tempel. Zo vraag ik u dan: Hoe is het toch met het menselijk verstand en hoe is het met het menselijk hart gesteld? En wat richt het gepredikte Woord voor zichzelf uit? Het verstand is duisternis, gelijk er duisternis op de afgrond was, toen God de hemel en de aarde schiep; het hart is geheel en al als een steen, zonder gevoel, bij alle tederheid, die men overigens als lid van de maatschappij en als burger aan de dag legt, en welke eigenschap de Apostel Paulus zeker in meerdere mate dan andere mensen gehad heeft. De gehele mens, ook wanneer hij de prediking hoort, ziet niets en verstaat niets; hoort en verstaat hij echter iets, dan komt de vijandschap, dan komt haat en doodslag op. Ziet, zo zal de geleerdste en beste in het geweld van de duivel blijven en onvoorwaardelijk ter helle varen, God doe, wat Hij wil, indien niet, ja, indien niet de Heilige Geest het hart verandert: Tot zolang blijft het daarbij: een welbehagen had Saulus aan de dood van Stefanus. Zo is het verstand van de mensen en zo zijn hart trots alle opvoeding en geleerdheid, wanneer de rechte waarheid en het leven zich aan hem voorstelt en zijn afgoden hem uit de handen geslagen worden. Dan moet de prediking de wereld uit.
De Gemeente Gods zal hierbeneden soms rust hebben, maar daarna begint spoedig weer de strijd, opdat de wereld uit haar rust opgeschrikt worde. Want anders ware de duivel dood en de Heere Jezus Christus ware ook dood. Maar zo lang de wereld staat, blijft het woord waar “Ik zal vijandschap zetten tussen u en tussen deze vrouw, en tussen uw zaad en tussen haar Zaad”, en vast zal het blijven: Christus is de Man, Die van de slang de kop vermorzelt. Heeft dan ook eens Gemeente voor enige tijd rust, zo zal zij toch deze rust niet lang behouden, indien zij werkelijk een Gemeente van de Heere is, d. i, indien zij werkelijk een arm en ellendig volk is. En is er ook uitwendig rust, inwendig toch niet; nu eens spookt het daarbuiten, dan weer daarbinnen. Een mens is een hoogoven vol hartstochten; daar kunnen de vlammen dikwijls zeer hoog boven uitslaan. Daarom heeft de Herder een hond en beveelt deze, nu eens het ene, dan weer het andere schaap bij het oor te vatten en het van de heiningen en hagen op het goede gras te brengen. Waar groeit het goede gras? Op de bodem van de zondenvergeving. Ware er in de Gemeente gelijk in ieder mens in het bijzonder niet allerlei boosheid, zonde en hartstocht, dan zou de Gemeente en ieder afzonderlijk zijn hele leven lang, de een de ander, onder de wijnstok en onder de vijgenboom kunnen noden. Maar ach, de zonde dringt er zich altijd weer tussen, en zowel deze of gene als de hele Gemeente moet het ondervinden: wij zijn slachtschapen, weerloze schapen!

De liefelijke Gemeente, gelijk ik ze u de vorige Zondag geschilderd heb, wordt verstrooid door geheel Judea en Samaria. Welk een storm steekt daar op! Hoe veel dierbare huiselijke verhoudingen zijn op eenmaal verstoord! Hoe veel ach’s en wee’s rijzen in het hart op, nu de één van de ander afscheid nemen en zijn bundeltje pakken moet, nu menigeen alles nederwerpen en het de almachtige God overlaten moet, waar hij eten en drinken en een onderkomen zal vinden. Maar de bloeddorstige wolf loert intussen, waar hij nu het ene, straks het andere schaap grijpen kan, zodat zij allen vluchten moeten, waar zij maar heen kunnen komen, om de vervolging te ontgaan. Want het was geen lichte, maar, gelijk Lukas uitdrukkelijk ook deelt, een “grote” vervolging.

