Hldlniava V l h o n I n, I,1 V a hjhvi 3a I o I l n V 31 V h fi 11 fi


Tablo m 1990 Sayımından Önce ve Sonra Kurulan İstanbul İlçeleri



Yüklə 7,93 Mb.
səhifə30/148
tarix08.01.2019
ölçüsü7,93 Mb.
#92679
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   148

Tablo m

1990 Sayımından Önce ve Sonra Kurulan İstanbul İlçeleri

1985

1990

1993

1. Adalar

1. Adalar

1. Adalar

2. Bakırköy

2. Bakırköy

2. Bakırköy

3. Avcılar

4. B.Evler

5. Bağcılar

6. Güngören




3. Bayrampaşa

7. B.Paşa




4. K. Çekmece

8. K. Çekmece

3. Beşiktaş

5. Beşiktaş

9. Beşiktaş

4. Beykoz

6. Beykoz

10. Beykoz

5. Beyoğlu

7. Beyoğlu

11. Beyoğlu

6. Eminönü

8. Eminönü

12. Eminönü

7. Eyüp

9. Eyüp

13. Eyüp

8. Fatih

10. Fatih

14. Fatih

9. GOP

11. GOP

15. GOP

10. Kadıköy

12. Kadıköy

16. Kadıköy

11. Şişli

13. Şişli

17. Şişli




14. Kâğıthane

18. Kâğıthane

12. Kartal

15. Kartal

19. Kartal

20. Maltepe

21. S.Beyli




16. Pendik

22. Pendik

23. Tuzla

13. Sanyer

17. Sanyer

24. Sanyer

14. Üsküdar

18. Üsküdar

25. Üsküdar




19. Ümraniye

26. Ümraniye

15. Z.Burnu

20. Z.Burnu

27. Z.Burnu

16. Çatalca

21. Çatalca

28. Çatalca




22. B.Çekmece

29. B.Çekmece

17. Silivri

23. Silivri

30. Silivri

18. Şile

24. Şile

31. Şile

19. Yalova

25. Yalova

32. Yalova

33. Esenler

NÜFUS

114

115

NÜFUS


Şekil2 Nüfus Artış Hızı Eğilimleri

1935 1940 1945 ' 1950 ' 1955 ' 1960 ' 1965 1970 1975 1980 1985

1990

İşgücünün Özellikleri

1990 sayımında İstanbul'da 12 yaşın üstündeki erkeklerin yüzde 76'sı, kadınların ise yalnızca yüzde 18'i bir işte çalıştıklarını belirtmişlerdir. Kadınların işgücüne katılımları erkeklere göre daha azdır. Ancak kadınların çalışmaları ile ilgili istatistikler genellikle evde çalışanları (örneğin, konfeksiyonda fason iş yapanları) dikkate almadığı için gerçek oranın daha yüksek olması beklenir. Mine Çınar İstanbul'da bu şekilde, evde çalışan kadınların kabaca 88.000 kadar olduğunu tahmin etmiştir. Eve iş veren firmaların işleri dağıttıkları ilçeler, öncelikle Bakırköy, Beşiktaş, Eminönü (Mercan), Kadıköy, Kartal, Şişli, Üsküdar olarak belirlenmiştir (bu araştırma 1989'da yapıldığı için 1990'dan sonra kurulan ilçeler gözükmemektedir).

Sayımlarda kadınların işgücüne katılımı ne kadar az tahmin edilmiş olursa olsun,

dığından, kentin fiziki mekânının çok büyüdüğünden, altyapı sorunlarının arttığından, trafiğin içinden çıkılmaz hale geldiğinden söz edenler, öncelikle nüfus artışından ve göçlerden yakınmaktadırlar. Hane sayısındaki artışın nüfus artışından çok daha hızlı olması, bu tür sorunların kaynaklarında nüfus ile birlikte başka sosyal ve ekonomik faktörleri de dikkate almanın gereğini göstermektedir.

1990 sayımı sonuçlarına göre İstanbul'da 1.664.821 hane bulunmaktadır. Bu hanelerde konaklayan misafir sayısı oldukça fazladır. Ortalama olarak, hanelerin üçte birine bir misafir düşmektedir. Ancak yine bir o kadar kişi de sayım sırasında evlerinde değildir. Türkiye'de ise ortalama 4 haneden birine l misafir düşmektedir. Nüfusun bulunduğu yerde sayılması (de facto sistemi), geçici nüfus hareketliliğini bir ölçüde yansıtabilmektedir.

