Hhhgıvyklfhhkıhujı9y8u7tu8t*u7öööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööööö

Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu, İstanbul 1994, s. 220.

128-Halk nezdinde daha evvel bu tür olaylara karışanlara gerekli cezanın verilemediği kanaati oluştuğundan Kapamacıyan olayına karışanlar için de gerekli cezanın verilemeyeceği görüşü hakimdi. Hatta bu kanaat Van’da görev yapan resmi zevat için de geçerlidir. BOA DH SYS 109/2-11.

129 - BOA DH SYS 109/2-4.

130 - BOA DH SYS 109/2-7a

131 - BOA DH SYS 109/2-6

132 - BOA DH SYS 109/2-8

133 - BOA DH SYS 109/2-7b.

134-Edgar Granville, Çarlık Rusyasının Türkiyedeki Oyunları, Ankara 1967, 75.

135- Osmanlı Mebusan Meclisi Reisi Halil Menteşe’nin Anıları, (Yayına hazırlayan İsmail Arar) İstanbul 1986, s. 169.

136 - Halil Menteşe’nin Anıları, s. 167-172; Ali Karaca, “Türkiye’de Ermeniler İçin Yapılan Reformlar (Örtülü Bir İşgale Doğru) ve Tehcir Gerçeği, (1878-1915)” Uluslararası Türk-Ermeni İlişkileri Sempozyumu, İstanbul 2001, s. 154.

137- Edgar Granville, Çarlık Rusyasının Türkiyedeki Oyunları, Ankara 1967,65.

138Ali Karaca, “Türkiye’de Ermeniler İçin Yapılan Reformlar (Örtülü Bir İşgale Doğru) ve Tehcir Gerçeği, (1878-1915)” Uluslararası Türk-Ermeni İlişkileri Sempozyumu, İstanbul 2001, s. 155.

139- Ali Karaca, “Türkiye’de Ermeniler İçin Yapılan Reformlar (Örtülü Bir İşgale Doğru) ve Tehcir Gerçeği, (1878-1915)” Uluslararası Türk-Ermeni İlişkileri Sempozyumu, İstanbul 2001, s. 156.

140- Matteos Eblighation, A Life Within the Life of My Natıon, Beyrut 1987, s. 113-114.

141 Halil Menteşe’nin Anıları, s. 169; Ali Karaca, “ Türkiye’de Ermeniler İçin Yapılan Reformlar (Örtülü Bir İşgale Doğru) ve Tehcir Gerçeği, (1878-1915)” Uluslararası Türk-Ermeni İlişkileri Sempozyumu, İstanbul 2001, s.158.

142- BOA HR SYS, 2284/1,lef. 87.

143- Aram Turabyan, Les VolotairesArmeniens Sous Les Drapeaux Francais, Maseille 1917, s. 6 dan naklen Kamuran Gürün, Ermeni Dosyası, İstanbul 1988, s. 257; Ermeniler Van olaylarında kendilerinin masum olduğunu ve Ruslarla kesinlikle işbirliği yapmadıklarını hiçbir zaman kabule yanaşmadıklarından bu konuları kendileri dile getirir ise pek inandırıcı olamayacaklarını da iyi bildiklerinden çeşitli milletlerden yazarlara bu konular hakkında kitaplar yazdırmaktadırlar bunlardan birisi Fransız Yves Ternon’dur. Ternon, Ermeni Tabusu, isimli kitabında “Rus ordusunda Ermeni gönüllülerinin varlığı iddiasıyla birlikte, sözde Van isyanı, Türklerin kendilerini aklamada öne sürdükleri en sarsıcı kanıtı oluşturmaktadır. Oysa bu kanıt bütün yönleriyle uyduruktur” s. 267; Ermeniler şimdi de bir Türkiyeli olan Tamer Akçam’ı kullanmaktadırlar.

144- BOA DH ŞFR, 44/68, Dahiliye Nezareti Emniyet-i Umum Müdürlüğünden Van Vilayetine 28 Ramazan 1332 tarihli çekilen telgraf.