De Apostelen alleen worden niet vervolgd. Hoe moeten wij dat toch verstaan? Nu, wie is dan eigenlijk de vervolger? De Heere vroeg eens de Satan: “Hebt gij ook acht geslagen op mijn knecht Job? Niemand is op de aarde gelijk hij!” De Satan antwoordde: Ja, Job heeft goed vroom zijn, hij is het ook niet om niet. Gij hebt een betuining gemaakt voor hem en voor zijn huis en voor al wat hij heeft! Maar kom hem eens aan zijn huid, zo hij U niet in Uw Aangezicht zal zegenen.”

“Goed”, zegt de Heere, “daar hebt u hem. Maar kom hem niet aan zijn leven!” De wijnstok mocht de Satan niet aan de wortel komen, maar overigens mocht hij van zijn ranken afhouwen, zoveel als hij wilde. Dus nogmaals, wie laat toch eigenlijk de Gemeente verstrooien? De Heere Jezus laat haar verstrooien, de Koning der koningen en Heere der Heeren! En wie houdt de Apostelen terug, zodat zij in Jeruzalem moeten en kunnen blijven? Dezelve Heere Jezus Christus, Die opnieuw de waarheid openbaar laat worden, dat Hij Zelf rondom Zijn volk een vurige muur is. Wij zouden denken, dat de vervolging zich allereerst tegen de Apostelen zou gekeerd hebben, en dat zij zich zouden verstrooid hebben. Maar nee, zij zullen blijven, om te troosten en raad te schaffen de aangevochtenen en noodlijdenden, en om de zwakken bij te staan. Want hoewel wij hier lezen, dat allen verstrooid werden, zo moet ook dit “allen” opgevat worden in de betekenis van “allerlei”, jong en oud, mannen, vrouwen en kinderen, gelijk het zo dikwijls in de Schrift voorkomt. Een deel van de Gemeente is dus te Jeruzalem gebleven. De vijanden hebben niet allen kunnen vinden. Want de vijand kan niet doen, wat hij wil, hij kan niet meer doen, dan wat de Heere hem toelaat. Als u zich in het stof buigt vanwege uw zonden en kermt in uw diepe ellende, nu ja, geef uzelf de schuld, maar denk er aan: de Heere Jezus werpt u in de smeltkroes. Kind! U zult uw ellende en uw armoede nogmaals grondiger en grondiger ervaren, opdat u weet, hoe groot uw ellende is, en welk een Heiland u hebt, opdat u leeft in de troost van de vergeving van de zonden. Daartoe komt God de Vader en werpt u in de hoek of in een kerkerhol, opdat u daar zit en weent in het duister, tot Hij u weer tevoorschijn brengt. Dat gaat zo gemakkelijk niet. Het moet in waarheid tot de belijdenis van het hart komen: “Ik heb de toorn van de Heere verdiend!” alleen zó smaakt men, dat het Woord van God zoeter is dan honig. Dus: gelijk de Heere wil! De Apostelen blijven rustig te Jeruzalem, en de Heere houdt hen daar. En nu, hoe gaat het ons toch? Is niet de één dikwijls meer bezwaard dan de ander? Niet allen worden door de duivel met dezelfde tegenheden overstelpt. Dat zijn zo uitgelezen schapen, wie hij lagen legt, en die de satansengel met vuisten slaat. Hier is er één, die God de Heere dankzegt, daar een ander, die bitterlijk weent; hier één, die vol troost vanwege de vergeving van de zonden is, en daar één, die de moed niet heeft, om ook maar het geringste zich toe te eigenen. Er zijn honderd krankheden van het lichaam en duizend krankheden van de Geest; Eén echter is onze Herder en Eén is onze Medicijnmeester, Die ons allen kent. Hij heelt al onze gebreken, verlost het leven van het verderf en vervult weer met blijdschap, wat enige minuten tevoren het hoofd niet opheffen kon van diepe smart en grote droefheid.