Kadın

TARIM DIŞI (32,03) SJNIFLANMAYAN (3,66)

.BlLlM-TEKNlK (17,37)

ÜST YÖNETiCi (1,50)

İDARÎ (19,36)

TiCARET (7,24) HiZMET (8,26)

Cumhuriyet'in ilk yıllarında Türkiye'de her 4 çocuktan biri l yaşına varmadan ölmekteydi. Bu yüksek bebek ölüm oranı zamanla yavaş da olsa düşüş göstermiştir. 1967'de, hâlâ her 1.000 yeni doğmuş bebekten 149'u ilk yaşını doldurmadan ölüyordu. Aynı tarihte İstanbul için tahmin edilen bebek ölüm oranı binde 131'di. Gelişmiş ülkelerde bu sayı binde 10 civarındadır. 1990-1995 arasında, DPT'nin, plan hazırlıkları çerçevesinde Türkiye için yaptığı bebek ölüm oranı tahmini binde 51'dir. İstanbul'da bebek ölüm oranının bu sayıdan biraz daha az olması beklenir. Shorter, 2000 yılı için, Türkiye'de binde 35, İstanbul'da ise binde 25 bebek ölüm oranı beklenebileceğini öngörmektedir.

Nüfusun İstanbul İlçelerine Dağılımı

Hızlı göç başlamadan önce İstanbul'da 16 ilçe bulunmaktaydı. 1954'te Şişli, 1957'de Zeytinbumu ve arkasından 1963'te Gaziosmanpaşa ilçe yapılmıştır. Oldukça uzun bir dönem, İstanbul, bu 19 ilçe ile idare edilmiş; ancak 1985'ten sonra çok hızlı bir biçimde yeni ilçeler kurulmaya başlanmıştır. 1990'da ilçe sayısı 25'e yükselmiştir. 1992'de7yeni ilçe, 1993'te l üçe daha oluşturularak toplam sayı 33'e çıkarılmıştır

(Tablo III). Doğal olarak, yeni ilçeler, hızla gelişen yörelerde kurulmaktadır.

İstanbul nüfusu son 40 yılda yaklaşık 7 kat büyümüş, aynı dönem içinde ilçe sayıları da tam bir kat artmıştır. Bir taraftan ilin toplam nüfus yoğunluğu Türkiye'nin çok üzerine çıkmış, ama daha da önemlisi ilçeler arasında önemli yoğunluk farkları belirmiştir.

Yeni kurulan ilçelerin alanları henüz yayımlanmamıştır. Bu nedenle, ilçelere göre nüfus yoğunlukları 25 ilçe bölünmesine göre ancak 1990 yılı için bulunmaktadır (Tablo IV). 1990'da merkez ilçelerde, bu yoğunluk biraz azalmış, ama ilçeler arası farklılaşma fazla bozulmamıştır.

Beşiktaş, Fatih, Beyoğlu, Eminönü, Şişli gibi İstanbul'un merkezinde bulunan ilçelerde nüfus artık azalmaktadır (Tablo V). Bugünkü koşullarda bu ilçeler fiziki kapasitelerinin sonuna ulaşmış gözükmektedirler. 1990'da nüfusu azalmamakla birlikte yoğunluğu çok artan Bayrampaşa, Kadıköy, Kâğıthane, Üsküdar ve Zeytin-burnu'nun da gelecekte nüfus kaybeden ilçeler arasına gireceği beklenebilir. Ayrıca, Adalar İlçesi'nin artışı da yanıltıcı olabilir. Adalar'ın yaz nüfusu muhakkak ki ekim ayında yapılan sayımlara yansıdığından



Tablo IV

İstanbul Üçe Nüfusları, İlçe Merkezi-Köy ve Bucak Nüfusları, Nüfus Yoğunlukları (1990, 25 Üçe)

Üçe

Toplam

Kent

Köy

km2

Yoğunluk

Adalar

19.413

19.413

-

10

1.941

Bakırköy(')