145- BOA DH ŞFR, 45/166,

146-BOA DH ŞFR, 46/37; 29 şevval 1332 tarihinde Emniyet-i Umum Müdürlüğünden Van valiliğine gönderilen şifre.

147-BOA DH ŞFR, 46/107, 8 zilkade 1332 tarihli Emniyet-i Umum Müdürlüğünden Van valiliğine gönderilen şifre.

148 BOA DH ŞFR, 45/115.

149 BOA DH ŞFR,45/114.

150-BOA DH ŞFR, 40/119, 11 zilkade 1332 tarihli Emniyet-i Umum Müdürlüğünden Van valiliğine gönderilen şifre.

151-BOA DH ŞFR, 46/20, 12 zilkade 1332 tarihli Emniyet-i Umum Müdürlüğünden Van valiliğine gönderilen şifre.

152-BOA DH ŞFR, 46/152, 14 zilkade 1332 tarihli Muhaberat-ı Umumiye Dairesinden Van valiliğine gönderilen şifre.

153- Belgelerle Ermeni Sorunu, s. 206-207.

154- BOA DH ŞFR, 47/60.

155-Kamuran Gürün, age, s. 262.

156- Belgelerle Ermeni Sorunu, s.207.

157- Belgelerle Ermeni Sorunu, s.207.

158- BOA DH ŞFR, 45/170. Tahsin bey daha önce Makedonya’da valilik yaptığından Eşkıya hareketleri konusunda oldukça tecrübelidir.

159-BOA MM İrade, 7385/1 Enver Paşanın eniştesi olan Cevdet bey de Tahsin bey gibi Makedonya’da görev yapmış oldukça tecrübeli bir devlet adamıdır. Ermeniler Cevdet beyin almış olduğu tedbirler yüzünden rahat hareket edemediklerinden Cevdet bey hakkında türlü iftiralar üretmişlerdir.

160- BOA DH ŞFR, 48/7.

161- BOA DH ŞFR, 48/85; Belgelerle Ermeni Sorunu, s. 208.

162-BOA DH ŞFR, 48/166, 8 Safer 1333 tarihli şifre. (Van’da halâ Ermenilerin bütün eziyet, zulüm ve katliamlarına rağmen Ermeni muhibbanı bulunması oldukça düşündürücüdür)

163- BOA DH ŞFR, 48/188

164-Ergünöz Akçora, age, s. 157.

165- Belgelerle Ermeni Sorunu, s.208.

166-Aydın Talay, Yıkılan Bir Şehrin Anatomisi, Van 1996, s. 119.

167-Gayrı Müslim Osmanlı vatandaşlarının askerlik serüvenleri için bakınız, Ufuk Gülsoy, Osmanlı Gayrımüslimlerin Askerlik Serüveni, İstanbul 2000.

168- Chrıstopher, J. Walker, Armenia, The Survival of a National, London 1980, s. 206.

169-Ahmet Rüstem Bey, Cihan Harbi ve Türk-Ermeni Meselesi, İstanbul 2001, s. 125; Ufuk Gülsoy, age, s. 67.

170 ^- Chrıstopher, J. Walker, Armenia, The Survival of a National, s. 205

171-Hratch Dasnabedıan, Hıstory of the Armenıan Revolutıonary Federatıon Dashnaktsutıun 1890/1924, s. 211; La Defense Heroigue de Van (Anonyme) Geneve 1916, s. 29;Dikran Baghdasarian, “ The Self-Defense of Shadakh” Hırenık 1931,yıl 9, cilt 11, sayı 3, sayfa 56.