De schapen zijn verstrooid. De Apostelen blijven te Jeruzalem. Te midden van deze vervolging zien wij een begrafenisplechtigheid. Enige Godvruchtige mannen maken zich op. Zij kunnen het niet aanzien, dat Stefanus zo zou blijven liggen, het roofgedierte ten buit, en, alsof er niets te vrezen was, alsof er geen vijand en geen vervolging was, halen zij Stefanus onder de stenen weg en begraven hem, en dat niet alsof het lijk in stilte als door dieven weggestolen werd, maar zij maken een rouwklacht over hem, zij zitten al bij het graf en bewenen hem. Zij klagen niet over hun lijden, niet over de vijanden, maar daarover, dat deze trouwe getuige, deze van God begenadigde man, deze armverzorger, vol van de Heilige Geest en het geloof, niet meer in hun midden was. Is dat dan niet onchristelijk, te treuren en te klagen? Nee! dat is menselijk, dat is juist Christelijk, dat men in gedachtenis houdt de leraars, de voorgangers, de trouwe getuigen, dat men in gedachtenis houdt de trouwe huisvrouw, de vlijtige huisvader, die de Heere tot Zich genomen heeft. Ik zeg, dat is Christelijk! Zij hebben niet gezegd: Och, Stefanus is nu zalig! Hij heeft de Heere Jezus gezien ter Rechterhand Gods! Komt, laten wij een vreugdepsalm zingen!”

De duivel laat een menselijk mens onmenselijk gevoelen. Abraham zette zich hij zijn dode neder, beweende zijn lieve vrouw en gedacht al haar trouw en liefde, en welk een huisvrouw zij voor hem geweest, ook hoe zij voor hem, de man, een trouwe predikster geweest was en hem van veel verkeerdheden afgehouden had. En nadat hij uitgeweend had, is hij langzamerhand gekomen op de wil van God, van de alleen Wijze, Die weet, wat Hij doet, en nu staat hij op van het graf. Ook Jozef weent en houdt een grote en zeer zware rouwklacht bij de begrafenis van zijn vader Jakob. Jeremia, de Profeet, maakte een klaaglied over de dood van koning Josia, dat aldus begint: “Ach, Heere!” zo deden deze Godvruchtige mannen bij Stefanus’ dood ook en gaven daarmee in weerwil van de vervolging getuigenis van hun geloof aan de toekomende heerlijke opstanding.

Nu springt de bloeddorstige tijger weer op. Stefanus heeft een eerlijke begrafenis gekregen, en, het is inderdaad een wonder, de rouwdragenden is niets kwaads geschied, hoewel toch alles in het openbaar plaats had! Maar nu springt de bloeddorstige tijger weer op, de Gemeente wordt verwoest, heinde en ver verjaagd, hij schendt zelfs het huisrecht en gaat in de huizen, vraagt niet naar het recht van de burgers, pleegt de grootste willekeur en werpt in de gevangenis mannen en vrouwen, verschoont dus niet eens de zwakken, maar woedt ook tegen de zwakken, ja, tegen de zwaksten, allen moeten uitgeroeid worden! Zij worden in de gevangenis geworpen, en hoe een gevangenis in die tijd er uitzag, dat zal ik niet eens vertellen. Wat zal daarvan het einde zijn? Ja, eindelijk moet de Heere toch het veld behouden. De hoornen komen en stoten de Gemeente, de smeden komen en slaan de hoornen aan stukken. (Zach. 1: 18-21). Dat gaat zo in de Gemeente van God. Ja, wel is er soms een lange vrede, maar waar is een koning, die geen krijg zou moeten voeren, tenzij hij traag is en Zijn volk niet liefheeft, niet een vader van Zijn volk is? Zo voert dan ook de Koning van de koningen krijg en verdedigt voortdurend Zijn land en volk. Want ook de vijand verzamelt Zijn krachten, gelijk ook thans de Paus in alle stilte en in het verborgen zó veel soldaten verzamelt, dat u er u zelfs geen voorstelling van kunt maken, die echter plotseling te voorschijn kunnen komen. En deze Koning van de koningen is de Heere, de sterke God Zebaoth, een Vader van de wezen en een Rechter van de weduwen, een God van de armen en ellendigen. Het gaat met de Gemeente in zulk een vervolging als met een beek, die zich van de rots in de diepte stort, niet naar berg en rots vraagt, maar door alles heen zich een weg baant, over stenen en gruis; in het dal breidt zij zich uit, en er komen nog andere beken bij; zij wordt al groter en groter en wordt eindelijk een machtige stroom. Zo is de verdrukking, die over de Gemeente komt, maar ook over de ziel van een enkele mens. Hoe meer druk, des te meer olie.