1.328.276

1.328.276




131

10.140

Bayrampaşa

212.570

212.570




8

26.571

Beşiktaş

192.210

162.210




11

17.474

Beykoz

163.78.6

142.075

21.711

396

414

Beyoğlu

229.000

229.000

-

9

25.444

Eminönü

83.444

83.444

-

5

16.689

Eyüp

211.986

200.045

11.941

242

876

Fatih

462.464

462.464

-

10

46.246

G.Osmanpaşa

393.667

354.186

39.481

163

2.415

Kadıköy

648.282

648.282

-

33

19.645

Kâğıthane

269.042

269.042




16

16.815

Kartal(')

611.532

506.477

105.055

234

2.613

Küçükçekmece

479.419

469.431

9.988

152

3.154

PendikC*)

295.651

289.380

6.271

199

1.486

Sarıyer

171.872

160.075

11.797

146

1.177

Şişli

250.478

250.478

-

30

8.349

Ümraniye

301.257

242.091

59.166

150

2.008

Üsküdar

395.623

395.623

-

35

11.304

Zeytinbumu

165.679

165.679

-

11

15.062

Büyükçekmece

142.910

22.394

120.516

213

671

Çatalca

64.241

11.550

52.691

1.502

43

Silivri

77.599

26.049

51.550

778

100

Şüe

25.372

7.872

17.500

736

34

Yalova

113.417

65.823

47.594

492

231

Toplam

7.309.190

6.753.929

555.261

5.712

1.280

Kaynak: 1990 Genel Nüfus Sayımı. Not: 1990'dan sonra (*) işaretli ilçelerden !

B ilçe daha oluşmuştur.










daha fazladır. 1990'da pek çok kişi sayım günü Adalar'a giderek kış nüfusunun bir önceki döneme göre çok yüksek çıkmasına olanak sağlamışlardır.

1985-1990 arasında nüfusu en hızlı artan ilçeler, Bakırköy, Büyükçekmece, Kâğıthane, Kartal, Pendik ve Ümraniye olmuştur (Tablo V). Bu ilçelerde nüfus artış hızı en az binde 80'dir. En hızlı artış Bü-yükçekmece'dedir. Bu ilçelerin çok büyük miktarlarda göç aldığına şüphe yoktur. Çevre ilçelerin, merkezdekilere kıyasla daha fazla nüfus çektikleri açıktır.

Bununla birlikte, İstanbul'a gelenlerin yoğun olarak nerelere yerleştikleri, gözlem ve tahminlerin ötesinde kesin olarak bilinmemektedir. Zira kent içi nüfus hareketleri son derece yoğundur. Sayım verilerinin dökümlerinin çok kaba olması nedeni ile, kent içi nüfus hareketleri bugüne kadar hiç hesaplanamamıştır. İlçeler arası net hareketlilik, 1990 için hesaplandığında, yılda kabaca. 45.000 kişinin kent içinde bir ilçeden diğerine göç ettiği bulunmaktadır. Ancak bu sayı, net hareketliliği göstermektedir. Yani iki ilçe arasında eşit sayıda yer değiştirme olduğunda bu gözükmemektedir. Ayrıca, aynı ilçe içindeki yer değiştirmeler hakkında hiç bilgi yoktur. Dolayısıyla, gerçekte bu sayının birkaç kat daha üstünde bir hareketliliğin olması beklenir.

İlçeler arası nüfus hareketleri, nüfusun sosyal hareketliliği ile ilişkilidir. Merkez ve çevre ilçelerin arsa fiyatlarındaki farklılaşma, nüfusun sınıfsal kompozisyonunun ilçe bazında kristalleşmesi sürecini hızlandırmaktadır. Kiraların hızla arttığı merkez ilçelerde, geçinemeyen bir bölüm insan, kiraların daha düşük olduğu yerlere itilmektedir. Bunlar çoğunlukla, aşağı doğru hareketlilik içinde olanlardır. Yukarı doğru hareketlilik içinde olanların bir bölümü de, olanakları ancak çevrede ev satın almaya imkân verdiğinden, oralara taşınmak zorunda kalmaktadırlar. Ancak, durumu daha iyi olanlar merkezde ev satın alma ya da kiralama yoluna gitmektedir.