172-Hovhannes Ter Martirosian, Mets Depkere Vaspurakanum 1914-1915 Tvakannerim, Erivan 1917, s. 166-167; Ermeniler bu olayı Vali Cevdet bey in planladığını ileri sürerek taşkınlıklarını iyice ileri seviyeye taşıdılar. Hratch Dasnabedıan, Hıstory of the Armenıan Revolutıonary Federatıon Dashnaktsutıun 1890/1924, s. 202. Cevdet Bey olaylar yatışsın diye bölgeye heyet gönderip yolda onları öldürtecek kadar basiretsiz olabilir mi bu konu şimdiye kadar Türk araştırıcılar tarafından hiç gündeme getirilmemiştir. Ermeniler önce bir yalan uyduruyorlar sonra da buna kendileri inanarak bütün iddialarını bunun üzerine bina ediyorlar. Van ile ilgili yazdıkları bütün senaryolar bu şekildedir.

173-Aydın Talay, Yıkılan Bir Şehrin Anatomisi, Van 1996, s.121; Ergünöz Akçora, Ermeni İsyanları, s. 170.

174- Van civarındaki manastırların konumu ve durumları hakkında bakınız, M. Thıery, “Manısteres Armenıens du Vaspurakan”, Revue de Armenia, Paris 1969, cilt II-VI, Ayrıca Dir manastırının kale gibi düşünülen ek inşası konusunda Osmanlı devleti ile İran arasında diplomatik görüşmeler sonucu durdurulmuş, daha sonra gizlice yeniden bu inşaat bitirilmiştir. Bu konudaki yazışmalar için bakınız, BOA Yıldız Hususi, 264/170; 265/136.

175- Onnik Mkhıtaryan, Vani Herosamarte, Sofya 1930, s. 29.

176-Onnik Mkhıtaryan, age, 48. Bu toplantı 18 nisanda yapılmıştır dolayısıyla Ermenilerin iddia havada kalmaktadır. Yani Tehcir kararıyla Ermeniler isyan etmemiş, isyan neticesinde tehcir kararı çıkmıştır. Hratch Dasnabedıan, Hıstory of the Armenıan Revolutıonary Federatıon Dashnaktsutıun 1890/1924, s. 111.

177Hratch Dasnabedıan, Hıstory of the Armenıan Revolutıonary Federatıon Dashnaktsutıun 1890/1924, s. 111. Armenak Ekaryan (Yekarian) Ramkavar partisine mensup bir ihtilalcidir. Chrıstopher, J. Walker, Armenia, The Survival of a National, s. 205

178- Ermeni Komitelerinin A’mal ve Harekat-ı İhtilaliyesi, İstanbul 1332, s.208. (Bu bilgiler Ermeniler geri çekilirken Van’da bıraktıkları evraklardan elde edilmiştir.)

179 ^ -Anahida Ter Minasyan, “Van 1915”, Armenian Van/Vaspurakan, Californiya 2000, s.227-228.Görüldüğü gibi bu hazırlıklar sistematik bir şekilde yapılmaktadır. Dolayısıyla Ermeniler günümüzde yapmış oldukları neşriyatta ve çevirdikleri Ararat filminde iddia ettikleri olaylar tamamen propagandaya yönelik uydurma iddialardır. Ermeniler Van’da Rusların desteği ile kurmayı planladıkları devletin alt yapısını oluşturmuşlar ve Osmanlı devletinin içinde bulunduğu durumdan en iyi istifade etme yolunu seçip isyan etmişlerdir.

180- Hovhannes Ter Martirosian, Mets Depkere Vaspurakanum 1914-1915 Tvakannerim, Erivan 1917, s. 167-168.

181- Haykakan Sovetagan Hanragitaran, cilt 11, s. 55-56.

182- Hovhannes Ter-Martirosyan, (A-Do), Metz Depkere Vaspurakanum 1914-1915, Tvakannerin, Erivan 1917, s. 224.

183-Anahida Ter Minasyan, age, s. 230. (Bu çarpışmalarda Ermeniler istedikleri diplomatik skandalı gerçekleştiremeyince Amerikan Konsolosluğunu kendileri yıkmışlar ve bu binanın çektikleri fotoğrafını Van ile ilgili yaptıkları bütün neşriyatlarda boy boy yayınlamışlardır.)

184- Anahida Ter Minasyan, age, s. 230

185- Ermeni Komitelerinin Amal ve Hareketi İhtilaliyesi, s.206-207.

186- Belgelerle Ermeni Sorunu, s. 214-215.

187 ^- Anahida Ter Minasyan, “Van 1915”, Armenian Van/Vaspurakan, s. 238.

188- Mkrtich H. Nersisian, Genotsid Armian v Osmanskoi İmperii, Erevan 1982, s. 280-281.

189- Hovhannes Ter Martirosian, Mets Depkere Vaspurakanum 1914-1915 Tvakannerim, Erivan 1917, s. 171; Onnik Mkhıtaryan, Vani Herosamarte, s. 47; A. Do, s. 261.

190-Clarence D. Ussher, An American Physican in Turkey, Boston 1917, s. 239.

191- Clarence D. Ussher, An American Physican in Turkey, 244.

192 ^ -Rafael dö Nogols, Hilal Altında Dört Sene, İstanbul 1931, s. 24

193 Rafael dö Nogols, Hilal Altında Dört Sene, s. 32

194- Anahida Ter Minasyan, age, s. 234

195-Clarenve D. Ussher, An American Physican in Turkey, s. 240; La Defense Heroigue de Van (Anonyme) Geneve 1916, s. 132; Onnik Mkhıtaryan, Vani Herosamarte, s. 65; Chrıstopher, J. Walker, Armenia, The Survival of a National, s. 208.

196 ^- Rafael dö Nogols, Hilal Altında Dört Sene, s. 32. Nögols bu olay karşısında şaşkınlığını gizlemeyerek gayrı bu muameleden bir Hıristiyan sıfatıyla çok hiddetlendim bu gayrı insani adamlar(İhtilalci Ermeniler) yiyeceklerini bunlara taksim etmemek için kendi ailelerini ve çocuklarınıkurşunla öldürmekten korkmuyorlardı. Bunun üzerine ben de Ermenilere (Aygestan’a) ateş açtırdım. Ermenilerin sığındıkları binalar tarumar oluncaya kadar ateşe devam ettim.

197 ^- Defanse Heroique de Van, s. 45.

198 Taşnak, Hınçak ve Ramkavar Ermenilerinin Van’da Müslüman ahaliye yaptığı eziyet, işkence ve zulümler için bakınız, Arşiv Belgelerine Göre Kafkaslar’da ve Anadolu’da Ermeni Mezalimi, I-IV, Ankara 1995; Faiz Demiroğlu, Van’da Ermeni Mezalimi, Ankara 1995; Ergünöz Akçora, Van ve Çevresinde Ermeni İsyanları, 1896-1916, İstanbul 1994; Ergünöz Akçora, “Yaşayanların Diliyle Van ve Çevresinde Ermeni Mezalimi” Yakın Tarihimizde Van Uluslararası Sempozyumu, Van 1990; Hüseyin Çelik, Görenlerin Gözüyle Van’da Ermeni Mezalimi, Van 1996; Kaymakam Hakkı, Hilal Altında dört Yıl ve Buna Ait Bir Cevap, İstanbul 1931; Van olaylarının Ermeni perspektifi açısıyla anlatımı için bakınız, M. Kalman, Batı-Ermenistan (Kürt İlişkileri) ve Jenosid, İstanbul 1994, s. 116; La Defense Heroigue de Van (Anonyme) Geneve 1916; Yves Ternos, Ermeni Tabusu, İstanbul 1993; Tamer Akçam, Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu, İstanbul 1994; Tamer Akçam, İnsan Hakları ve Ermeni Sorunu, İstanbul 1994.

199 Ergünöz Akçora, age, s. 198.

200 ^- Garo Sasuni, Kürt Ulusal Hareketleri ve 15.YY’dan Günümüze Ermeni Kürt İlişkileri, s. 246