De Gemeente wordt deels in de gevangenis geworpen, deels verstrooid. Saulus echter zal daardoor bekeerd worden, doordien hem namelijk eindelijk geopenbaard werd, hoe boos hij was. Want de Heere Jezus kwam Zelf en wierp Zijn Woord in de ziel als een bliksem, en hij viel ter aarde en riep uit: “Heere! wat wilt Gij, dat ik doen zal?” Op deze wijze kreeg de Apostel dit ook op zijn verdere weg, dat hij bij alle troost van de vergeving van de zonden het zichzelf toch nooit heeft kunnen vergeven, dat hij de Gemeente van God vervolgd had. Daarover is hij verbrijzeld en verbroken geworden aan alle leden en in het binnenste van Zijn beenderen, daarover is hij tot een recht arm, verloren zondaar geworden, terwijl Hem geopenbaard werd, hoe diep de vijandschap tegen de Heere Jezus ook in het beste hart steekt, als de Heere Jezus de vijandschap niet daardoor wegneemt, dat Hij de mens met het geweld van Zijn liefde te sterk wordt. De mannen en de vrouwen, die in de gevangenis geworpen waren, hebben ook niet geweten, dat zij met hun gebeden en tranen, waarmee zij om de bekering van Saulus smeekten, uitwerken zou, dat tot op deze tijd menige ziel uit de gevangenis verlost wordt, om te zingen, dat de Heere ijzeren deuren verbreekt, en dat niemand vasthouden kan, waar de Heere verlossing gebiedt. Dat was toch een schone vrucht uit deze kerker! Zij hebben er zeker om gebeden, dat de Heere de wolf veranderen mocht in een schaap. De gevangenis schaadde hun niet. Zij zullen zeker in de gevangenis gezongen hebben: Wanneer de Heere bij mij is, is Hij niet bij mij, dan is mij de hemel een gevangenis! Wanneer echter de Heere bij mij is, dan omgeeft mij in de gevangenis de hemel!

De overigen, die namelijk verjaagd zijn als reeën en hinden, dragen met zich ook de prediking van de Apostelen, welke zij tevoren gehoord hebben, en worden juist in deze jammer en deze ellende des te meer vervuld met de troost van de vergeving van de zonden. Zij komen naar Samaria, en zo komt ook de diaken Filippus naar Samaria, let er op, waar (doch daarvan aanstaande zondag meer) waar een tovenaar woonde, die alle mensen betoverd had. Maar de mensen werden zo door de prediking van het Woord aangegrepen, dat zij zich bekeerden en waardig geacht werden, om te zien de wonderen van de Heere. Zo wisselt het hier en ginds. In Samaria is blijdschap, maar in Jeruzalem is droefheid vanwege de vervolging; maar in de gevangenis te Jeruzalem komt de blijde tijding: Ziet, het verschrikkelijke, het vijandige Samaria ligt aan de voeten van de Heere Jezus! Amen.
Nazang: Lied 28: 4
Het was een wonderlijke strijd,

Toen dood en leven streden.

Het leven echter won het pleit:

Het heeft de dood vertreden.

Dit is het, wat de Schrift verkondt,

Dat Jezus’ dood de dood verslond!

O dood, waar is uw prikkel?

Halleluja!