Yaş ve Cinsiyet Yapısındaki Değişmeler

Evlenme, boşanma, evlenmeden aileden ayrılarak kendi evini açma ya da geniş ailenin parçalanması süreçlerindeki değişimler kent içi hareketliliği etkileyen diğer sosyal olaylardır. İstanbul'da bu tür olayların çok hızlanmasının nedenlerinden biri de, nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımıdır. Bir yandan doğurganlığın düşük olması ve azalmaya devam etmesi, öte yandan göçlerle genç yetişkinlerin ve -erkek nüfusun artması, yaş ve cinsiyet yapısını Türkiye genelinden oldukça farklılaştırmaktadır: İstanbul'da 15 yaşın altındaki nüfus oranı giderek azalmakta, buna karşılık doğurganlık ve çalışma çağındaki nüfusun oranı şişmektedir (Tablo VI).

Çalışma çağındaki nüfus, özellikle erkek nüfus, hem sosyal hem de mekânsal hareketliliği en yüksek olan yaş ve cinsiyet grubudur. Yaş yapısındaki değişmelerin eğitim planlamasında da dikkate alınması

zorunludur. Yaş dağılımında çocuklar aleyhine değişen eğilim gelecekte de sürecek; dolayısıyla, İstanbul'da ilkokul yerine daha üst düzeydeki okullara ağırlık vermek gerekecektir. Ayrıca, iş olanaklarının çalışma çağındaki nüfusa orantılı olarak artırılması da söz konusudur. İstanbul'da yaş dağılımındaki bu değişme seçmen nüfusunun oransal olarak artmasını da etkileyerek İstanbul'dan çıkacak milletvekili sayısını artıracaktır.



Hanehalkı Büyüklüğü

İstanbul'da 1990'da ortalama hanehalkı büyüklüğü 4,1 kişidir. Bu ortalama, bazı ilçelerde 3,3'e kadar düşmekte, bazılarında 4,5'in üzerine çıkmaktadır. Türkiye ortalaması ise daha fazladır (4,97). Ancak bu fazlalık ilçe (4,9) ve köylerde (5,75) oturanlardan ileri gelmekte, il merkezleri İstanbul'a benzer bir hanehalkı büyüklüğü sergilemektedir (4,33).

İstanbul'da hanehalkı büyüklüklerinin 1970-1990 arasındaki değişimini takip etmek mümkündür. Eğilimin giderek küçülen hanehalkı büyüklüğü olduğu açıkça görülmektedir (Tablo VII). Değişim temel olarak, 7 ve daha fazla kişiden oluşan hanelerin azalması ve 3-4 kişiden oluşan hanelerin artması yönündedir. Bu aynı zamanda basit aile yapısına sahip hanelerin oransal olarak arttığını da göstermektedir (bak. aile).

Zaman içinde hanehalkının küçülmesinin ilginç bir sonucu, hane sayısının nüfus artışından da yüksek bir oranda artmasıdır (Tablo VIII). İstanbul, sosyal ve ekonomik gelişimini aynı hızla sürdürdükçe hane sayısındaki artış, nüfus artışından da yukarıda seyretmeye devam edecektir.

Hane sayısındaki artış hızının yüksekliği çevre ve kent planlaması ile uğraşanlar, konut piyasası ile ilgilenenler açısından son derece önemli bir olgudur ve üzerinde hak ettiği kadar durulmamaktadır. Diğer bir deyişle, İstanbul'da yeşil alanların azal-

Şekil 3 İşgücünün Cinsiyete Göre Dağılımı

Erkek

SINIFLANMAYAN (3,66) BlÜM,-TEKNlK (7,27)

JJST YÖNETiCi (3,32)

- idari (5,38)

TiCARET (15,36)

HiZMET (10,55)

TARIM (13,25)

TARIM (3,28)

TARIM DIŞI (51,17)

NÜFUS


116

117

NÜFUS




Yaş Grupları

Türkiye 1990

istanbul 1985

istanbul 1990



Erkek Kadın

Erkek Kadın

Erkek Kadın

0-14

35,5 34,4

31,2 31,7

29,6 29,9

15-44

47,2 46,7

52,4 49,4

54,3 51,7

45-64

13,5 14,1

133 14,3

13,0 13,9

65 +

3,8 4,8

3,1 4,7

3,1 4,6

Toplam

100,0 100,0

100,0 100,0

100,0 100,0

Nüfus ('000)

28.581 27.848

3.042 2.801

3.794 3.507

Yüklə 7,93 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   ...   148




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin